Cuối tháng 11, sau gần một tuần vất vả lội suối xuyên rừng đi khảo sát một số xã quanh thị trấn Chợ Chu, Định Hóa, Thái Nguyên, đoàn khảo sát khảo cổ - dân tộc học ở Viện Khảo cổ học Việt Nam và Trường đại học Sư phạm Thái Nguyên dừng chân tại bản Ta Ngoải, xã Phượng Tiến. Trong quá trình điều tra dân tộc học, đoàn khảo sát được biết nhân dân trong vùng còn lưu truyền câu chuyện về những bóng ma trong một hang động trên đỉnh núi Phượng Tiến...
Những kinh nghiệm điền dã cho đoàn khảo sát niềm phấn khích, rằng sẽ có nhiều vấn đề bí ẩn và lý thú cần phải làm sáng tỏ. Đoàn cần người đưa đường. Rất ít người dám đặt chân đến đó, một nỗi sợ mơ hồ truyền kiếp về tâm linh lan truyền níu chặt nhiều đôi chân vốn bạo gan nhất vùng. Nhưng có một người, vì kế mưu sinh và cũng cứng vía với "ma rừng", nên đã mấy lần ra vào hang săn thú. Người đó là ông Nguyễn Văn Lượng, một người địa phương năm nay đã trên 50 tuổi. Đoàn khảo sát thật may mắn khi nhận được sự đồng ý của ông Lượng dẫn đoàn lên hang khảo sát.
Một buổi sáng trời còn mờ sương, trong cái lạnh se se của tiết đầu đông cuối tháng 11, đoàn khảo sát khăn gói lên đường.
Hang đá phân bố ở độ cao gần 600m so với thung lũng dưới chân núi. Từ dưới nhìn lên không thấy cửa hang bởi tán lá rừng che phủ. Đường lên hang vô cùng hiểm trở, nhiều chỗ dốc gần dựng đứng, không có lối mòn, có chỗ phải đi vòng vèo tránh những vách đá dựng đứng. Phải mất gần 5 tiếng đồng hồ, đoàn mới tới được hang.
Cửa hang hình vòm nhỏ quay về hướng đông chếch nam. Từ cửa hang đi sâu vào trong khoảng 10m, nền hang bỗng tụt sâu xuống như chiếc giếng lớn với độ sâu gần 20m. Được sự hướng dẫn đầy kinh nghiệm và có phần mạo hiểm của người đưa đường, từng thành viên đoàn khảo sát đã xuống đáy hang bằng cách quấn và đu bám dây thừng dài có buộc nút khấc. Từ đây lòng hang mở ra theo 2 ngách lớn, tối như bưng vì thiếu ánh sáng. Chiếc quan tài bằng thân cây khoét rỗng được tìm thấy trong một ngách như vậy.
Chiếc quan tài được đẽo từ 1 thân cây gỗ lớn. Căn cứ vào những dấu vết gia công để lại cho thấy, người xưa đã tách đôi thân cây gỗ theo chiều dọc, tạo thành 2 tấm có mặt cắt hình bán nguyệt khá đều nhau. Tiếp đến, họ đẽo phần bên trong của 2 tấm gỗ lõm xuống hình lòng máng. Ở hai đầu quan tài được đẽo khá cẩn thận nhằm tạo đầu ngõng hình chữ nhật có đục một lỗ lớn có tác dụng để khóa 2 phần của quan tài lại khít với nhau, đồng thời cũng là điểm buộc dây, khiêng quan tài. Toàn bộ quan tài chỉ thấy dấu đẽo và đục, không có dấu vết của kỹ thuật cưa, bào…
Về kích thước, quan tài có độ dài toàn bộ là 2,80m; độ dài khoét lòng 2,20m, rộng lòng khoét 0,40m, độ sâu lòng khoét 0, 20m. Đường kính 0,54m.
Quan tài được đặt trong một ngách hẹp có hướng đông - tây, ở vị trí cao cách nền hang khoảng 0,80m, con người có thể chui qua dễ dàng. Hiện tại phần nắp trên của quan tài đã bị bật mở. Đáy của quan tài, nơi đặt thi thể người chết đã bị thủng lớn theo chiều dọc tấm gỗ, khiến cho xương người và cả đồ tùy táng rơi xuống nền hang. Dưới nền hang là những mảnh sọ nhỏ và những mảnh xương ống bị gẫy. Hiện còn 2 chiếc bát tìm thấy ở gần vị trí mấy mảnh sọ. Trong đó có 1 chiếc bát chân cao, phần đáy bôi màu nâu đỏ, thân bát trang trí hoa lam với họa tiết cánh sen, bát được khoét lòng ở đáy, giữa lòng bát có chữ Phúc viết bằng chữ Hán.
