An toàn giao thông không chỉ đơn thuần là việc chấp hành các quy định của pháp luật về an toàn giao thông khi điều khiển phương tiện trên đường, mà hơn nữa là cần phải chấp hành các quy định về kiểm định khí thải đối với phương tiện.
Đó là các yêu cầu cần thiết nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường, hạn chế những tác động xấu tới sức khỏe con người.
Báo động ô nhiễm khí thải từ các phương tiện giao thông
Theo báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia, 70-90% ô nhiễm không khí đô thị là từ các hoạt động giao thông vận tải, công nghiệp và sinh hoạt chỉ chiếm 10-30%.
Tại hai khu vực ô nhiễm nhất là Hà Nội và TP.HCM, chỉ số ô nhiễm không khí lúc nào cũng ở mức 152-156, còn vào giờ giao thông cao điểm phải lên tới gần 200.
Thạc sĩ Đỗ Khắc Sơn- Giảng viên bộ môn Cơ khí ô tô –Trường Đại học Giao thông vận tải Hà Nội lý giải: Nhiên liệu mà không tốt gây ra khí thải, trong khí thải có rất nhiều thành phần độc hại như NOX, hyđrô các bon, khí CO.
 |
| Khí thải từ phương tiện giao thông - “thủ phạm” gây ra ô nhiễm môi trường, không khí các đô thị - ảnh nguồn Báo Công an nhân dân |
Những khí này, đặc biệt là khí CO khi ra môi trường, xảy ra phản ứng hóa học tạo ra khí nờ tri tơ rát, các HC tạo ra khí độc hại môi trường, gây độc hại làm cho con người bị ngộ độc, thậm chí ngạt thở.
Đối với động cơ diesel gây ra bụi khi hít thở vào sẽ gây độc hại cho phổi và có nguy cơ gây ra các bệnh về tim mạch.
Mặt khác, nếu các phương tiện vận hành bình thường, lượng khí phát thải ra môi trường sẽ ổn định theo mức độ cho phép, nhưng khi người điều khiển phương tiện thường xuyên tăng ga hay khởi động lại máy thì lượng khí phát thải ra môi trường sẽ tăng lên.
Đó là lý do tại các ngã tư, nút giao thông, hàm lượng không khí ô nhiễm cao hơn so với các khu vực khác.
Thạc sỹ Đỗ Khắc Sơn cũng cho biết thêm: Ngoài vấn đề chất lượng phương tiện và nhiên liệu, thì hoạt động bảo dưỡng định kỳ phương tiện cũng ảnh hưởng tới lượng khí phát thải ra môi trường. Hầu hết những loại xe ô tô cũ và xe máy đều không có bộ kiểm soát khí thải ra môi trường.
Trong khi đó, nhiều người tham gia giao thông tại Việt Nam còn chưa có thói quen bảo dưỡng phương tiện định kỳ theo khuyến cáo của nhà sản xuất.
Khi phương tiện được bảo dưỡng định kỳ sẽ giúp động cơ hoạt động tốt hơn, lượng nhiên liệu tiêu hao ít hơn nên lượng khí thải xe ra môi trường cũng ít hơn.
Việt Nam đang được xếp thứ 4 trên thế giới về số xe máy được sử dụng làm phương tiện. Thống kê chưa đầy đủ, hiện nay trên toàn quốc có khoảng 37 triệu xe máy và 2 triệu xe ôtô.
Tuy nhiên, đó mới là những xe đã đăng ký, còn những xe chưa đăng ký nhưng lưu hành thì chưa kể (xe máy).
Điều đó đồng nghĩa với việc lượng phát thải khí độc từ phương tiện được coi là chính ở Việt Nam rất… khủng khiếp, khác hẳn với những quốc gia phát triển trên thế giới.
Một tính toán khác tại 2 thành phố lớn nhất là Hà Nội và TP.HCM cho thấy, xe máy chiếm 95% về số lượng, chỉ tiêu thụ 56% xăng nhưng lại thải ra 94% Hyđrô cácbon (HC); 87% cácbon ôxit (CO); 57% ôxit Nitơ (Nox)... trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới. Và xe máy đang sử dụng tham gia giao thông là nguồn chính thải ra phần lớn các chất gây ô nhiễm.
Chuyên gia môi trường của Pháp - ông Jacques Moussafir cảnh báo: Với mức độ ô nhiễm hiện nay và tốc độ tăng số lượng phương tiện giao thông cá nhân ở mức khoảng 15%/năm đối với xe máy và 10%/ năm đối với ôtô, nồng độ bụi ở Hà Nội sẽ có khả năng tăng lên hơn 200mg/m3, gấp 10 lần khuyến cáo của WHO.
 |
| Nhiều tuyến đường mù mịt vì bụi và vì khói xả thải từ các phương tiện giao thông - ảnh nguồn VTC |
Vấn đề ô nhiễm môi trường và đặc biệt ô nhiễm khí thải từ các phương tiện tham gia giao thông đã được Chính phủ và các cơ quan chức năng quan tâm từ rất lâu.
