Thiếu giáo viên, cả về số lượng và chất lượng, là vấn đề bức xúc nhất được các sở giáo dục và đào tạo đưa ra tại “Hội nghị triển khai đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2020” do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức ngày 19/10/2011.
Giáo viên phổ thông thiếu và yếu
Phát biểu tại Hội nghị, lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đà Nẵng cho biết, khi triển khai Đề án, vấn đề khó khăn nhất vẫn là yêu cầu của đội ngũ giáo viên giảng dạy tiếng Anh, đặc biệt là ở bậc tiểu học.
Theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, ở bậc này, giáo viên phải đảm bảo tiêu chuẩn đạt trình độ B2 và có kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm để giảng dạy cho đối tượng học sinh tiểu học. Tuy nhiên, khi đối chiếu với yêu cầu trên thì giáo viên thiếu cả về số lượng lẫn năng lực chuyên môn và năng lực sư phạm.
Khác với Đà Nẵng, tỉnh Hải Dương không thiếu về số lượng nhưng chất lượng giáo viên ngoại ngữ lại là vấn đề nan giải. Theo ông Lương Văn Cầu, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh này, đa số giáo viên tiếng Anh được đào tạo theo hình thức không chính quy, hoặc giáo viên chuyển từ tiếng Nga sang dạy tiếng Anh…Số giáo viên được đào tạo chính quy từ các cơ sở đào tạo về ngoại ngữ thì chất lượng còn thấp.
Thậm chí, cũng theo ông Cầu, nhiều giáo viên còn yếu cả về phương pháp giảng dạy do ý thực tự bồi dưỡng chưa cao và chưa có nhiều cơ hội được tham gia các lớp bồi dưỡng do các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm giảng dạy, ít có cơ hội được giao lưu, học hỏi kinh nghiệm của các giáo viên từ những nước nói tiếng Anh.
“Giáo viên thiếu cả năng lực ngoại ngữ và năng lực giảng dạy là thách thức lớn khi thực hiện triển khai dạy chương trình mới. Qua các đợt khảo sát, đánh giá năng lực ngoại ngữ, tỷ lệ giáo viên chưa đạt trình độ năng lực theo yêu cầu còn chiếm tỷ lệ cao ở cả 3 cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông”, ông Cầu nói.
Không có nhiều thuận lợi như Đà Nẵng hay Hải Dương, vấn đề giáo viên ngoại ngữ với tỉnh Quảng Nam còn nan giải hơn. Theo ông Trần Minh Cả, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Nam, ở bậc tiểu học, tỉnh thiếu khoảng 200 giáo viên, bậc trung học phổ thông thiếu khoảng 30 giáo viên (trên tổng số 50 trường). Riêng bậc trung học cơ sở tuy đủ về số lượng nhưng trình độ lại khiêm tốn. Giáo viên nói tiếng Anh theo giọng Việt nên không hiệu quả.
Trường đại học lo… chảy máu chất xám
Trong khi giáo viên tiếng Anh ở bậc phổ thông còn nhiều yếu kém thì ở bậc đại học, tình hình cũng tương tự. Theo đại diện của Đại học Hà Nội, hiện tượng “chảy máu chất xám” tại các trường đại học đã hình thành và ngày càng rõ nét, đặc biệt là với đội ngũ giáo viên vừa giỏi chuyên môn vừa giỏi ngoại ngữ.
Thực tế triển khai các chương trình đào tạo cử nhân của 6 chuyên ngành giảng dạy bằng tiếng Anh tại Đại học Hà Nội cho thấy việc tuyển dụng giáo viên dạy chuyên ngành bằng ngoại ngữ đã khó, việc giữ được các giáo viên này còn khó hơn.
Do đặc thù công việc, việc soạn bài, giảng dạy của nhóm giáo viên này thường mất nhiều thời gian, công sức trong khi thù lao theo giờ giảng dạy không cao do học phí không thể tăng hơn mức quy định.
Mặt khác, cám dỗ của thị trường quá lớn. Một giáo viên dạy kế toán bằng tiếng Anh có thể dễ dàng co thu nhập 2.000 USD/tháng khi làm cho một công ty kiểm toán nước ngoài trong khi dạy ở trường đại học lương chỉ được 4 – 5 triệu đồng/tháng.
