LTS: Từ câu chuyện giáo viên phạt quỳ học sinh bị phụ huynh học sinh bắt quỳ xin lỗi, nhà giáo Mạc Văn Trang có bài viết bàn về quan điểm giáo dục hiện nay.
Theo đó, những quan điểm giáo dục của nền giáo dục áp đặt, hà khắc nên được thay đổi toàn diện để mỗi cá nhân học sinh được phát triển với những biện pháp sư phạm nhân văn mà tiến bộ.
Tòa soạn trân trọng gửi đến quý bạn đọc bài viết và trân trọng cảm ơn nhà giáo Mạc Văn Trang. Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn của tác giả. Tiêu đề bài viết do Tòa soạn đặt.
Chuyện cô giáo Bùi Thị Cẩm Nhung bắt học sinh quỳ trong tiết học, rồi cha mẹ của học sinh lại bắt cô "quỳ xin lỗi" 40 phút, tại văn phòng Ban Giám hiệu Trường Tiểu học Bình Chánh (huyện Bến Lức, tỉnh Long An) vào 28/2/2018 đã gây “bão” trong dư luận xã hội.
Hầu như ai cũng có ý kiến về vụ việc này và rất nhiều ý kiến khác nhau.
Về vụ này tôi đã viết ngắn trên trang Facebook cá nhân của mình: Cô giáo bắt học sinh quỳ là sai, nhà trường sẽ kỷ luật; còn phụ huynh bắt cô giáo quỳ để trả thù là hành động côn đồ, vô pháp, vô đạo.
Hiệu trưởng thấy cha mẹ học sinh làm sai mà không cản, thấy đồng nghiệp bị làm nhục mà không can thiệp đến cùng, thật không xứng mặt người lãnh đạo!
Nay nhân chuyện này, người viết muốn bàn thêm về quan niệm giáo dục học sinh.
 |
| Chúng ta cần đổi mới toàn diện quan điểm giáo dục. Ảnh mang tính minh họa: Ohay.tv |
Vì quan niệm khác nhau, nên có rất nhiều người bênh vực việc giáo viên bắt học sinh quỳ; một số người lại lên án cô giáo Nhung, cho rằng cô không xứng đáng làm giáo viên nữa; lại có người ca ngợi hành động quỳ của cô, như một cử chỉ sám hối, cao thượng...
Tôi có mấy ý kiến sau.
1. Dù với động cơ “muốn học sinh tiến bộ”, “yêu cho roi cho vọt”, giữ “truyền thống kỷ cương giáo dục”... gì gì đi nữa, thì việc bắt học sinh quỳ cũng như tất cả các hình thức xúc phạm đến thân thể, tinh thần học sinh như: đánh đập, nhiếc mắng, đe dọa, bắt đứng úp mặt vào tường, làm nhục, làm tổn thương nhân phẩm, danh dự ... học sinh đều không còn phù hợp với quan điểm giáo dục tiến bộ.
Nền giáo dục áp đặt, hà khắc khiến học sinh ta ra thế giới văn minh sẽ thụ động, sợ sệt, kém thích ứng, không dám tự do thể hiện, năng động, sáng tạo...
Còn người đã trưởng thành, ra thế giới, đem theo cách giáo dục lạc hậu trên dạy con bằng roi vọt, đánh mắng, đe dọa là vi phạm quyền con người, Công ước quốc tế về Quyền trẻ em...
Điều đó cho thấy xã hội ta, nền giáo dục ta phải thấm nhuần và thực thi đúng đắn hai quyền trên mới tiến tới văn minh.
2. Sai lầm trên không chỉ từ truyền thống, mà còn từ chính từ các chuẩn mực hiện tại
|
Trò chuyện cùng nhóm Cánh Buồm: Cải cách nhà cải cách - ưu tiên của mọi ưu tiên |
Suốt mấy chục năm qua, những người hoạch định chính sách giáo dục quan niệm giáo dục là “đào luyện con người mới” theo những tiêu chuẩn a, b, c, d, ... và tất cả học sinh phải phấn đấu theo gương những học sinh tiên tiến để đạt mục tiêu giáo dục đã xác định.
Đó là quan niệm “bình quân về nhân cách”, học sinh nào khác đi là “chậm tiến”, “cá biệt”, “chệch hướng vừa hồng, vừa chuyên”...