Theo các nhà khảo cổ thì đây là chiếc bát có niên đại khoảng thế kỷ XV thuộc dòng gốm Chu Đậu, tỉnh Hải Dương. Chiếc bát còn lại, chân thấp, men màu trắng không có hoa văn. Cả hai bát đều có vết vỡ ở phần miệng. Có dấu hiệu di tích mộ đã bị xâm hại trước đó với mục đích lấy những vật tùy táng.
Ở ngách bên cạnh, cách mộ thân cây khoảng hơn 20m là một vách đá dựng chắn lối đi, có 2 chữ "Thiên thập" viết bằng chữ Hán ở tầm vừa tay với người lớn. Cạnh đó là hình một tam giác có một đỉnh quay xuống dưới. Phía dưới nền hang đã bị đào nham nhở, dấu hiệu đã có người đào bới. Các nhà khoa học đang băn khoăn, liệu hàng chữ Hán này và ngôi mộ có liên quan gì với nhau không? Những chữ Hán và ký hiệu trên vách đá có ý nghĩa gì? Còn rất nhiều điều khác nữa cứ ẩn hiện trong thăm thẳm bóng đêm dưới lòng hang, như lời kể của cụ già bản về một hang ma, hang quỷ trên non cao. Dẫu sao, những bí mật bước đầu về động hang ma đã được hé mở, cái lõi thực của những câu chuyện truyền thuyết là chiếc mộ thân cây khoét rỗng đã được khám phá.
Đây là lần đầu tiên tìm thấy loại di tích quan tài bằng thân cây, táng trong hang ở khu vực núi rừng Việt Bắc. Loại hình di tích này chúng ta đã từng biết đến ở vùng Quan Sơn, Quan Hóa (Thanh Hóa) và Mộc Châu (Sơn La). Phát hiện này có giá trị khoa học cao, gợi mở nhiều nhận thức mới về lịch sử, văn hóa vùng Việt Bắc. Còn rất nhiều vấn đề cần phải làm sáng tỏ về chủ nhân ngôi mộ và truyền thống văn hóa, xã hội của khu vực trong lịch sử.
Những kinh nghiệm điền dã cho đoàn khảo sát niềm phấn khích, rằng sẽ có nhiều vấn đề bí ẩn và lý thú cần phải làm sáng tỏ. Đoàn cần người đưa đường. Rất ít người dám đặt chân đến đó, một nỗi sợ mơ hồ truyền kiếp về tâm linh lan truyền níu chặt nhiều đôi chân vốn bạo gan nhất vùng. Nhưng có một người, vì kế mưu sinh và cũng cứng vía với "ma rừng", nên đã mấy lần ra vào hang săn thú. Người đó là ông Nguyễn Văn Lượng, một người địa phương năm nay đã trên 50 tuổi. Đoàn khảo sát thật may mắn khi nhận được sự đồng ý của ông Lượng dẫn đoàn lên hang khảo sát.
 |
| 2 chiếc bát tìm thấy trong mộ. |
Hang đá phân bố ở độ cao gần 600m so với thung lũng dưới chân núi. Từ dưới nhìn lên không thấy cửa hang bởi tán lá rừng che phủ. Đường lên hang vô cùng hiểm trở, nhiều chỗ dốc gần dựng đứng, không có lối mòn, có chỗ phải đi vòng vèo tránh những vách đá dựng đứng. Phải mất gần 5 tiếng đồng hồ, đoàn mới tới được hang.
Cửa hang hình vòm nhỏ quay về hướng đông chếch nam. Từ cửa hang đi sâu vào trong khoảng 10m, nền hang bỗng tụt sâu xuống như chiếc giếng lớn với độ sâu gần 20m. Được sự hướng dẫn đầy kinh nghiệm và có phần mạo hiểm của người đưa đường, từng thành viên đoàn khảo sát đã xuống đáy hang bằng cách quấn và đu bám dây thừng dài có buộc nút khấc. Từ đây lòng hang mở ra theo 2 ngách lớn, tối như bưng vì thiếu ánh sáng. Chiếc quan tài bằng thân cây khoét rỗng được tìm thấy trong một ngách như vậy.