“Chính vì vậy, cần có chính sách khuyến khích đội ngũ giáo viên này như học bổng đào tạo nâng cao trình độ tại nước ngoài, nhưng cơ bản và bền vững nhất vẫn là tăng thù lao giờ dạy thông qua chính sách học phí linh hoạt hơn”, Đại học Hà Nội kiến nghị.
Đây cũng là vấn đề được ông Nguyễn Kim Vui, Giám đốc Đại học Thái Nguyên đưa ra. Theo ông Vui, để giữ được những giảng viên vừa giỏi chuyên môn, vừa giỏi ngoại ngữ là cả một thách thức lớn với trường.
Trước những bức xúc về vấn đề giáo viên, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển thừa nhận, khó khăn trước mắt nhiều nhất là khâu đào tạo và bồi dưỡng được đội ngũ giáo viên đạt chuẩn.
Theo Thứ trưởng Hiển, đây là một đề án lớn, kéo dài nhiều năm, liên quan đến nhiều địa phương, bộ ngành, đến gần 80.000 giáo viên và hơn 200 triệu học sinh, sinh viên hưởng thụ các kết quả và tác động của Đề án trong 10 năm. Khác với các đề án, dự án khác, Đề án Ngoại ngữ quốc gia 2020 áp dụng chuẩn đánh giá kết quả đầu ra cho giáo viên và học sinh, sinh viên theo Khung chuẩn năng lực ngoại ngữ châu Âu.
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân khẳng định, mặc dù đối chiếu với yêu cầu của Đề án thì trình độ của giáo viên còn thấp nhưng chúng ta không thể hạ thấp yêu cầu của Đề án vì đây là yêu cầu hội nhập.
Theo đó, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo cần sớm có hướng dẫn về chế độ, biên chế cho giáo viên tiếng Anh các cấp, bồi dưỡng và cấp chứng chỉ cho giáo viên. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh giao nhiệm vụ cho các trường đại học, cao đẳng có đào tạo ngoại ngữ với vai trò là cỗ máy cái để đào tạo giáo viên.
Giáo viên phổ thông thiếu và yếu
Phát biểu tại Hội nghị, lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đà Nẵng cho biết, khi triển khai Đề án, vấn đề khó khăn nhất vẫn là yêu cầu của đội ngũ giáo viên giảng dạy tiếng Anh, đặc biệt là ở bậc tiểu học.
Theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, ở bậc này, giáo viên phải đảm bảo tiêu chuẩn đạt trình độ B2 và có kỹ năng, nghiệp vụ sư phạm để giảng dạy cho đối tượng học sinh tiểu học. Tuy nhiên, khi đối chiếu với yêu cầu trên thì giáo viên thiếu cả về số lượng lẫn năng lực chuyên môn và năng lực sư phạm.
Khác với Đà Nẵng, tỉnh Hải Dương không thiếu về số lượng nhưng chất lượng giáo viên ngoại ngữ lại là vấn đề nan giải. Theo ông Lương Văn Cầu, Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh này, đa số giáo viên tiếng Anh được đào tạo theo hình thức không chính quy, hoặc giáo viên chuyển từ tiếng Nga sang dạy tiếng Anh…Số giáo viên được đào tạo chính quy từ các cơ sở đào tạo về ngoại ngữ thì chất lượng còn thấp.
Thậm chí, cũng theo ông Cầu, nhiều giáo viên còn yếu cả về phương pháp giảng dạy do ý thực tự bồi dưỡng chưa cao và chưa có nhiều cơ hội được tham gia các lớp bồi dưỡng do các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm giảng dạy, ít có cơ hội được giao lưu, học hỏi kinh nghiệm của các giáo viên từ những nước nói tiếng Anh.
“Giáo viên thiếu cả năng lực ngoại ngữ và năng lực giảng dạy là thách thức lớn khi thực hiện triển khai dạy chương trình mới. Qua các đợt khảo sát, đánh giá năng lực ngoại ngữ, tỷ lệ giáo viên chưa đạt trình độ năng lực theo yêu cầu còn chiếm tỷ lệ cao ở cả 3 cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông”, ông Cầu nói.
