Ngày 6/8/2019, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội nghị trực tuyến tổng kết năm học 2018-2019 và triển khai nhiệm vụ năm học 2019-2020, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tham dự và chỉ đạo hội nghị.
Đề cập đến mảng giáo dục đại học, Thủ tướng nêu yêu cầu:
“Bộ Giáo dục và Đào tạo cần trình Thủ tướng Chính phủ đóng cửa một số cơ sở giáo dục đại học kém chất lượng;
Kiểm tra và dừng đào tạo các ngành đào tạo kém chất lượng, báo cáo Thủ tướng Chính phủ để chấn chỉnh”.
Hiện có nhiều lý giải về chất lượng giáo dục đại học, chẳng hạn:
“Chất lượng giáo dục đại học có thể được xem xét trên cơ sở các tiêu chí: sự hoàn hảo, sự phù hợp cho mục đích, hiệu quả kinh tế (giá trị đồng tiền) và sự chuyển đổi (của chính quá trình giáo dục - NV).
(Quality can be viewed as exception, as perfection, as fitness for purpose, as value for money and as transformative). [1]
Trong khi đó Mạng lưới quốc tế về đảm bảo chất lượng giáo dục đại học (INQAHE - International Network of Quality Assurance in Higher Education) chỉ đưa ra 2 tiêu chí về chất lượng giáo dục đại học, đó là:
1. Tuân theo các chuẩn quy định;
2. Đạt được các mục tiêu đề ra.
Vậy giáo dục Việt Nam đã làm được những gì và có thể làm những gì để nâng cao chất lượng giáo dục đại học?
Từ năm 2007, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Quyết định số 65/2007/QĐ-BGDĐT và năm 2012 ban hành Thông tư số 62/2012/TT-BGDĐT quy định 10 tiêu chuẩn và 61 tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục tại các cơ sở giáo dục đại học.
Năm 2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Thông tư số 12/2017/TT-BGDĐT “Quy định về kiểm định chất lượng cơ sở giáo dục đại học”.
Thông tư đưa ra 25 tiêu chuẩn với 111 tiêu chí đế đánh giá chất lượng cơ sở giáo dục đại học.
Vậy vì sao hơn 10 năm kể từ khi ban hành Quyết định số 65/2007/QĐ-BGDĐT, giáo dục đại học Việt Nam vẫn tồn tại những cơ sở giáo dục như Đại học Đông Đô?
 |
| Đại học Đông Đô (Ảnh: Vietnamnet.vn) |
Nói đến Đại học Đông Đô, phải kể đến những lùm xùm trong chuyện mua bán chứng chỉ ngoại ngữ từ năm 2017. [2]
Phải mất 2 năm kể từ khi báo Congly.vn - cơ quan của Tòa án Nhân dân Tối cao đăng tải bài viết “Nhiều khuất tất tại trường Đại học Đông Đô: Lợi dụng chính sách, trục lợi bất chính”, cơ quan chức năng mới khởi tố vụ án, bắt tạm giam một số đối tượng vi phạm trong đó có Hiệu trưởng trường này.
Ba năm trước, người viết cũng đã từng nói đến “Những vấn đề nổi cộm liên quan đến số trường yếu kém” trong bài “Cơn “thoi thóp” của Đại học ngoài công lập, lỗi không chỉ do cơ chế!”. [3]
Vậy phải chăng chỉ có đại học ngoài công lập là yếu kém?
Câu trả lời là không.
Trong thời gian hơn 2 năm (từ tháng 1/2016 đến tháng 5/2018) việc kiểm định chất lượng giáo dục đại học được thực hiện theo bộ tiêu chí cũ (10 tiêu chuẩn, 61 tiêu chí).
 Cứ mang danh trường quốc tế là chất lượng cao, an toàn? |
Kết quả có 117 đại học, học viện đã được các Hội đồng Kiểm định chất lượng giáo dục ban hành Nghị quyết công nhận đạt Tiêu chuẩn chất lượng giáo dục do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.
Trong số 117 trường đạt chuẩn, số đại học ngoài công lập chiếm 15,4%, số trường trực thuộc Ủy ban nhân dân các tỉnh quản lý chiếm 6,8%.
Đặc biệt có 53,8% số trường qua kiểm định “chưa đủ số lượng giảng viên để thực hiện chương trình đào tạo và nghiên cứu khoa học”; “Chưa đạt được mục tiêu của chiến lược phát triển giáo dục nhằm giảm tỷ lệ trung bình sinh viên/giảng viên”. [4]
Năm 2017, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố kết quả đánh gia đội ngũ giảng viên các cơ sở giáo dục đại học.
Kết quả cho thấy tỷ lệ giảng viên không đủ chuẩn trình độ (thạc sĩ) tại Đại học Võ Trường Toản là 64%; Đại học Nguyễn Tất Thành là 45%; Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội là 46%; Đại học Điều dưỡng Nam Định là gần 49%;…
Nhiều trường đại học không có “bóng dáng” của một giáo sư, phó giáo sư nào như Đại học Kỹ thuật Công nghệ Cần Thơ, Đại học Quảng Nam, Đại học Kỹ thuật Y dược Đà Nẵng, Đại học Kinh tế Nghệ An;… [5]
Không phải chỉ giảng viên không đủ chuẩn mà lãnh đạo trường cũng không đủ chuẩn, tại Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội, Phó Hiệu trưởng chỉ có học vị thạc sĩ, trái với quy định trong “Điều lệ trường Đại học” ban hành kèm theo Quyết định 70/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ (Hiệu phó đại học phải có trình độ tiến sĩ).
Đại học này cũng không có bóng dáng một giáo sư, phó giáo sư nào theo số liệu ba công khai của trường.
 |
| Ảnh chụp màn hình số liệu ba công khai Đại học Công nghiệp Dệt May Hà Nội. |
Cần phải khẳng định đội ngũ giảng viên yếu kém đương nhiên sