Người viết SGK phải đạt được 2 trong 1
PV: Là người được Bộ GD&ĐT tin tưởng giao nhiệm vụ là thường trụ Ban chỉ đạo đổi mới sách giáo khoa (SGK) sau năm 2015, Giáo sư có thể cho biết lí do vì sao phải đổi mới lần này?
GS Đinh Quang Báo: Về mặt nội dung khoa học thì sách nó có thể có những sai sót nhỏ chỗ này chỗ kia nhưng không trầm trọng tới mức mà chúng ta phải có một cuộc đổi mới lớn như thế này. Cái bất cập là SGK sắp tới sẽ phải thay đổi, phải đổi mới cho phù hợp với quan điểm chỉ đạo của chương trình. SGK chỉ là cái thể hiện, là 1 yếu tố để thực hiện chương trình chứ không phải SGK là tất cả. Với cách nghĩ như vậy SGK hiện nay còn bất cập so với những gì mà chúng ta muốn làm sắp tới. Ví dụ SGK chưa tạo thuận lợi cho giáo viên và học sinh dạy và học theo hướng “tích hợp”. Đó là những điều mà sắp tới SGK phải đổi mới một cách rất căn bản.
Từ việc xác định thành phần, cơ cấu nội dung, cách cấu trúc nội dung của SGK, việc thể hiện tích hợp giữa các SGK gồm các môn học khác nhau, ví dụ SGK môn khoa học tự nhiên gồm Lý, Hóa, Sinh thì việc thể hiện từng lĩnh vực chuyên ngành và việc khớp nối giữa các lĩnh vực đó với nhau để theo hướng tích hợp là vấn đề mà SGK hiện nay chưa thực hiện được.
Từ việc xác định thành phần, cơ cấu nội dung, cách cấu trúc nội dung của SGK, việc thể hiện tích hợp giữa các SGK gồm các môn học khác nhau, ví dụ SGK môn khoa học tự nhiên gồm Lý, Hóa, Sinh thì việc thể hiện từng lĩnh vực chuyên ngành và việc khớp nối giữa các lĩnh vực đó với nhau để theo hướng tích hợp là vấn đề mà SGK hiện nay chưa thực hiện được.
Chúng ta phải đổi mới, làm điều ấy không dễ, mà tác giả SGK sắp tới phải được tập huấn để họ quán triệt được chương trình, quán triệt được nguyên tắc sư phạm, quán triệt được bản chất của dạy học tích hợp. Lúc bấy giờ tác giả của SGK mới có thể thể hiện được. Đó là một quá trình mà trong đợt xây dựng chương trình này phải tập huấn cho những tác giả viết SGK để sao cho người biên soạn SGK phải là 2 trong 1, họ là nhà chuyên môn về lĩnh vực khoa học ấy, đồng thời là nhà sư phạm. Khi nào mà 2 trong 1 được như vậy, tôi tin rằng SGK sẽ thể hiện được quan điểm chỉ đạo từ trước đến giờ.
 |
| GS Đinh Quang Báo: Đổi mới chương trình SGK sẽ theo cách tích hợp để đưa ra cái chuẩn vẽ nên nhân cách của người học sinh với việc xác định gồm những phẩm chất nào? Người viết sách, người dạy…, sẽ tập trung xung quanh phẩm chất đó để giáo dục, để đánh giá. Ảnh Xuân Trung |
PV: Có ý kiến cho rằng chương trình học phổ thông hiện tại hơi nặng và thiên về thi cử, chưa phát huy được năng lực của người học?
GS Đinh Quang Báo: SGK hiện nay hơi nặng, có người thì dùng khái niệm quá tải, tôi cần phải định nghĩa lại thế nào là quá tải. Quá tải có thể là do nó hơi nặng về những điều không thật sự cần thiết, những điều rất cần thiết lại thiếu, không cân đối giữa các điều ấy thì đúng hơn. Khi chúng ta dạy những điều không cần thiết, không tập trung vào những trọng số thì lúc đó trở nên quá tải, thừa là quá tải. Nếu theo yêu cầu để phát triển năng lực học sinh thì tôi cho là SGK của chúng ta so với các nước không phải là quá tải.
Quá tải còn do cách dạy, cách học, cách thi cử làm cho quá tải. Nhưng nếu khối lượng quá tải đó mà chúng ta biết cách thuyên trở nó thì sẽ không quá tải. Phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nhưng xét về nội dung khoa học có quá cao không so với trình độ của các nước thì chưa phải là quá tải.
SGK đổi mới sẽ có tính mở giúp hình thành phẩm chất học sinh?
PV: Trong Đề án đổi mới chương trình SGK sẽ theo hướng như thế nào thưa Giáo sư?
GS Đinh Quang Báo: Đổi mới chương trình SGK sẽ theo cách tích hợp để đưa ra cái chuẩn vẽ nên nhân cách của người học sinh với việc xác định gồm những phẩm chất nào? Người viết sách, người dạy… sẽ tập trung xung quanh phẩm chất đó để giáo dục, để đánh giá. Nội dung đào tạo chỉ là công cụ, là nguyên liệu làm ra cái đó, vậy thì chúng ta phải xác định như thế nào để vừa phải ra được năng lực đó, đó là điều cần được thay đổi trong thời gian tới. Có thể có một chuẩn phẩm chất của người học sinh nhưng cách làm có thể có nhiều cách khác nhau, đó là độ mở của sự sáng tạo SGK lần này.
PV: Thưa Giáo sư, Trong Hội thảo đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông được tổ chức những ngày qua tại Hà Nội, Hội thảo đã thu thập và tổng kết được vấn đề gì, đặc biệt là bài học từ các nước có nền giáo dục phát triển?
GS Đinh Quang Báo: Tôi cho là một Hội thảo có cách tổ chức nội dung logic. Đầu tiên các chuyên gia nước ngoài trình bày kinh nghiệm của các nước, những vấn đề về lí luận, xu hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay của thế giới. Từ đó xác định mục tiêu của con người thời đại mới, các nhóm như Toán, Khoa học xã hội, Mỹ thuật…, sẽ tự xác định lấy mục tiêu của mình.
 |
| SGK hiện nay được cho là đang quá tải. Ảnh minh họa Internet |
Đầu tiên là xác định mục tiêu, sau khi xác định mục tiêu, mục tiêu ấy cần nội dung gì? Từ nội dung ấy để xác định chương trình SGK, SGK chỉ là yếu tố tĩnh, chỉ xem như là kịch bản, muốn biến cái đó thành hiện thực phải được diễn mới thể hiện được “cốt chuyện”. Hội thảo tập trung vào yếu tố giáo viên, yếu tố giảng dạy của giáo viên đối với việc học quyết định tới mức nào.
Tôi còn nhớ một câu hỏi của đại biểu “Đan Mạch có tổ chức thi giáo viên giỏi không? Thi giáo viên giỏi đánh giá như thế nào. Tôi chỉ đưa ra một hình ảnh rằng, đánh giá giáo viên của ta xưa nay là nhìn vào giáo viên thao tác để đánh giá giáo viên, do đó người dự giờ ngồi bên dưới lớp nhìn giáo viên thao tác trên bảng. Nhưng đối với cách làm của các nước, đánh giá giáo viên phải nhìn vào sản phẩm mà họ tác động vào, phải nhìn học sinh mới quay lại đánh giá giáo viên. Tôi cho là chúng ta cần phải được thay đổi.
Đánh giá như vậy mới phân tích được nghề nghiệp, giáo viên nhìn vào học trò của mình mới biết được mình khiếm khuyết chỗ nào. Tôi có lời khuyên là, người dự giờ phải ngồi trên để nhìn xuống đánh giá học trò.
Thực tiễn là người thẩm định SGK
PV: Như vậy, theo định hướng SGK sau 2015 sẽ có nhiều đầu SGK dựa trên một chương trình chuẩn?
GS Đinh Quang Báo: Điều này tôi nghĩ rằng sẽ được thực hiện, như tôi đã nói phải có độ mở, đưa ra một sản phẩm giáo viên dạy theo SGK nào, dạy theo phương pháp nào là quyền sáng tạo của người giáo viên. Như vậy có một độ mở cho sự sáng tạo của giáo viên. Nhưng chắc chắn sẽ có kiểm tra hiệu quả của giáo viên bằng cách đo học sinh có đạt chuẩn mà chương trình quy định hay không. Tôi nghĩ, việc chúng ta thiết kế một chương trình theo năng lực như vậy là một xu hướng để cho giáo viên có được sáng tạo tối đa.
PV: Vậy, với bộ SGK đổi mới sắp tới ai sẽ là người viêt, ai là người thẩm định?
GS Đinh Quang Báo: Một số nước do NXB tổ chức, dựa vào yêu cầu của chương trình để tổ chức và chọn tác giả. Như vậy, NXB là nơi chịu trách nhiệm về việc này. Nhưng ở Việt Nam phải đi cả hai vì ta chưa quen cách để cho tác giả sáng tạo. Để chắc ăn, Bộ GD&ĐT vẫn phải chủ trì tổ chức một bộ SGK, bên cạnh đó động viên khuyến khích những NXB cùng các tác giả khác dựa vào chương trình cùng pháp lệnh biên soạn SGK.
Thẩm định, tất nhiên Bộ GD&ĐT sẽ có một Hội đồng thẩm định, nhưng một lúc nào đó thẩm định lớn nhất vẫn là thực tiễn, học trò lựa chọn, thầy giáo lựa chọn chứ không phải hội đồng ấy. Nhưng chúng ta sẽ kết hợp cả hai khi mà cái cách làm việc của chúng ta chưa thành nếp.
PV: Quan điểm của Giáo sư như thế nào khi nhiều ý kiến cho rằng, nên rút ngắn thời gian học phổ thông còn 11 năm?
GS Đinh Quang Báo: Quan điểm của tôi vẫn giữ 12 năm. Theo thống kê khoảng 200 nước trên thế giới có khoảng gần 170 nước học phổ thông từ 12 năm trở lên, như vậy ở nước ngoài chủ yếu là 12 năm. Có người nói nước ngoài giàu có thể kéo dài như thế. Nhưng tôi nghĩ quan trọng bậc nhất là tâm lí phát triển của trẻ. Có luồng ý kiến về rút ngắn thì nói học trò bây giờ giỏi hơn ngày xưa, kiến thức được lấy từ nhiều nguồn. Nhưng tôi nghĩ, nếu chỉ dạy kiến thức văn hóa thì có thể rút ngắn, nhưng học trò đâu phải chỉ có kiến thức, kiến chức chỉ là một yếu tố của nhân cách mà thôi.
Trân trọng cảm ơn Giáo sư!
Trân trọng cảm ơn Giáo sư!
| NHỮNG SỰ KIỆN NỔI BẬT |
|
| Tâm sự xúc động: Những giáo viên chật vật "chạy ăn" từng bữa |
|
| Câu chuyện xúc động ngày 20/11: Cha - Người thầy đầu tiên của tôi |
|
| ĐIỂM NÓNG |
|
Xuân Trung
