Theo dự kiến, ngày 19-6, vụ án “Vườn mít” liên quan đến bị cáo Lê Bá Mai (người hai lần bị tuyên án tử) sẽ được xử phúc thẩm. Vụ này đã qua nhiều lần xét xử, điều tra lại, điều tra bổ sung nhưng cơ quan điều tra vẫn không thể giải quyết được những yêu cầu đặt ra trước đây trong quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao. Vì vậy, tại phiên tòa sơ thẩm lần 4 vào tháng 5-2011, TAND tỉnh Bình Phước đã tuyên Mai không phạm tội. Sau đó, VKSND tỉnh đã kháng nghị...
Hung thủ: Mờ nhân ảnh
Theo hồ sơ, ngày 12-11-2004, hai dì cháu Út và Hằng (11 và chín tuổi) đi mót củ đậu (sắn) ở Bình Long, Bình Phước. Sau đó chỉ mình cháu Hằng về nhà. Cả nhà đi tìm cháu Út nhưng không thấy. Ông Điểu Ky (bố cháu Hằng) báo công an xã, nói rằng Hằng thấy một thanh niên chở Út đi. Trong lời khai đầu tiên (do công an viên Trần Văn Sinh ghi), cháu Hằng cũng nói thấy một thanh niên chở Út đi.
Ngày 16-11-2004, xác cháu Út được phát hiện tại vườn mít trong trang trại Mai làm thuê. Ngay sau đó Mai bị bắt. Lời khai đầu tiên Mai nói mình không biết gì về vụ án, không nhận tội. Sau khi cháu Hằng và ông Điểu Ky khai thấy người chở Út đi là Mai, Mai bắt đầu khai nhận tội. Từ đó về sau, cả ông Điểu Ky và cháu Hằng đều khai thống nhất rằng Hằng thấy Mai chở Út đi. Nhưng cũng từ đó, các tình tiết Mai khai nhận tội luôn bị mâu thuẫn với nhau, mâu thuẫn với lời khai của cả cháu Hằng và ông Điểu Ky, hễ khớp chỗ này thì trật chỗ kia. Đây là những mâu thuẫn mà quyết định giám đốc thẩm từng yêu cầu điều tra làm rõ.
Quá trình điều tra lại, nhân chứng Hằng và cha cháu đều khai: “Lúc đó khai là thấy Mai chở Út đi nhưng không hiểu vì sao cán bộ công an lại ghi thấy người thanh niên chở Út”. Tuy nhiên, ông Điểu Ky không giải thích được vì sao trong đơn trình báo đầu tiên ông chỉ ghi “thấy người thanh niên” mà không nói rõ người thanh niên ấy là Mai hay giống Mai. Trong khi đó, công an viên Sinh trình bày với cơ quan điều tra: “Lúc đó cháu Hằng chỉ khaingười thanh niên chở Út đi giống Mai chứ không khẳng định đó là Mai”…
Rốt cuộc lời khai nào là chính xác? Bởi như lập luận của luật sư bào chữa cho bị cáo Mai, việc thay đổi lời khai của cháu Hằng và ông Điểu Ky sau này là không có cơ sở chấp nhận vì không lý giải được vì sao có sự thay đổi đó. Nếu vậy, lời khai đầu tiên của cháu Hằng và bố cháu cũng như của ông Sinh phải được coi là có căn cứ hơn cả vì phù hợp nhau...
Sau khi tòa tuyên Mai vô tội trong phiên tòa sơ thẩm, em gái Mai đã bật khóc nức nở. Ảnh: Thái Bình
Không có giá trị chứng minh
Quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao cũng đề cập đến những vật chứng trong vụ án cần phải làm rõ như bình xịt thuốc, bình nước đá, can nhựa… hay vết bánh xe, cọng tóc tại hiện trường. Nhưng kết quả điều tra lại cũng như diễn biến tại phiên tòa sơ thẩm năm ngoái (tuyên Mai vô tội) cho thấy yêu cầu này đã không được cơ quan tố tụng đáp ứng.
Thứ nhất, nhân chứng Hằng khai khi đi Mai mang theo bình xịt thuốc màu xanh và bình đựng nước đá màu đỏ. Nhưng vật chứng thu tại chòi Mai ở lại là chiếc bình inox (màu trắng). Công tố viên cho rằng do cháu Hằng nhỏ tuổi nên có thể nhầm lẫn về màu sắc (trong khi tại phiên tòa sơ thẩm lần 3 năm 2010 và phiên sơ thẩm lần 4 năm ngoái cháu khẳng định không thể nhầm lẫn).
Thứ hai, cho đến giờ này cơ quan tố tụng không hề giải thích được họ đã thu chiếc bình đựng nước đá màu đỏ ở đâu, ai thu và thu khi nào, có ai làm chứng, tại sao không có biên bản thu giữ vật chứng thể hiện. Sở dĩ tự nhiên xuất hiện “vật không chứng” này là bởi cháu Hằng khai thấy Mai mang theo bình đựng đá màu đỏ. Mà trong chòi Mai ở thì không có cái bình này. Theo quy định, “vật không chứng” này chẳng những không có giá trị pháp lý mà người đưa vào hồ sơ vụ án còn có thể bị xem xét tội làm sai lệch hồ sơ vụ án...
