Con người, Tự nhiên và Công nghệ 4.0 : Thông điệp từ Avatar?

28/05/2017 06:51
Jenna An
(GDVN) - Khi xem phim “Avatar” trong cuộc sống thật này, điều gì sẽ giúp chúng ta thức tỉnh, về biến đổi khí hậu, về khai thác tài nguyên vô cùng tận...?

LTS: Trao đổi về vấn đề con người, tự nhiên và công nghệ 4.0, tác giả Jenna An chia sẻ những suy nghĩ của mình về những thông điệp từ bộ phim của điện ảnh Hollywood "Avatar".

Tác giả nhấn mạnh việc phát triển khoa học công nghệ cần hướng đến con người, phục vụ con người và tôn trọng tự nhiên.

Tòa soạn trân trọng gửi đến độc giả bài viết.

Tôi muốn mở đầu bài viết này với chia sẻ của một người Mỹ da đỏ, khi được phỏng vấn về cuộc chiến đấu chống lại ô nhiễm môi trường nước và sự thay đổi xã hội hiện đại mà những người Mỹ da đỏ, người chủ của mảnh đất tự do là nước Mỹ, suy nghĩ là gì?

Chúng tôi sống cùng với mảnh đất này, dòng sông này. Cửa hàng của chúng tôi là vịnh. Căn nhà của chúng tôi là rừng núi. Cuộc sống của chúng tôi nước” [1].

Đây mà điều mà những người Mỹ da đỏ nói đến việc họ muốn duy trì cuộc sống bên cạnh dòng sông thiên nhiên, và phải bảo vệ sự trong sạch của nguồn nước, cá, cây cối và mọi thứ xung quanh cuộc sống truyền thống của họ.

Bộ phim viễn tưởng "Avatar" - Đạo diễn James Cameron.
Bộ phim viễn tưởng "Avatar" - Đạo diễn James Cameron.

Đây cũng chính là chủ đề thu hút nhất của bộ phim “Avatar”, bộ phim ăn khách nhất, một trong những bộ phim đầu tư nhiều tiền nhất và ai ai cũng đều yêu thích bộ phim này, bất chấp sự thật là họ không hề là người có nguồn gốc da đỏ, hay người da đen, đã từng sống ở những vùng miền đất đai xa xôi đâu đó.

Bộ phim "Avatar" tôi đã xem 3 lần, và thú thật, nếu có điều kiện, tôi vẫn muốn xem lại, vì những cảnh quay quá đẹp, quá hùng vĩ và chúng ta thật biết ơn khi có được một thế giới đẹp đến vậy, với những con người chân thật đến vậy! 

Mảnh đất mơ ước của cả thế giới, những phẩm chất của những con người chúng ta từng có và có lẽ, cũng mơ ước sẽ đến lúc nào đó, có lại được!

Nội dung của “Avatar”, xét đến cùng, là một cuộc chiến đấu giữa cái thiện và cái ác, giữa mục tiêu và phương tiện, giữa nhân danh khoa học, phát triển và ứng dụng công nghệ và con người cùng với thiên nhiên.

Đó là cuộc chiến giữa lợi ích của những thể chế với những người dân ngây thơ, ưa thích cuộc sống thuận theo tự nhiên, mà không hề biết mình đang sở hữu những tài nguyên đang làm khát khao của những kẻ muốn làm giàu bằng mọi giá …

Liệu có ai nghĩ gì khi xem “Avatar” và cách mạng công nghệ 4.0?  

Tôi tin là “Avatar” xứng đáng là bộ phim biểu tượng cho cách mạng công nghệ 4.0, khi có đầy đủ của công nghệ 3D, của VR (Virtual Reality), của những nghiên cứu thần kinh bậc cao có khả năng đưa con người biến đổi và hòa nhập vào một thế giới “ảo”…

Và đó là sự phối hợp rất tuyệt vời giữa nhân danh nghiên cứu khoa học của một đề án với mục tiêu cuối cùng của những kẻ kiếm lợi ích từ nghiên cứu khoa học.

Ảo mà thực, thực mà ảo!

Con người, Tự nhiên và Công nghệ 4.0 : Thông điệp từ Avatar? ảnh 2

Giáo sư Ngô Bảo Châu: Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ làm thay đổi cấu trúc xã hội

Trong bối cảnh những cảnh báo từ trí tuệ thông minh sẽ “lấn lướt” trí tuệ con người, khi robot có thể khai thác 24/7 và 30/30 ngày trong tháng, mà không phải chịu bất kỳ bảo hiểm nào, và theo đó, con người chúng ta có thể “ngồi chơi” để xem Avatar, mơ đến một hành tinh khác để du lịch và chờ đến ngày lĩnh trợ cấp xã hội? 