Không có nhiều thuận lợi như Đà Nẵng hay Hải Dương, vấn đề giáo viên ngoại ngữ với tỉnh Quảng Nam còn nan giải hơn. Theo ông Trần Minh Cả, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Nam, ở bậc tiểu học, tỉnh thiếu khoảng 200 giáo viên, bậc trung học phổ thông thiếu khoảng 30 giáo viên (trên tổng số 50 trường). Riêng bậc trung học cơ sở tuy đủ về số lượng nhưng trình độ lại khiêm tốn. Giáo viên nói tiếng Anh theo giọng Việt nên không hiệu quả.
 |
Trong khi giáo viên tiếng Anh ở bậc phổ thông còn nhiều yếu kém thì ở bậc đại học, tình hình cũng tương tự. Theo đại diện của Đại học Hà Nội, hiện tượng “chảy máu chất xám” tại các trường đại học đã hình thành và ngày càng rõ nét, đặc biệt là với đội ngũ giáo viên vừa giỏi chuyên môn vừa giỏi ngoại ngữ.
Thực tế triển khai các chương trình đào tạo cử nhân của 6 chuyên ngành giảng dạy bằng tiếng Anh tại Đại học Hà Nội cho thấy việc tuyển dụng giáo viên dạy chuyên ngành bằng ngoại ngữ đã khó, việc giữ được các giáo viên này còn khó hơn.
Do đặc thù công việc, việc soạn bài, giảng dạy của nhóm giáo viên này thường mất nhiều thời gian, công sức trong khi thù lao theo giờ giảng dạy không cao do học phí không thể tăng hơn mức quy định.
Mặt khác, cám dỗ của thị trường quá lớn. Một giáo viên dạy kế toán bằng tiếng Anh có thể dễ dàng co thu nhập 2.000 USD/tháng khi làm cho một công ty kiểm toán nước ngoài trong khi dạy ở trường đại học lương chỉ được 4 – 5 triệu đồng/tháng.
“Chính vì vậy, cần có chính sách khuyến khích đội ngũ giáo viên này như học bổng đào tạo nâng cao trình độ tại nước ngoài, nhưng cơ bản và bền vững nhất vẫn là tăng thù lao giờ dạy thông qua chính sách học phí linh hoạt hơn”, Đại học Hà Nội kiến nghị.
Đây cũng là vấn đề được ông Nguyễn Kim Vui, Giám đốc Đại học Thái Nguyên đưa ra. Theo ông Vui, để giữ được những giảng viên vừa giỏi chuyên môn, vừa giỏi ngoại ngữ là cả một thách thức lớn với trường.
Trước những bức xúc về vấn đề giáo viên, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển thừa nhận, khó khăn trước mắt nhiều nhất là khâu đào tạo và bồi dưỡng được đội ngũ giáo viên đạt chuẩn.
Theo Thứ trưởng Hiển, đây là một đề án lớn, kéo dài nhiều năm, liên quan đến nhiều địa phương, bộ ngành, đến gần 80.000 giáo viên và hơn 200 triệu học sinh, sinh viên hưởng thụ các kết quả và tác động của Đề án trong 10 năm. Khác với các đề án, dự án khác, Đề án Ngoại ngữ quốc gia 2020 áp dụng chuẩn đánh giá kết quả đầu ra cho giáo viên và học sinh, sinh viên theo Khung chuẩn năng lực ngoại ngữ châu Âu.
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân khẳng định, mặc dù đối chiếu với yêu cầu của Đề án thì trình độ của giáo viên còn thấp nhưng chúng ta không thể hạ thấp yêu cầu của Đề án vì đây là yêu cầu hội nhập.
Theo đó, Phó Thủ tướng đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo cần sớm có hướng dẫn về chế độ, biên chế cho giáo viên tiếng Anh các cấp, bồi dưỡng và cấp chứng chỉ cho giáo viên. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh giao nhiệm vụ cho các trường đại học, cao đẳng có đào tạo ngoại ngữ với vai trò là cỗ máy cái để đào tạo giáo viên.
Tuấn Nguyễn