Cái “vật không chứng” thì đưa vào hồ sơ, còn vật chứng quan trọng là bốn cọng tóc tại hiện trường thì cơ quan điều tra lại không thu giữ. Tại tòa sơ thẩm, công tố viên lập luận sở dĩ không thu giữ vì do trời mưa, chân tóc đã không còn nên không thể giám định được. Cứ cho là do trời mưa nên mới vậy nhưng nếu đã có mưa thì giải thích thế nào về vết bánh xe ở hiện trường? Mưa khi nào? Nếu sau ngày xảy ra án mạng thì cái vết bánh xe do hung thủ để lại hôm đó phải bị xóa đi. Còn nếu là vết bánh xe mới tạo ra sau cơn mưa (tức sau ngày xảy ra án mạng) thì xe đó là của ai, họ vào đây để làm gì, có liên quan gì đến vụ án… Những điều này VKS đã không tranh luận được ở phiên tòa năm ngoái.
Hy vọng ở phiên phúc thẩm ngày mai, Lê Bá Mai nhận được quyết định trả tự do tương tự! Ảnh: THÁI BÌNH
Không thể chỉ dựa vào lời nhận tội của bị cáo
Cho đến nay, cơ sở buộc tội vững chắc nhất của VKS chính là lời khai nhận tội của bị cáo. Nhưng như từng đề cập, những lời khai nhận tội ban đầu bị cáo khai do bị đánh đập, mớm và ép cung. Dù không có căn cứ chứng minh bị cáo bị đánh đập, ép cung nhưng những lời khai này cũng còn nhiều điểm mâu thuẫn. Trong khi đó, BLTTHS đã quy định: Lời nhận tội của bị cáo chỉ có thể coi là chứng cứ nếu phù hợp với các chứng cứ khác của vụ án, không được dùng lời nhận tội của bị cáo làm chứng cứ duy nhất để kết tội. Cũng cần lưu ý thêm, khi mới bị bắt Mai không hề nhận tội, đến chừng các nhân chứng khai nhìn thấy Mai thì trong trại tạm giam Mai mới bắt đầu khai nhận…
Chính vì căn cứ buộc tội lỏng lẻo, chứng cứ còn nhiều mâu thuẫn, khó thuyết phục, những điều này cơ quan điều tra hầu như không thể khắc phục nếu tiếp tục cho điều tra bổ sung (hoặc điều tra lại) nên tòa sơ thẩm đã tuyên bị cáo không phạm tội như đã đề cập...
Không chứng minh được thì phải tuyên vô tội
Không chứng minh được bị cáo phạm tội thì phải tuyên vô tội, đó là nguyên tắc tố tụng tiến bộ mà chúng ta cần phải áp dụng trong bất kỳ vụ án hình sự nào.
Vụ án “Vườn mít” là một vụ án đặc biệt nghiêm trọng, tòa án cấp sơ và phúc thẩm đã từng kết luận bị cáo phạm tội giết người và hiếp dâm trẻ em, đã áp dụng hình phạt cao nhất đối với bị cáo. Nhưng trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử, các cơ quan tiến hành tố tụng đã thực hiện không đúng các quy định của BLTTHS trong việc chứng minh tội phạm: Chỉ căn cứ vào các chứng cứ buộc tội mà bỏ qua nhiều chứng cứ khác, nhiều mâu thuẫn giữa lời khai của bị cáo với lời khai của người làm chứng về các đặc điểm của nạn nhân và đặc điểm của bị cáo chưa được làm rõ. Cơ quan điều tra cũng có một số vi phạm trong việc khám nghiệm hiện trường, thu giữ các dấu vết, vật chứng cũng như việc giao nhận, bảo quản vật chứng.
Do vậy, trong quyết định giám đốc thẩm, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao đã yêu cầu cơ quan tố tụng phải điều tra làm rõ nhiều vấn đề quan trọng của vụ án. Tuy nhiên, sau khi đã điều tra lại cơ quan điều tra vẫn không làm rõ được các yêu cầu này. Vì vậy, tòa án cấp sơ thẩm đã tuyên bị cáo không phạm tội. Việc tuyên vô tội này là cần thiết để đảm bảo không làm oan người vô tội.
ThS ĐINH VĂN QUẾ, nguyên Chánh tòa Hình sự TAND Tối cao
Tôi tin tòa tuyên y án sơ thẩm
Theo quy định pháp luật, phiên tòa phúc thẩm do Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM xét xử sẽ có hai khả năng xảy ra. Nếu thấy không đủ căn cứ chứng minh Lê Bá Mai có tội cũng như việc xét xử của cấp sơ thẩm là có căn cứ pháp luật thì tòa sẽ bác kháng nghị của VKSND tỉnh Bình Phước, tuyên giữ nguyên bản án sơ thẩm. Khả năng thứ hai là tòa hủy án để điều tra lại hoặc xét xử lại. Hủy để điều tra lại khi nhận thấy việc điều tra ở cấp sơ thẩm không đầy đủ mà cấp phúc thẩm không thể bổ sung được. Hủy án để xét xử lại khi thành phần HĐXX sơ thẩm không đúng luật định hoặc có vi phạm nghiêm trọng khác về thủ tục tố tụng; có căn cứ cho rằng bị cáo đã phạm tội.
Tuy nhiên, qua theo dõi vụ án này, tôi tin ở khả năng đầu tiên sẽ xảy ra: Tòa phúc thẩm bác kháng nghị của VKSND và tuyên y án sơ thẩm.
TS NGUYỄN DUY HƯNG,
Trưởng khoa Luật ĐH Thủ Dầu Một, Bình Dương
HỒNG TÚ - THÁI BÌNH/Pháp luật TPHCM
| Điểm nóng |
|
| Giải cứu cô gái bị cha cưỡng hiếp, bắt làm “người rừng” |
|
|
Bè cá có người Trung Quốc ở Cam Ranh sẽ bị phạt 4 triệu đồng |
Lời kể của chiến sỹ trẻ thoát chết trong vụ tai nạn kinh hoàng |
