Minh bạch nguồn gốc sữa bột, ai có lợi?

Vì sao cần truy xuất nguồn gốc sữa bột?

Một khảo sát của báo Giáo dục Việt Nam với chủ đề “Bạn có tự tin khẳng định biết rõ nguồn gốc, xuất xứ các sản phẩm sữa bột, sữa công thức khi chọn mua cho con em mình sử dụng?” cho thấy, kết quả có đến 83% người tiêu dùng cho rằng họ không tự tin. 

Trước đó, số liệu nghiên cứu thị trường của Công ty Ipsos tại hai thành phố Hà Nội và TP.HCM cũng cho biết: 80% các bà mẹ không hoàn toàn tự tin khi chọn mua sữa bột cho con trong lần đầu tiên; 75% các bà mẹ cho rằng thông tin trên bao bì là không hoàn toàn đầy đủ để NTD có thể tự đánh giá được chất lượng sản phẩm sữa bột.

Truy suất nguồn gốc sữa người tiêu dùng, doanh nghiệp được hưởng lợi. Ảnh minh họa.

Theo ghi nhận của phóng viên, phần lớn người tiêu dùng không tự tin khi chọn mua sữa cho con bởi họ còn mập mờ về những thông tin liên quan đến truy xuất nguồn gốc sản phẩm. 

Nhiều người có thể đọc vanh vách hàm lượng protein, canxi, chất béo, DHA, ARA, cholin… trên nhãn mác nhưng lại không biết những công thức này được “ra đời” thế nào? Họ khẳng định sữa mình mua phù hợp nhất vì là sản phẩm của hãng A, hãng B, nguyên liệu nhập từ Nhật, từ Úc… nhưng lại không biết cụ thể nguyên liệu ấy xuất xứ từ đâu, từ những trang trại như thế nào, điều kiện chăm nuôi bò ở các trang trại đó ra sao?...

Ngay chính bản thân người tiêu dùng cũng thừa nhận, những thông tin “chuyên ngành” như trên thuộc về cơ quan quản lý. Trước khi cấp phép cho một sản phẩm lưu thông trên thị trường, cơ quan quản lý phải thẩm định tất cả các thông tin trên. 

Vậy vì sao người tiêu dùng cần phải truy xuất nguồn gốc sản phẩm?

Trên thực tế, việc truy xuất nguồn gốc là một yếu tố quan trọng trong sản xuất thực phẩm nói chung và trong lĩnh vực sữa nói riêng với nhiều quốc gia trên thế giới. 

EU đã đưa truy xuất nguồn gốc trở thành quy định bắt buộc đối với các nước thành viên của EU từ ngày 1/1/2005. Mỹ đã ban hành Đạo luật Hiện đại hóa An toàn thực phẩm (FSMA) vào tháng 1/2011, yêu cầu tăng cường theo dõi, truy vết thực phẩm và lưu trữ hồ sơ đối với thực phẩm nguy cơ cao (phải có hệ thống lưu trữ hồ sơ dễ tiếp cận, khi cần thiết có thể gửi tới cơ quan thẩm quyền trong thời gian 24 giờ kể từ khi nhận được yêu cầu của cơ quan kiểm tra). 

Tương tự, Canada cũng quy định nghiêm ngặt về việc dán nhãn, nhận diện sản phẩm, cơ sở sản xuất… 

Điều này cho thấy, việc truy xuất nguồn gốc là yếu tố sống còn đối với nhiều doanh nghiệp sản xuất thực phẩm nếu muốn có chỗ đứng hoặc thâm nhập vào các thị trường trên. 

Còn với người tiêu dùng, việc truy xuất giúp họ biết rõ sản phẩm mình đang dùng làm từ đâu, như thế nào từ khâu sản xuất đến khi tung ra thị trường. Qua đó, họ dễ dàng chọn lựa được sản phẩm chất lượng. Thậm chí khi có những rủi ro về sản phẩm, người tiêu dùng cũng có thể biết ngay được rủi ro ấy xuất phát từ quy trình nào.

Ngoài việc giúp người tiêu dùng an tâm lựa chọn sản phẩm, việc truy xuất nguồn gốc sẽ giúp đảm bảo cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp trên thị trường.

