Những ngày qua người dân có nhiều thắc mắc về giá điện nhưng Bộ Công thương (cơ quan quản lý EVN) trả lời chưa thuyết phục.
Có nhiều ý kiến cho rằng nên mời kiểm toán độc lập vào kiểm toán toàn diện ngành điện, để đảm bảo các chi phí đầu tư và giá bán điện không bị sai lệch?
Cuối năm 2017 (sau 4 năm áp dụng), Bộ Công thương lấy ý kiến dự thảo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ quy định về cơ cấu biểu giá bán lẻ điện.
Đối với giá bán lẻ điện sinh hoạt, biểu giá điện khi đó vẫn chia thành 6 bậc. Bậc thấp nhất là từ 0 - 50 số điện, bậc cao nhất là từ 401 số điện trở lên. Bậc cao nhất có giá gần gấp đôi bậc thấp nhất.
Tuy nhiên, sau đợt lấy ý kiến tháng 7/2018, Quyết định về cơ cấu biểu giá bán lẻ được ban hành và Bộ Công thương vẫn giữ nguyên 6 bậc từ đầu năm 2014 đến nay bất chấp giá điện đã nhiều lần tăng.
 |
| Có nhiều ý kiến cho rằng nên mời kiểm toán độc lập vào kiểm toán toàn diện ngành điện? Ảnh minh họa: Thông Tấn Xã Việt Nam. |
Ông Nguyễn Tiến Thỏa - Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam trả lời báo Vietnamnet đã chỉ ra nhiều điểm chưa hợp lý của biểu giá điện sinh hoạt 6 bậc: “Bây giờ hộ nghèo chăng nữa cũng còn rất ít hộ dùng dưới 50 kwh, đời sống đã khác hơn, có nhiều thiết bị điện hơn... khác lắm rồi, nên phải tính làm sao đại đa số người dân được hưởng mức giá tương đối hợp lý hơn”.
Ngành điện lấy ý kiến nhưng chưa thay đổi
Vào tháng 3/2015 sau khi biểu giá điện bán lẻ 6 bậc đưa vào áp dụng, nhiều cuộc tranh cãi đã nổ ra.
Lúc đó, Bộ Công thương và EVN đã phải tổ chức hội thảo khắp 3 miền để lấy ý kiến đóng góp cho đề án cải tiến biểu giá điện. Dự thảo có đề xuất 3 phương án cải tiến biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt.
Bản thân EVN cũng từng đánh giá trong dự thảo đề án cải tiến biểu giá điện như sau: “Biểu giá sinh hoạt có 6 bậc thang đã gây phức tạp trong công việc thanh toán tiền điện với khách hàng.
Điện sử dụng càng nhiều bị áp ở mức giá càng cao là ngược với tiêu dùng hàng hoá thông thường là càng mua nhiều càng rẻ, nên đã làm cho khách hàng khó hiểu, khó kiểm tra, theo dõi.
Do có nhiều nấc thang nên việc ghi chỉ số nếu không cẩn trọng, dễ gây sai sót khi tính toán số lượng tiền điện thanh toán, tạo dư luận không đồng thuận trong xã hội”.(1)
Tiến sĩ Hà Đăng Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh nêu quan điểm trên báo Tuổi Trẻ: “Cũng cần hiểu rõ nguyên tắc lập biểu giá lũy tiến theo quyết định 28/QĐ -TTg ngày 7- 4 -2014.
Là để đảm bảo người có thu nhập thấp sẽ được hưởng mức giá thấp nhất, với mức 50 kwh tiêu dùng hàng tháng chỉ phải trả thêm dưới 7.000 đồng, còn ở mức 100 kwh sẽ trả thêm 13.000 đồng.
Như cơ chế 2 giá gồm giá công suất và giá điện năng, đồng thời áp dụng cơ chế phân bổ chi phí sản xuất điện năng tham chiếu theo chỉ số giá nhiên liệu đầu vào thế giới (giống như cơ chế mà Malaysia đang áp dụng).
Điều cần bàn ở đây không phải là tính hợp lý của việc tăng giá điện, mà ở cách thức phân bổ chi phí và minh bạch hóa chi phí trong cơ cấu giá điện.
Thậm chí Bộ Công thương đang đề xuất đưa dự thảo giá điện vào danh mục tài liệu mật của bộ, dẫn tới các nghi ngại về tính hợp lý của các khoản chi phí, cũng như khả năng chuyển lỗ từ các khoản đầu tư kém hiệu quả vào chi phí điện năng”. (2)
 |
| Bảng giá điện theo giá cũ và giá mới được áp dụng sau ngày 20/3/2019. Ảnh Minh họa. |
Biểu giá điện chỉ có lợi cho ngành điện?
Trao đổi với phóng viên Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam, chuyên gia kinh tế - Phó giáo sư, Tiến sĩ Ngô Trí Long cho rằng: “Giá điện không chỉ tăng lên 8,36% như ngành điện đã tuyên bố, nhiều hộ sử dụng điện ghi nhận hoá đơn điện tăng lên 50 -70% so với các tháng”.
Ông Long cũng phân tích về điểm bất hợp lý của biểu giá điện hiện nay: “ Chỉ có giá điện bán lẻ sinh hoạt bậc 1 (từ 0 -50kwh) và bậc 2 (từ 51-100kwh) là thấp hơn so với giá điện bán lẻ bình quân (1.864 đồng/kwh), còn lại từ bậc 3 đến bậc 6, giá điện bán lẻ lại cao hơn nhiều so với giá điện bình quân.
Trong khi đó, hầu hết các hộ gia đình đều phải sử dụng điện trong mức từ trên 100kwh trở lên, đặc biệt là trong thời tiết nắng nóng như hiện nay, như vậy, ngành điện đã tính một mức giá có lợi cho mình.
Chính phủ giao cho ngành điện tính toán để doanh thu bán điện chia cho sản lượng điện thương phẩm phải bằng giá điện bình quân (1.864 đồng/kwh) nhưng với biểu giá điện 6 bậc như hiện nay thì người hưởng lợi là ngành điện, người dân sẽ chịu thiệt".
Theo tôi, mấu chốt hiện nay là cần xây dựng lại biểu giá điện cho phù hợp. Và trách nhiệm này thuộc về Cục Điều tiết Điện lực của Bộ Công thương".
Tiến sĩ Cấn Văn Lực - Chuyên gia kinh tế cho rằng: “Mọi so sánh đều khập khiễng, vì mỗi nước có đặc thù, cách thức sản xuất kinh doanh, văn hóa khác nhau, vấn đề người dân quan tâm là tổn thất điện năng.
Cần phải minh bạch thì mỗi EVN chưa đủ, các doanh nghiệp khác hiện đang chiếm 44 % nguồn điện của toàn nền kinh tế cũng phải minh bạch thì mới đồng bộ. Minh bạch hóa cả đầu vào, cả đầu ra”. (3)
Đồng quan điểm trên, ông Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương cũng cho rằng, ngành điện phải minh bạch hơn về cơ cấu giá để các bên giám sát. Chỉ khi có giám sát hiệu quả, lúc đó mới có áp lực cũng như công cụ đánh giá khách quan.
Theo ông Cung: “Bộ Công thương đưa số liệu so sánh giá điện của Việt Nam thấp nhất trong 25 nước được điều tra thì sẽ có nhiều người sẽ phản bác ngay vì thu nhập của mình thấp hơn.
Tất cả mọi thứ đưa ra so sánh đều khập khiễng và tôi cho rằng lấy cái đó để lập luận điều chỉnh là không thuyết phục. Đặc biệt là khi so sánh quốc tế về giá cả thì sẽ chỉ là để tham khảo chứ không nên coi đó như là một lập luận để điều chỉnh giá, đó là điều không nên.(4)
Tài liệu tham khảo:
(1). https://vietnamnet.vn/vn/kinh-doanh/tai-chinh/bieu-gia-dien-sinh-hoat-bac-thang-dung-cang-nhieu-gia-cang-dat-527233.html
(2). https://tuoitre.vn/nen-nghien-cuu-thay-doi-co-che-gia-ban-le-dien-20190430091319749.htm
(3). https://www.tienphong.vn/kinh-te/he-lo-khoan-thu-khung-cua-evn-tu-tang-gia-dien-1391853.tpo
(4). https://vov.vn/kinh-te/vien-truong-ciem-phai-minh-bach-hon-ve-co-cau-gia-dien-888372.vov