"Việt Nam chẳng làm gì khiêu khích, Trung Quốc trở mặt 180 độ"

Financial Times ngày 12/5 nhận xét, Trung Quốc đã qoay ngoắt 180 độ trong cuộc tấn công quyến rũ nhằm vào Việt Nam khi bình luận vụ Bắc Kinh kéo giàn khoan HD 981 vào vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam hạ đặt bất hợp pháp.

Chuyến thăm Việt Nam hồi tháng Mười năm ngoái của Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã được xem như một phần của nỗ lực lớn hơn nhằm cải thiện quan hệ với các nước láng giềng Đông Nam Á trong bối cảnh căng thẳng gia tăng trên Biển Đông.

Phát biểu tại Hà Nội vào thời điểm đó, ông Cường cho biết Trung Quốc và Việt Nam sẽ thành lập một nhóm công tác để thảo luận về phát triển hàng hải chung. Ngô Sỹ Tồn, Viện trưởng Viện nghiên cứu Nam Hải (Biển Đông) nói, trong chuyến thăm này 2 bên đã đạt được đồng thuận cùng nhau kiểm soát khủng hoảng trên Biển Đông và giảm căng thẳng, va chạm trên biển.

Nhưng chỉ 6 tháng sau đó, quan hệ Việt - Trung lại bị thách thức bởi quyết định của Bắc Kinh kéo giàn khoan vào vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam gần quần đảo Hoàng Sa, động thái mà Mỹ cũng phải lên tiếng cho rằng đó là hành vi khiêu khích.

Việt Nam đã phản đối kịch liệt và điều hàng chục tàu đến khu vực nơi Trung Quốc định hạ đặt giàn khoan (bất hợp pháp) và đang phải đương đầu với "hạm đội" tàu hộ tống Trung Quốc lên tới 80 chiếc.

Các chuyên gia đang cố gắng giải mã hành động bất thường của phía Trung Quốc trật khỏi quỹ đạo quan hệ Việt - Trung đã được cải thiện gần đây. Giáo sư Carl Thayer từ Úc đánh giá, vụ HD 981 là hành động "hoàn toàn bất ngờ" của phía Trung Quốc.

"Tôi không thấy bất kỳ điều gì Việt Nam làm có thể khiêu khích Trung Quốc. (Vụ HD 981) Đây là việc đảo ngược mối quan hệ đã đi vào quỹ đạo được cải thiện", ông Thayer đánh giá.

Một số chuyên gia về các vấn đề Trung Quốc như Robert Ross từ đại học Boston tin rằng Bắc Kinh đang phản ứng trước việc Mỹ kêu gọi làm rõ yêu sách đường lưỡi bò trên Biển Đông. Bắc Kinh cũng có thể tức giận về việc Việt Nam đề nghị Nhật Bản cung cấp tàu tuần tra cho lực lượng tuần tra trên biển của mình.

Dù với bất kỳ tính toán nào, hành động của Bắc Kinh trong vụ HD 981 đã gây ra một phản ứng mạnh mẽ, đặc biệt là hoạt động tuần hành, mít tinh phản đối nhà cầm quyền Trung Quốc đã nổ ra tại các thành phố lớn ở Việt Nam cuối tuần qua.

Paul Haenle, giám đốc trung tâm Carnegie ở đại học Thanh Hoa, Bắc Kinh cho rằng, giới lãnh đạo mới tại Trung Quốc đã phát động một "cuộc tấn công quyến rũ" nhằm vào Đông Nam Á hồi năm ngoái, nhưng các hành động gần đây đã cho thấy lời nói và hành động của họ có mâu thuẫn.

"Vụ giàn khoan HD 981 và đơn phương tuyên bố áp đặt khu nhận diện phòng không ở Hoa Đông hồi cuối năm ngoái đã đi ngược lại với các phương pháp tiếp cận ngoại giao để cản thiện tình hình trong khu vực".

Hồng Thủy