Năm 1854, Chief Seattle (Trưởng tộc người da đỏ ở Seattle) đã chia sẻ 3 nguyên lý của con người khi sống hòa hợp với thiên nhiên:

- Quyền được sống, được sinh sôi và nảy nở theo tự nhiên của muôn loài.

- Biết quý trọng không khí, hơi thở, mọi cây cỏ và vạn vật xung quanh chúng ta, vì mọi vật đều có kết nối chặt chẽ với nhau, dù đó là giữa con người với cây cỏ, thú hoang hay sông suối.

- Trân trọng mảnh đất mà chúng ta đang đứng trên đó, vì đó là thành tựu của hàng nghìn đời cha ông.  

Cần dạy con trẻ yêu quý mảnh đất này, vì con người thuộc về mảnh đất của mình, như máu chảy thuộc về cơ thể con người.  

Mọi vật sinh ra trên trái đất này, đều là con cái của trái đất, đều cần được tôn trọng và trân quý.  

Tất cả mọi sinh vật trên trái đất này đều nên là bạn bè, là bằng hữu, vì chúng ta đều thuộc về cùng một trái đất [2]

Con người, Tự nhiên và Công nghệ 4.0 : Thông điệp từ Avatar? ảnh 3

Thời đại khoa học công nghệ 4.0 phải “xóa mù” công nghệ

Khổ thay, sự thật cho đến nay đã rất khác! 

Chúng ta đều biết đến thực trạng đáng báo động về ô nhiễm môi trường, về biến đổi khí hậu toàn cầu đang gây ra những vấn nạn cho tất cả chúng ta.

Dẫu cho chúng ta có thể sống ở châu Phi hay châu Á, dù chúng ta có thu nhập $1,9/ngày hay chúng ta đang hưởng thu nhập lớn gấp triệu lần con số đó…

Những vấn nạn về không khí ô nhiễm, về nhiệt độ nóng lên của toàn cầu, của hạn hán gay gắt ở châu Phi và châu Á đang làm hàng triệu người lâm vào cảnh đói nghèo… tất cả đều được chia sẻ đều trên trái đất, cho tất cả!

Khi xem phim “Avatar” trong cuộc sống thật này, điều gì sẽ giúp chúng ta thức tỉnh, về biến đổi khí hậu, về khai thác tài nguyên vô cùng tận, về những nghiên cứu mang danh khoa học nhưng chỉ để phục vụ lợi ích của một nhóm nhỏ các nhà đầu tư, trong khi đẩy đa số người dân nghèo vào cảnh đói nghèo hơn?

Liệu có ai, từ công nghệ kính VR, có thể giúp ai đó thay đổi “góc nhìn” về cuộc sống đói nghèo, không có nước sạch, không có thực phẩm sạch, không có giáo dục, không có tương lai, sang một cuộc sống khác? 

Hay sẽ như thông điệp mà Avatar chia sẻ, lại chính những người dân lương thiện đó, buộc phải bảo vệ cuộc sống của mình, bảo vệ gốc rễ của mình, như những mạch máu HomeTree được chạy suốt cuộc đời, mà thiên nhiên, tài nguyên, văn hóa của họ, nhân cách của họ, chính là giá trị mà không thể nào đánh đổi, không ai có thể cướp họ đi ra khỏi tình gắn bó với mảnh đất, với cuộc sống đó?

Con người, Tự nhiên và Công nghệ 4.0 : Thông điệp từ Avatar? ảnh 4

Công nghệ và bất bình đẳng xã hội

Khi xem “Avatar”, điều kỳ diệu mà tôi phục Jake là khả năng diễn xuất giữa hai con người, hai cuộc đời, và luôn như đi giữa những tranh đấu nội tâm, trong khi bản thân luôn được ý thức rằng:

Mọi thứ đã ở đằng sau rồi, ở đó là cuộc sống thật và đây chỉ là giấc mơ thôi!” [3].  

Nhưng cuối cùng, Jake đã nhận ra được “Linh hồn của bạn sẽ ở cùng với Eywa, nhưng thân thể bạn sẽ luôn mãi cùng với Nhân dân” [4]

Theo một nhận xét từ Viện Đạo đức và Công nghệ mới triển khai (Institute of Ethics and Emerging Technologies) [5], đạo diễn Cameron đã đưa ra một thông điệp tuyệt vời cho thế giới đang điên đảo về công nghệ.  

