Cuối tháng 3, Ban Bí thư đã lập một BCĐ xây dựng đề án để giải quyết vấn đề lựa chọn mô hình cho BCĐ PCTN, giao Ban Tổ chức Trung ương chủ trì. Sáu mô hình đổi mới đã được gửi tới các tỉnh, thành ủy, đảng ủy trực thuộc trung ương để xin ý kiến, với các phương án từ cơ bản giữ nguyên như hiện nay, hoàn thiện cơ chế hoạt động, kiện toàn Văn phòng BCĐ nâng thành cơ quan thường trực của BCĐ... đến chuyển người đứng đầu từ Thủ tướng sang Tổng Bí thư, Thường trực Ban Bí thư, Chủ tịch nước, Chủ tịch QH và thậm chí cả bỏ luôn BCĐ.
Thủ tướng làm trưởng ban hay chuyển sang QH?
Kết quả đã được báo cáo Bộ Chính trị. Sau tổng hợp, phân tích và sàng lọc cho thấy đang nổi lên ba phương án.
Phương án thứ nhất là Thủ tướng vẫn là trưởng BCĐ như hiện nay, song bổ sung thêm Thường trực Ban Bí thư, chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương, trưởng Ban Tổ chức Trung ương, phó chủ tịch QH làm phó trưởng ban.
Mô hình Ban chỉ đạo PCTN các cấp là nội dung được cử tri các địa phương quan tâm. Trong ảnh: Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn nút khai trương trang thông tin điện tử về PCTN ngày 4-5 tại Hà Nội. Ảnh: TTXVN
Ưu điểm của giải pháp này là không gây xáo trộn và việc nâng Văn phòng BCĐ từ cơ quan thuần túy chỉ “giúp việc” thành cơ quan thường trực của BCĐ sẽ phần nào khắc phục được sự đứt quãng giữa các cuộc họp BCĐ, để việc chỉ đạo PCTN được liên tục, chủ động hơn. Nhưng nhược điểm vẫn là người dân chưa tin, cho rằng người đứng đầu hành pháp gắn trực tiếp tới điều hành kinh tế-xã hội, quản lý tài sản, ngân sách, dự án... mà lại đồng thời đứng đầu BCĐ thì dễ “vừa đá bóng, vừa thổi còi”.
Phương án thứ hai, BCĐ Trung ương đặt trực thuộc QH. Người đứng đầu BCĐ có hai hướng hoặc là Chủ tịch QH làm trưởng ban hoặc bầu bổ sung chủ nhiệm Ủy ban Kiểm tra Trung ương làm phó chủ tịch QH, đồng thời làm trưởng BCĐ. Thành viên BCĐ có một phó thủ tướng và một số ủy viên khác như hiện nay. Còn Văn phòng BCĐ thì chuyển thành cơ quan của QH, tương tự như Kiểm toán Nhà nước.
Ưu điểm lớn nhất của phương án này là BCĐ sẽ tương đối độc lập với hành chính nhà nước và đặc biệt có thể gắn chỉ đạo công tác PCTN với giám sát tối cao của QH, thúc đẩy tính minh bạch, trách nhiệm giải trình trong công tác PCTN. Mặt khác, có thể lồng ghép công tác chỉ đạo PCTN với giám sát, kiểm tra, kỷ luật của Đảng.
Tuy nhiên, có ý kiến cho rằng lập pháp thì không thuận tay với công tác chỉ đạo phối hợp giải quyết, xử lý vụ việc cụ thể. Chưa kể, cũng có ý kiến băn khoăn là QH làm thì ai giám sát QH?
Tái lập Ban Nội chính Trung ương?
Phương án thứ ba là BCĐ Trung ương về PCTN trực thuộc Bộ Chính trị, do Tổng Bí thư hoặc Thường trực Ban Bí thư làm trưởng ban, một số ủy viên Bộ Chính trị làm thành viên. Đồng thời tái lập Ban Nội chính Trung ương trên cơ sở chuyển Văn phòng BCĐ hiện nay về, giao chức năng làm cơ quan thường trực BCĐ. Như thế là thay đổi hẳn mô hình hiện tại, cả về thành phần BCĐ (hiện là lãnh đạo các cơ quan bảo vệ pháp luật trung ương, lãnh đạo một số bộ, ngành).
Ưu điểm lớn nhất của phương án này là công tác PCTN được đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp, thường xuyên của Bộ Chính trị, Ban Bí thư; bảo đảm sự độc lập tương đối với các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp; và đặc biệt là phù hợp với thể chế Đảng lãnh đạo toàn diện hiện nay. PCTN là cốt lõi của chống suy thoái trong cán bộ, đảng viên nên mô hình này cũng giúp thúc đẩy thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 về xây dựng, chỉnh đốn Đảng.
Tuy nhiên, ưu điểm cũng có thể trở thành hạn chế, bởi nguy cơ Đảng làm thay cơ quan nhà nước và có thể khiến cho các cơ quan tiến hành tố tụng khó có thể độc lập, chỉ tuân theo pháp luật. Mặt khác, mô hình này làm giảm tính công khai, minh bạch. Bởi hoạt động chỉ đạo, lãnh đạo của Đảng trong công tác PCTN có thể bị coi là bí mật của Đảng, là công việc của Đảng, thực hiện theo điều lệ, quy định của Đảng, không có nghĩ vụ phải công khai, minh bạch với bên ngoài như khi đó là công việc của cơ quan nhà nước, trên cơ sở pháp luật. Chưa kể, công tác PCTN hiện nay vẫn phải báo cáo QH, bị QH giám sát thì khi đặt BCĐ sang bên Đảng thì làm sao QH giám sát được…
Như vậy, các phương án đề ra cho thấy khó có mô hình hoàn hảo. Vấn đề quan trọng là bên cạnh lựa chọn mô hình tối ưu nhất thì những người trong cuộc - nhất là thành viên BCĐ - phải thực sự muốn và dám chống tham nhũng.
Có thể bỏ BCĐ cấp tỉnh
Về mô hình BCĐ PCTN cấp tỉnh, hiện có hai phương án, trong đó có vẻ nghiêng về hướng bỏ hẳn. Phương án còn lại là điều chỉnh để chủ tịch HĐND - thường đồng thời là bí thư tỉnh ủy - làm người đứng đầu, thay vì chủ tịch UBND như hiện nay.
Người dân muốn đổi mới
Mô hình BCĐ PCTN các cấp là nội dung được cử tri các địa phương quan tâm góp ý kiến trong đợt tiếp xúc cử tri của các đoàn đại biểu QH vừa qua. Các ý kiến phát biểu đều thống nhất cho rằng cơ cấu tổ chức BCĐ PCTN hiện nay cần phải xem xét lại vì người lãnh đạo cơ quan công quyền - nơi phát sinh nhiều vụ tham nhũng nhất - lại là người đứng đầu cơ quan chống tham nhũng thì sẽ không độc lập, khách quan.
Cử tri cũng nhấn mạnh nếu Đảng không thay đổi cơ chế PCTN thì sẽ không thể thay đổi được tình hình hiện nay.