Chiếc quan tài được đẽo từ 1 thân cây gỗ lớn. Căn cứ vào những dấu vết gia công để lại cho thấy, người xưa đã tách đôi thân cây gỗ theo chiều dọc, tạo thành 2 tấm có mặt cắt hình bán nguyệt khá đều nhau. Tiếp đến, họ đẽo phần bên trong của 2 tấm gỗ lõm xuống hình lòng máng. Ở hai đầu quan tài được đẽo khá cẩn thận nhằm tạo đầu ngõng hình chữ nhật có đục một lỗ lớn có tác dụng để khóa 2 phần của quan tài lại khít với nhau, đồng thời cũng là điểm buộc dây, khiêng quan tài. Toàn bộ quan tài chỉ thấy dấu đẽo và đục, không có dấu vết của kỹ thuật cưa, bào…
Về kích thước, quan tài có độ dài toàn bộ là 2,80m; độ dài khoét lòng 2,20m, rộng lòng khoét 0,40m, độ sâu lòng khoét 0, 20m. Đường kính 0,54m.
Quan tài được đặt trong một ngách hẹp có hướng đông - tây, ở vị trí cao cách nền hang khoảng 0,80m, con người có thể chui qua dễ dàng. Hiện tại phần nắp trên của quan tài đã bị bật mở. Đáy của quan tài, nơi đặt thi thể người chết đã bị thủng lớn theo chiều dọc tấm gỗ, khiến cho xương người và cả đồ tùy táng rơi xuống nền hang. Dưới nền hang là những mảnh sọ nhỏ và những mảnh xương ống bị gẫy. Hiện còn 2 chiếc bát tìm thấy ở gần vị trí mấy mảnh sọ. Trong đó có 1 chiếc bát chân cao, phần đáy bôi màu nâu đỏ, thân bát trang trí hoa lam với họa tiết cánh sen, bát được khoét lòng ở đáy, giữa lòng bát có chữ Phúc viết bằng chữ Hán.
Theo các nhà khảo cổ thì đây là chiếc bát có niên đại khoảng thế kỷ XV thuộc dòng gốm Chu Đậu, tỉnh Hải Dương. Chiếc bát còn lại, chân thấp, men màu trắng không có hoa văn. Cả hai bát đều có vết vỡ ở phần miệng. Có dấu hiệu di tích mộ đã bị xâm hại trước đó với mục đích lấy những vật tùy táng.
Ở ngách bên cạnh, cách mộ thân cây khoảng hơn 20m là một vách đá dựng chắn lối đi, có 2 chữ "Thiên thập" viết bằng chữ Hán ở tầm vừa tay với người lớn. Cạnh đó là hình một tam giác có một đỉnh quay xuống dưới. Phía dưới nền hang đã bị đào nham nhở, dấu hiệu đã có người đào bới. Các nhà khoa học đang băn khoăn, liệu hàng chữ Hán này và ngôi mộ có liên quan gì với nhau không? Những chữ Hán và ký hiệu trên vách đá có ý nghĩa gì? Còn rất nhiều điều khác nữa cứ ẩn hiện trong thăm thẳm bóng đêm dưới lòng hang, như lời kể của cụ già bản về một hang ma, hang quỷ trên non cao. Dẫu sao, những bí mật bước đầu về động hang ma đã được hé mở, cái lõi thực của những câu chuyện truyền thuyết là chiếc mộ thân cây khoét rỗng đã được khám phá.
Đây là lần đầu tiên tìm thấy loại di tích quan tài bằng thân cây, táng trong hang ở khu vực núi rừng Việt Bắc. Loại hình di tích này chúng ta đã từng biết đến ở vùng Quan Sơn, Quan Hóa (Thanh Hóa) và Mộc Châu (Sơn La). Phát hiện này có giá trị khoa học cao, gợi mở nhiều nhận thức mới về lịch sử, văn hóa vùng Việt Bắc. Còn rất nhiều vấn đề cần phải làm sáng tỏ về chủ nhân ngôi mộ và truyền thống văn hóa, xã hội của khu vực trong lịch sử.
Theo CAND