Đó là “The film was anti-technology, anti-corporatist, anti-progress, and dare I say anti-human

(tạm dịch, “Đây là bộ phim phản đối sự lạm dụng của công nghệ, phản đối lại chủ nghĩa tập đoàn, chống lại tiến bộ và những gì chống lại loài người”).

Liệu còn gì để có thể nói hay hơn thông điệp trên của Avatar? 

Cameron làm bộ phim này năm 2009, nhưng phải chờ đến 2017, tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Giáo sư Klaus Schwab – Chủ tịch WEF đã chính thức chuyển đổi từ thông điệp trên thành lời kêu gọi cho toàn thế giới, đặc biệt là cho các tập đoàn công nghệ, các chủ tịch quỹ đầu tư, các lãnh đạo quốc gia và các công ty công nghệ, rằng “Hãy phát triển công nghệ vì con người, phục vụ con người” [6].  

Theo Giáo sư Schwab, chúng ta cần tự nguyện tuân thủ 4 nguyên tắc quản trị trong thời đại cách mạng công nghệ 4.0, cụ thể là:

Thứ nhất, chúng ta cần tập trung vào các hệ thống hơn là công nghệ, bởi vì những cân nhắc, đánh giá quan trọng sẽ là để tạo ra những thay đổi to lớn về kinh doanh, xã hội và chính trị hơn là công nghệ mà họ sử dụng cho những mục đích cá nhân của mình. 

Thứ hai, chúng ta buộc phải “ủy quyền” (empower) cho xã hội của chúng ta để họ làm chủ công nghệ và hành động có ý thức về những tiến bộ trong xã hội.  

Nếu không, sẽ không có bất kỳ ai và nơi nào có tính tích cực và chủ động để chuyển đổi cho phù hợp với công nghệ mới và các tổ chức đại diện trong xã hội sẽ không thể vận hành hay hoạt động tốt được. 

Thứ ba, chúng ta cần ưu tiên tương lai bằng cách thiết kế ra tương lai thay vì chúng ta phải chịu “lỗi” vì đã không làm thiết kế. 

Hợp tác giữa tất cả các thành phần trong xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc bằng cách nào chúng ta kết nối với những công nghệ chuyển đổi này.  

Nếu không làm được điều này, tương lai của chúng ta sẽ được điều chỉnh bởi “lỗi” thiết kế. 

Và cuối cùng, chúng ta cần phải tập trung vào những giá trị cơ bản như là đặc tính của công nghệ mới, hơn là chi tiết nhỏ của công nghệ.  

Công nghệ đã được sử dụng theo cách giúp làm tăng thêm sự chia rẽ, nghèo đói, phân biệt đối xử và gây thảm họa môi trường, nhằm phá vỡ tương lai mà chúng ta đang nhìn đến. 

Để đầu tư một cách đúng đắn cho những công nghệ mới này, chúng buộc chúng ta phải sử dụng công nghệ cho một thế giới tốt đẹp hơn, chứ không phải để tạo ra một thế giới không an toàn và chia rẽ".

“Avatar” đã bước vào cuộc sống thật, công nghệ VR và những ứng dụng của 4.0 đã hiện hữu rõ nét trong đời sống. 

Chỉ còn duy nhất là hy vọng, hy vọng là những con người của xứ Pandora, những con người như Jake và những công ty đầu tư công nghệ, biết tôn trọng HomeTree của loài người, tôn trọng mảnh đất và văn hóa của tất cả chúng ta, tuân thủ đạo đức nghiên cứu công nghệ và đạo đức trong kinh doanh, để chúng ta có thể còn tồn tại!

Tài liệu tham khảo:

[1] http://www.takepart.com/feature/2016/08/26/native-american-waters

[2] http://www.snopes.com/quotes/seattle.asp

[3] https://en.wikiquote.org/wiki/Avatar_(2009_film)

[4] http://www.imdb.com/title/tt0499549/quotes

[5]https://ieet.org/index.php/IEET2/comments/dvorsky20091224

[6] https://www.weforum.org/agenda/2016/10/four-leadership-principles-for-the-fourth-industrial-revolution/; http://giaoduc.net.vn/Giao-duc-24h/Bon-nguyen-ly-lanh-dao-cho-Cach-Mang-Cong-nghiep-40-post173490.gd

Jenna An