Từ năm 1995, Việt Nam đã ban hành quy định kiểm soát khí thải ô tô, trong đó ngành Giao thông tập chung tập trung quản lý mức khí thải của phương tiện ô tô và kiểm soát chất lượng phương tiện đối với xe máy.
Đề xuất kiểm định khí thải với xe máy
Lâu nay vấn đề khí thải gây ô nhiễm môi trường thường chỉ nói đến phương tiện ô tô mà quên đi tác nhân xả thải từ xe máy. Theo thống kê chưa đầy đủ hiện cả nước có khoảng 1,5 triệu ô tô và 40 triệu phương tiện xe máy tham gia giao thông.
Trong đó, chỉ tính riêng Hà Nội có khoảng 6 triệu xe máy và TP.HCM có 8 triệu xe máy đang lưu thông. Vào giờ tan tầm, tại các ngã tư, nút giao thông lớn, hàng trăm phương tiện vẫn đang nổ máy dừng chờ đèn xanh đèn đỏ, khiến cho không khí tại khu vực này luôn trở nên bức bối khó chịu, đặc biệt trong những ngày nắng nóng.
Nhằm giảm lưu lượng phương tiện cá nhân đặc biệt là xe máy qua đó giảm ảnh hưởng khí thải ra môi trường, Bộ Giao thông vận tải vừa đưa ra dự thảo về quy định lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với xe môtô, xe gắn máy, mức phí kiểm định khí thải khoảng 100.000-150.000 đồng/lần/xe/2 năm.
Đáng chú ý, theo đề xuất này, sẽ không thực hiện kiểm tra khí thải đối với xe máy trong 5 năm đầu sử dụng.
 |
| Kiểm định khí thải xe máy là cần thiết - ảnh nguồn Zing |
Dự kiến, quy định này sẽ được thực hiện trước tiên đối với các xe có dung tích xi lanh lớn từ 175cm³ trở lên.
Đây là những xe phân khối lớn, có số lượng ít, không phải là phương tiện giao thông phổ biến hiện nay, chủ sử dụng đều là những người có điều kiện.
Đối với các xe có dung tích xi lanh dưới 175cm³ do có số lượng rất lớn nên phải có lộ trình triển khai ít nhất 5 năm (2020-2025).
Việc kiểm tra khí thải sẽ được thực hiện ngay tại các trung tâm đăng kiểm ôtô đang lưu hành, nơi có sẵn cơ sở vật chất, kỹ thuật và nguồn nhân lực được đào tạo nên hoàn toàn khả thi.
Bên cạnh đó, cơ quan này cũng kiến nghị hỗ trợ cho việc kiểm tra khí thải từ nguồn thu thuế bảo vệ môi trường đối với nhiên liệu dựa trên số lượng xe được kiểm tra khí thải.
Theo đó, có thể đưa ra cơ chế để người đưa xe đi kiểm định không phải trả tiền, cơ sở kiểm định được bồi hoàn tiền phí từ nguồn thu thuế bảo vệ môi trường đối với xăng hay nguồn kính phí được cấp theo quy định của Nhà nước.
Các đại lý phân phối chính thức của các công ty sản xuất, lắp ráp xe máy cũng là một trong những lực lượng chính tham gia thực hiện kiểm tra khí thải xe máy vì số lượng các đại lý được ủy quyền đủ khả năng đáp ứng nhu cầu kiểm tra khí thải.
Để việc kiểm khí thải xe máy được thông suốt tránh gây bức xúc, ông Khuất Việt Hùng - Phó Chủ tịch chuyên trách Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho rằng, trước khi Chính phủ có ban hành quyết định niên hạn xe máy hay không thì cần phải có những nghiên cứu khoa học, tham khảo lấy ý kiến của nhân dân đang sử dụng xe máy để quy định ban hành mang lại giao thông an toàn hơn, lợi ích chung cho xã hội.
Đây là 2 tiêu chí quan trọng nhất để Chính phủ có quy định ban hành niên hạn.
Được biết 5 thành phố lớn cũng là 5 địa phương có số lượng, mật độ phương tiện xe máy lớn, mức độ ô nhiễm không khí cao là Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ là những đơn vị được Bộ Giao thông vận tải đề xuất triển khai thực hiện kiểm định khí thải xe môtô, xe gắn máy giai đoạn từ nay đến năm 2020.
Tiếp theo, giai đoạn 2020-2022 và các năm sau, sẽ triển khai đồng loạt kiểm tra khí thải xe môtô, xe gắn máy tại các thành phố trực thuộc Trung ương theo lộ trình.