LTS: Ngày 25.8.2011, Đại tướng Võ Nguyên Giáp tròn trăm tuổi. Một thế kỷ đời người, ông vẫn ung dung tự tại sau bao biến thiên của lịch sử và thời cuộc. Tướng W. Westmoreland – người thua cuộc của Tướng Giáp – gọi ông là “Vị tướng huyền thoại”. Bách khoa toàn thư quân sự của Mỹ và nhiều nước khác viết về ông: Tên tuổi và hình ảnh của ông được ghi lại như là một trong những vĩ nhân quân sự hiển hách nhất. NXB Thames & Huson chọn ông là một trong 59 nhân vật danh tiếng nhất trong lịch sử các cuộc chiến tranh của thế giới trong 2.500 năm qua. “Là người có phẩm chất phi thường trong mọi lĩnh vực của chiến tranh” – Ducan Townson, tác giả cuốn sách giới thiệu 59 vị tướng nói trên, nói về ông.
Bấm vào đây xem Tiêu điểm Thời sự Xã hội "Kỷ niệm sinh nhật thứ 100 của Đại tướng Võ Nguyên Giáp"
Lớn lao là thế, vinh quang là thế nhưng ông vẫn là “anh Văn” thân thương của biết bao thế hệ người Việt Nam. Ông là điểm tựa của niềm tin, của một sức mạnh tinh thần, bởi ông có một tâm hồn đủ rộng để dành tất cả cho dân cho nước.
Nhân dịp lễ đại trường thọ này của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, xin trân trọng giới thiệu bài viết tinh tế của phó giáo sư văn học Pháp, Đặng Thị Hạnh về ông.
Bài 1: Ký ức tuổi thơ...
Chị tôi và tôi thân nhau từ khi còn rất bé. Đó là một điều tự nhiên bởi trong một gia đình đông con, hai chị em sát tuổi nhau thường thân nhau. Tuy nhiên, nếu tìm hỏi chân trời xa nhất của ký ức, tôi đã không nhìn thấy chị tôi ở đấy, mà lại là dì tôi, nhưng vẫn có một người đã nhìn thấy hai chị em tôi cùng chơi trong sân nhà ông ngoại tôi ở làng Quỳnh, đó là người sau này chị tôi sẽ gắn bó cả cuộc đời.
Anh Văn (1) đã kể lại là sau khi được ra tù năm 1931, anh ra Vinh và có một thời gian học chữ Hán với ông ngoại tôi (2) ở làng Quỳnh. Anh đã nhìn thấy Hà và Hạnh chơi ở ngoài sân, cái sân đất bột vàng vàng mà mỗi khi trời mưa giông mùa hè lại có một mùi khét nắng cứ theo tôi suốt cả cuộc đời. Có thể nói những kỷ niệm chung giữa tôi và chị tôi đều gắn với những ngôi nhà và những khu vườn trong hành trình của một thời thơ ấu.
 |
| Hoa bạch trà trước sân nhà riêng 30 Hoàng Diệu của Đại tướng, loài hoa ông ưa thích. Ảnh: Trần Tuấn (TTXVN) |
Bích Hà, tên của chị tôi có nghĩa là “ráng biếc”, (nằm trong một hệ khác hẳn với tên các đứa em sau, tên thuộc hệ hoa). Có lẽ vì chị tôi là đứa con duy nhất của ba mẹ tôi sinh ra ở chính quê nội và ba tôi (3) chắc đã nghĩ tới những ráng đẹp mà ba tôi thường ngắm vào các buổi ban mai trên bầu trời quê nhà.
Từ khi tôi lên bốn tuổi, gia đình tôi chuyển hẳn ra Hà Nội, thì ký ức chung với chị tôi bắt đầu xuất hiện, những thời điểm nhỏ li ti nhiều vô kể, đầu tiên là những ngày khai trường. Chị em tôi thường đi mua sách vở ở hiệu Taupin và cùng tìm thấy niềm vui dễ chịu của mùi thơm giấy mới.