Cùng với nó là giáo viên phải “thi đua phấn đấu” để lớp mình chủ nhiệm, môn mình dạy đạt được các chỉ tiêu định lượng a, b, c, d, ...
Với sức ép đó giáo viên phải dùng đủ mọi biện pháp, thủ đoạn (kể cả việc nhục hình, gian dối) để ép học sinh của mình đạt các chỉ tiêu.
Các giáo viên đăng ký tiên tiến, chiến sĩ thi đua, các lớp/trường đăng ký phấn đấu thành lớp/ trường chuẩn, lại càng “ra sức phấn đấu, quyết liệt” hơn và gian dối nhiều hơn để “đạt chuẩn”, “vượt chuẩn”!
Tất cả những sai lầm đó đã làm cho bản chất của giáo dục biến dạng; quan hệ giáo viên – học sinh - cha mẹ học sinh và bản chất của việc dạy - học méo mó đi.
Những sai lệch nói trên đã kéo dài mấy chục năm, làm tha hóa, hủy hoại cả nền giáo dục (chứ đâu gì chỉ cô giáo Nhung)!
3. Quan niệm đúng đắn về giáo dục
- Chỉ nói từ học sinh lớp Một, cha mẹ và nhà giáo dục phải chấp nhận mọi trẻ em như bản tính nó vốn có, yêu thương, tôn trọng và giúp nó “phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của mỗi em” (Hồ Chí Minh, 1945).
|
Giáo dục tạo nên sự trưởng thành về tư duy của thanh thiếu niên |
Mỗi trẻ em là một cá thể độc đáo, có một không hai, không lặp lại; giáo dục phải giúp “mỗi trẻ em phát triển trở thành chính nó” (Hồ Ngọc Đại, 1979).
Cho nên cha mẹ và giáo viên thấy trẻ phát triển không theo đúng “mục tiêu” mình đặt ra mà thất vọng, bực tức trừng phạt trẻ, thì đó là vì mình, chứ không phải “vì học sinh thân yêu”!
- Giáo dục cũng như nuôi dưỡng.
Muốn trẻ lớn lên khỏe mạnh thì phải chế biến cho trẻ những đồ ăn, thức uống đủ dinh dưỡng, phù hợp từng giai đoạn phát triển và hướng dẫn trẻ tự ăn, uống (bắt đầu ngay từ việc bú sữa, cầm chén uống nước, tự xúc ăn...), rồi trẻ tự tiêu hóa và lớn khỏe lên...
Người lớn không thể ăn thay trẻ, càng không thể chỉ nói, dọa, đánh đòn, thi đua, hô khẩu hiệu... mà trẻ cứ lớn lên theo ý mình!
Một điều nữa cần nhận thấy là, dẫu có chế độ nuôi dưỡng như nhau, thì lớn lên mỗi đứa trẻ một khác, cao, thấp, gầy, béo, dáng hình, khuôn mặt... chẳng đứa nào giống đứa nào! (Nó mà giống y như nhau thì lẫn lộn hết!)
Giáo dục cũng thế. Vậy mà người ta muốn tất cả học sinh đều phải đạt “mục tiêu” như nhau! (100% học sinh vở sạch chữ đẹp, 60% học sinh giỏi, 40% tiên tiến)!?
- Giáo viên giống như người “bảo mẫu” dọn “thức ăn” cho cả lớp, hướng dẫn cách ăn, nhưng có em “ăn yếu” chỉ “ăn”, tiêu hóa được 50% khẩu phần; có em “ăn khỏe”, làm 2 suất luôn...
Giáo viên có thể khen em “ăn khỏe” nhưng không được phê phán, trách phạt em “ăn yếu”, mà cần động viên và quan tâm xem vì sao, có biện pháp cùng cha mẹ em, giúp em cải thiện tình hình...
|
Bản chất của việc học - cơ sở lý luận của Cánh Buồm |
Như vậy giáo dục là tổ chức (cung cấp vật liệu, hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi,...) cho trẻ tự học (như tự ăn) để lĩnh hội trị thức; cảm thụ cái hay, đẹp, ý nghĩa của bài học; hình thành phương pháp (kỹ năng) học tập, làm việc một cách hợp lý, hiệu quả.
Vì vậy vật liệu cung cấp cho các em cũng như như “đồ ăn”, phải BỔ ÍCH và LÝ THÚ để trẻ lĩnh hội ngon lành.
- Như vậy, phương pháp giáo dục /dạy học của giáo viên là tổ chức, hướng dẫn học sinh làm việc (cá nhân và nhóm) phù hợp với từng môn học, bài học để học sinh tự làm (theo cách tối ưu mà giáo viên hướng dẫn), tự trải nghiệm, lĩnh hội, thể hiện...
Giáo viên nói càng ít càng tốt, chỉ vừa đủ hướng dẫn học sinh làm việc.
Tất nhiên có em chậm hiểu, giáo viên chỉ bảo thêm để biết làm; làm ra kết quả, không bằng bạn, nhưng đó là của riêng em; em đã tiến bộ hơn so với chính mình, đó mới là điều quan trọng.
- Động cơ học tập, niềm hạnh phúc lớn nhất của trẻ là mỗi ngày đi học lại biết thêm “cách làm” hay, lĩnh hội thêm được nhiều điều MỚI LẠ, thấy mình lớn khôn lên, trưởng thành hơn.
Khơi dậy, kích thích niềm hứng thú nhận thức, sự tự do suy nghĩ, cảm thụ, sáng tạo, tự do thể hiện; thân ái làm việc, chia sẻ, tranh luận cùng bạn bè để khẳng định mình... tất cả những cái đó tạo nên động lực từ bên trong đứa trẻ, chứ không phải từ áp lực bên ngoài.
Đối với trẻ em không gì sướng hơn là thấy mình lớn lên, hiểu biết hơn, giỏi hơn lên mỗi ngày. Phát triển, trưởng thành là hạnh phúc lớn nhất của học sinh.
- Nói như vậy không có nghĩa là “tự do vô kỷ luật”! Trái lại trẻ càng được tôn trọng, tự do, càng làm cho các em có ý thức tự trọng, có trách nhiệm với bản thân và tập thể.
Ví dụ, có em hay trêu chọc bạn, mất trật tự, em sẽ bị nhắc nhở, phê bình và cần thì phạt, cho ngồi một mình, tại “Bàn cô đơn” một thời gian;
Nếu em đánh hỏng đồ dùng của bạn, đánh bạn, hay làm vỡ cửa kính nhà trường chẳng hạn, hành vi đó phải lập biên bản, em ký vào, các bạn làm chứng ký vào; cha mẹ và bản thân phải xin lỗi, chuộc lỗi, đền bù.
|
Vụ cô giáo quỳ, cần “trị căn” hơn “trị chứng” |
Cái xấu, cái ác không được phép hoành hành, mà phải bị trừng phạt công minh, nhưng không hề xúc phạm nhân cách học sinh.Phải làm thật đàng hoàng tử tế, nghiêm minh, để mọi học sinh và cha mẹ học sinh thấy rằng, làm sai thì phải nhận, có lỗi thì phải chuộc lỗi;
Tập thể học sinh cũng có thể tự đề ra kỷ luật, chẳng hạn, có em học sinh hay phá quấy, nếu không sửa chữa, có thể không được đi tham quan cùng lớp, vì “sợ rằng bạn ấy lại phá quấy, ảnh hưởng xấu đến danh dự của lớp ta”!
Kỷ luật làm sao để học sinh có sai lầm và các em khác rút ra bài học từ những sai lầm, nhưng không được xúc phạm nhân cách học sinh. Có vậy các em mới trưởng thành đàng hoàng, tử tế.
Tóm lại, giáo dục là tổ chức sự trưởng thành cho thế hệ trẻ của cả dân tộc (Phạm Toàn, 2016). Trẻ phải tự hoạt động, tự học, tự trải nghiệm mới từng bước trưởng thành được.
Lên bậc Trung học cơ sở, hứng thú và năng lực của học sinh có sự phân hóa, nên cần có dạy học tự chọn một số môn; lên Trung học phổ thông không chỉ có phân hóa mà còn có cạnh tranh, sàng lọc...
Đó chính là động lực bên trong của việc học ở phổ thông.
Còn đào tạo nghề và đại học lại là câu chuyện khác.
Ở đó, ngay tuyển chọn đầu vào đã phải đạt tiêu chuẩn và có sự cạnh tranh, sàng lọc khắt khe trong quá trình đào tạo, để người học luôn có ý thức tự học, tự rèn luyện mình đáp ứng yêu cầu chất lượng công việc mà thị trường lao động trong nước và quốc tế đòi hỏi.