Trên thực tế hiện nay, do nhãn mác của các sản phẩm sữa bột khá giống nhau nên xuất hiện tình trạng doanh nghiệp bỏ vốn đầu tư lớn, xây dựng hệ thống trang trại, xây dựng trung tâm nghiên cứu riêng, cho ra sản phẩm tốt chất lượng… dễ bị đánh đồng với doanh nghiệp nhỏ, vốn ít, chất lượng, quy chuẩn sản xuất không rõ ràng… Từ đó tạo ra môi trường cạnh tranh không bình đẳng.

Tình trạng trên kéo dài, không những các doanh nghiệp đầu tư bài bản, chiến lược dài hạn bị thiệt thòi mà chính người tiêu dùng cũng gánh hậu quả, bởi họ bỏ tiền ra mua nhưng không biết sản phẩm có được đảm bảo chất lượng.

Minh bạch thông tin, doanh nghiệp và người tiêu dùng có lợi

Không phủ nhận khi hiện nay trên thị trường đa dạng sản phẩm sữa bột tuy nhiên giá thành sữa bột dành cho trẻ em cũng liên tục tăng đến mức Chính phủ phải thực hiện bình ổn giá. 

Bình ổn giá để trẻ em sử dụng sữa thể hiện sự nhân văn của nhà nước nhưng nếu chất lượng nguồn gốc sữa không được công bố minh bạch sẽ nguy hiểm hơn. 

Câu hỏi đặt ra tại sao không đưa tiêu chuẩn sản xuất sữa bột, thực hành tốt sản xuất (GMP) vào sữa bột dành cho trẻ em? Bởi nếu thực hiện được vấn đề này sẽ giúp giảm thiểu các rủi ro về chất lượng và người dùng yên tâm hơn khi chọn mua sản phẩm.

Đứng góc độ cơ quan quản lý an toàn thực phẩm, trao đổi với phóng viên Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Lê Văn Giang – Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cho biết: Quan điểm điều hành quản lý thực phẩm nói chung và sản phẩm sữa bột dành cho trẻ em nói riêng tại Việt Nam là sản phẩm phải có nguồn gốc xuất xứ, đảm bảo chất lượng và an toàn.

Theo ông Giang, mặc dù pháp luật hiện nay quy định những thông tin nguồn gốc, xuất xứ nguyên liệu không bắt buộc phải công bố trên nhãn mác bao bì sản phẩm tuy nhiên “doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm thông tin khi người tiêu dùng có yêu cầu”.

Còn ở khía cạnh chuyên môn, ông Lê Hoàng – Phó trưởng phòng Quản lý sản phẩm (Cục An toàn thực phẩm) nhấn mạnh: “Phải khẳng định, việc muốn biết rõ nguồn gốc sản phẩm là nguyện vọng chính đáng của người tiêu dùng”.

Tuy nhiên, ông Hoàng nói thêm rằng: Cần phải hiểu một sản phẩm sữa bột đưa ra thị trường trải qua quá trình giám sát, kiểm tra đầy đủ các khâu từ sản xuất kinh doanh, tiêu thụ… việc công bố chỉ là một phần trong cả quy trình quản lý. Không thể đưa tất cả các vấn đề vào hồ sơ công bố và thông tin trên nhãn mác sản phẩm được.

Vấn đề là các doanh nghiệp đưa những thông tin ấy đến tay người tiêu dùng như thế nào một cách minh bạch và dễ hiểu nhất. 

Thị trường sữa Việt Nam hiện nay đang nhiễu loạn thông tin về nguồn gốc, nguyên liệu, giá sữa… nếu doanh nghiệp nào làm tốt được vấn đề truy xuất nguồn gốc, nhanh chóng tạo được niềm tin cho người tiêu dùng, doanh nghiệp đó sẽ thắng. 

Bên cạnh đó, việc minh bạch nguồn gốc sản phẩm cũng sẽ góp phần hỗ trợ chính sách bình ổng giá sữa hiện nay. Bởi một khi các sản phẩm đều công khai quy trình truy xuất nguồn gốc, việc chọn mua sản phẩm sẽ dựa trên giá thành. Sản phẩm nào có giá cạnh tranh hơn sẽ được lựa chọn và khi đó, hẳn nhiên người tiêu dùng được hưởng lợi.