Ngay sau khi mua sách, chúng tôi thường nhân tiện chạy từ phố Tràng Tiền ra Bác Cổ nhặt những bông hoa gạo cánh dày màu đỏ sẫm, bỏ vào vạt áo rồi lên xe tay về nhà. Cũng có nhiều ký ức chung “tội lỗi” hơn: những cuộc đi xe đạp giấu mẹ tôi ra phố Nhà Thờ để ăn thịt bò khô – điều bị mẹ tôi cấm đoán vì mẹ tôi nói đấy chỉ là da bò, thực ra chúng tôi chỉ thích ăn đu đủ nạo trộn với giấm hơi cay cay.
Không hiểu sao phố nhà tôi có đủ các hàng quà: tào phớ, chí ma phù... nhưng không có thịt bò khô. Hai em gái tôi còn quá bé nên không đi xa được.
Có một lần không may chúng tôi bị một cô em tóm được và nó tuyên bố: “Ta ra mách mẹ”. Thế là hết chuyện. Nhưng tên gọi “te re mách” còn lại từ đấy.
Mùa đông có những thú riêng. Khi ở phố Duvigneau (4) cũng chỉ hai chị em tôi là đủ lớn để được ngủ trên cái giường giáp phố. Nghe thấy tiếng rao “phá xa” (5) là chúng tôi chui ra khỏi chăn thò tay ra cửa sổ mua.
Thực ra thế giới bí mật chung mà chị em tôi chia sẻ với nhau nhiều nhất là những cuốn sách truyện tiếng Pháp bẻ nhỏ, bìa có nhũ, giấy dày và ram ráp, chứa đầy những tranh đẹp, những cô công chúa, những hoàng tử và nhiều khi chỉ là con một ông chủ cối xay hay một cô chăn cừu bé nhỏ.
Khi phong trào Bình dân đã kết thúc, gia đình chúng tôi từ trung tâm chuyển đến một ngôi nhà ven hồ Trúc Bạch, có một khu vườn nhỏ, trong đó hai chị em tôi trồng một loại hồng rất bé, sau này chỉ có cô em gái út của tôi là còn mang lại cho tôi một loại hồng như thế.
Căn nhà chỉ có hai phòng. Ba mẹ tôi và ba em nhỏ ngủ ở phòng ngoài, phòng trong của chúng tôi rất hẹp và dài. Sau này tôi luôn luôn nằm mơ thấy một căn phòng nhỏ và dài, chắc là vì trong rất nhiều đêm ở đấy, tôi và chị tôi, khi nhà ngoài đã đóng cửa tắt đèn, chúng tôi lại bật đèn đêm lên để đọc hàng chục cuốn sách của Dumas.
Thời kỳ này, ba tôi bị đau dạ dày nặng, có lẽ vì nỗi buồn do phong trào Bình dân đã tan vỡ và anh em đồng chí nhiều người đã đi xa, điều mà vào lúc ấy chúng tôi vẫn chưa hiểu được. Tôi và chị tôi vẫn vui mừng được đến Nhà hát lớn xem hai vở kịch của Musset do một đoàn kịch Pháp đóng.
Bấm vào đây xem Tiêu điểm Thời sự Xã hội "Kỷ niệm sinh nhật thứ 100 của Đại tướng Võ Nguyên Giáp"
Trong vở Các cô thiếu nữ mơ mộng điều gì, hai cô tiểu thư Ninon và Ninette mặc váy dài trắng và hồng tựa trên ban công nhìn lên bầu trời xanh thẫm đầy sao, tại sao vòm sân khấu Nhà hát lớn lại có thể lấm tấm sao và đẹp đến thế?
Tôi không bao giờ xác định được thời điểm của buổi diễn ấy cho đến cách đây dăm năm, một hôm chị tôi gọi điện nói rằng chị vừa soạn lại giấy tờ, (thỉnh thoảng chị tôi lại soạn lại giấy tờ tranh ảnh trong các vali cũ không biết bao nhiêu lần mà kể, tất cả những thứ đó đã đi theo chị tôi suốt cả cuộc kháng chiến chống Pháp).
