Bố tôi làm Đốc lý

07/04/2019 06:37
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng
(GDVN) - Phân phát các thực phẩm cho công bằng; người nào khai gian thẻ hạn chế khẩu lương sẽ bị giải toà kết án thực nặng.

Đầu năm 1945, dưới thời Chính phủ Trần Trọng Kim, theo đề nghị của nhiều trí thức tiến bộ, bố tôi - nhà giáo Nguyễn Lân, đã nhận lời làm Đốc lý thành phố Huế.

Trước đó, chức vụ này đều do người Pháp đảm nhiệm.

Vừa qua, ông Dương Phước Thu đã đăng trên Báo Sông Hương bài viết: Giáo sư Nguyễn Lân – Đốc lý người Việt đầu tiên của thành phố Huế.

Tìm được tài liệu từ Việt Nam tân báo, ông Dương Phước Thu đã đăng lại Lời tuyên bố của ông Đốc lý thành phố Thuận Hóa ngày 28/5/1945.

Thật thú vị, sau 71 năm đọc lại lời tuyên bố này tôi rất cảm động khi thấy bố mình ngay từ thời ấy đã có tư duy Đổi mới khá đáng nể trọng.

Cố Giáo sư Nguyễn Lân (áo trắng). Ảnh minh họa: nld.com.vn.
Cố Giáo sư Nguyễn Lân (áo trắng). Ảnh minh họa: nld.com.vn.

Xin trích giới thiệu “Bản chương trình tối thiểu” trong Lời tuyên bố của Đốc lý Nguyễn Lân để mọi người cùng tham khảo:

1 - Tẩy trừ các dấu vết của người Pháp: đổi tên các đường phố, sửa lại đài trận vong các tướng sĩ thành phố thành một đài kỷ niệm ngày tuyên bố độc lập.

2 - Bài trừ nạn cờ bạc: trong lúc này dù là đàn ông hay đàn bà, dù ở bất cứ địa vị nào mà tụm năm tụm ba say mê với con bài lá bạc thì sẽ bị bắt giải toà và sẽ bị nghiêm trị.

3 - Bài trừ nạn chợ đen.

4 - Bài trừ nạn ăn mày: sẽ cộng tác với Hội đồng Cứu tế trung ương làm những nhà dục anh và tế bần, để bắt kẻ nghèo học nghề và làm việc.

5 - Bài trừ nạn hối lộ: người nào định đút lót kẻ thừa hành chức vụ cũng như những kẻ ăn tiền hối lộ đều bị giải toà, kết án rất nặng.

6 - Tổ chức lại ngạch cảnh sát để giữ gìn trật tự.

7 - Chăm lo việc vệ sinh chung: đặt chỗ đổ rác; sửa các cống, rãnh, cấm phóng uế ở vệ đường, ở bờ sông và ở các hầm trú ẩn, những kẻ tầm bậy sẽ bị phạt tiền và nếu tái phạm sẽ bị đeo biển dẫn đi qua các phố.

8 - Sửa lại đường sá, tuỳ theo ngân sách.

9 - Đặt một Hội đồng thành phố gồm có những người nhiệt tâm ở các giới.

10 - Phân phát các thực phẩm cho công bằng; người nào khai gian thẻ hạn chế khẩu lương sẽ bị giải toà kết án thực nặng.

Bố tôi làm Đốc lý ảnh 2NGND. GS. Nguyễn Lân – Vẻ đẹp ở một nhân cách lớn

11 - Kiểm soát việc đánh thuế chợ cho công bằng.

12 - Tổ chức lại các phạn điếm bình dân.

13 - Nhờ các bạn thanh niên dùng thì giờ rảnh làm các việc công ích; đào lỗ trú ẩn từng người; trồng khoai sắn ở hai bờ sông và ở các đất hoang để nuôi kẻ nghèo, đi khất thực giúp ban cứu tế; làm đồ thủ công bán lấy tiền giúp kẻ nghèo.

14 - Kiểm soát việc đo lường trong thành phố cho được công bằng và khuyên nhân dân nên theo mét hệ.

15 - Tổ chức lại việc phòng thủ thụ động.

Những công việc ấy, bản chức sẽ tuỳ theo quyền hạn mà cố gắng làm cho đầy đủ. Nhưng có kết quả hay không cũng nhờ ở tấm lòng thành thực và sốt sắng của dân thành phố đối với việc công.

Không lúc nào bằng lúc này, nhà cầm quyền và nhân dân phải đứng vào công tác; không lúc nào bằng lúc này, ta phải khuyên nhau: hăng hái làm việc và tuân theo kỷ luật.

Riêng phần bản chức, bản chức sẽ lấy câu sau này của Đức Trần Hưng Đạo làm câu châm ngôn cho việc cai trị: “Phép nước không nể tình thân!”.

Đó là tháng 5/1945, khi bố tôi mới vừa tròn 39 tuổi. Cách mạng Tháng Tám bùng nổ, bố tôi đã bàn giao cho chính quyền mới Toà Đốc lý với toàn bộ tài sản và toàn bộ ngân sách, không thiếu một đồng.

Chính quyền Cách Mạng đã mời bố tôi ngay lập tức đảm nhiệm chức vụ Giám đốc Học chính Trung bộ.

Năm 1946 ra Hà Nội và bắt đầu lên Việt Bắc tham gia công tác Giám đốc Giáo dục Liên khu X, hoàn thành trách nhiệm này Bố tôi đã được nhận bằng khen (số 162 SV ngày 25/1/1949) của Hồ Chủ Tịch với lời phê là Một Giám đốc có tài.

Trước đó vào tháng 1/1948 bố tôi còn được Bác Hồ tự tay đánh máy một Thư khen cùng với phần thưởng là một bộ quần áo lụa bên trong có thêu dòng chữ: Chúng cháu kính dâng Bác Hồ (hiện được lưu giữ trong Bảo tàng Hồ Chí Minh).

Bố tôi qua đời ngày 7/8/2003, hưởng thọ 98 tuổi và được yên nghỉ cùng mẹ tôi tại quê nhà (xã Phùng Chí Kiên, Mỹ Hào, Hưng Yên).

Giáo sư Nguyễn Lân Dũng