Chị tôi nói: “Hạnh ạ, cả một cuốn nhật ký chỉ còn lại một tờ, trên đó có ghi: “Hôm nay đi xem kịch Musset, sắp mở màn thì có còi báo động, Hạnh rất nerveuse (bứt rứt) vì sợ không được xem kịch, sau đấy may quá lại báo yên”.
Vậy là buổi xem kịch rất hay đó diễn ra vào năm 1943 khi Mỹ bắt đầu ném bom Hà Nội, và chúng tôi sắp phải đi tản cư. Trong suốt thời gian dài ở Hà Nội, thật lạ tôi chỉ còn giữ lại một hình ảnh của anh Văn ngồi bên lò sưởi ngôi nhà phố Henri d’Orléans (nay là phố Phùng Hưng), anh đang vừa đọc sách vừa xát bàn tay vào lòng bàn chân, đấy là một cách tập dưỡng sinh của anh.
 |
| Một bữa cơm thường ngày trong gia đình Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Ảnh: Trần Hồng |
Đến Sầm Sơn, tôi đã phải đi học ở trường duy nhất sơ tán về đấy là trường Sarraut. Tôi và chị tôi thường đi dọc con đường tuyến hai của Sầm Sơn, suốt từ ngôi nhà ở chân núi gần đến Độc Cước cho đến ngôi trường ở cuối thị xã gần Rừng Thông. Suốt con đường rải cát, hai bên là các bụi găng xén rất đẹp, chị tôi không bao giờ ngừng nói cho tôi các thứ chuyện trên đời, còn tôi thì yên lặng nghe là đủ.
Ở Sầm Sơn, thú vui lớn nhất của tôi và chị tôi lại không phải là đi tắm biển vào những ngày nắng rực rỡ, biển trong suốt màu ngọc lục bảo, mà là đi chơi vào những ngày mưa. Vào một buổi chiều, cơn bão mới tan, mưa vẫn còn bay lất phất, tôi và chị tôi mặc áo mưa đầu trần đi chân đất trên cát ướt đầy rong rêu và những mảnh vụn đen, chị tôi nói đấy là những mảnh của các con tàu bị đắm. Sau đó nhìn ra đường chân trời, biển đỏ đục ngầu rất hung dữ, chị tôi nói: “Chị muốn là con trai, vì là con gái khó có sự nghiệp”. Tôi yên lặng, đối với tôi, sự nghiệp hay ý nghĩa cuộc đời chưa là gì hết.
Hai chị em tôi tham gia những hoạt động từ thiện do cô con gái đầu của ông Lê Thước tổ chức. Vào đầu năm 1945, thị xã Sầm Sơn vốn trước đây mang một bề ngoài sung túc, bỗng thấy đầy người chết đói. Rồi bỗng nhiên vào một ngày tháng 8 rất đẹp, cách mạng nổ ra ở cái thị xã yên tĩnh ấy.
Nhưng chúng tôi cũng không kịp biết gì nhiều về Sầm Sơn sau đó, vì ba tôi có lệnh của Trung ương gọi ra và hai chị em tôi được ra Hà Nội trước với ba tôi. Sau này rất nhiều năm, khi Sầm Sơn chỉ còn là ký ức đẹp của thời thơ ấu, vào một thời kỳ rất khó khăn của đời chị, chị tôi không bao giờ phàn nàn mà chỉ có một lần nói với tôi: “Dù sao Sầm Sơn cũng vẫn là lost paradise” (thiên đường đã mất).
Bấm vào đây xem Tiêu điểm Thời sự Xã hội "Kỷ niệm sinh nhật thứ 100 của Đại tướng Võ Nguyên Giáp"
(1) Tên gọi thân mật của Đại tướng Võ Nguyên Giáp
(2) Ông Hồ Phi Thống – một nhà Hán học uyên thâm
(3) GS Đặng Thai Mai – nhà lý luận văn học, nguyên bộ trưởng bộ Giáo dục Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hoà
(4) Nay là đường Bùi Thị Xuân thuộc quận Hai Bà Trưng, Hà Nội
(5) Lạc rang
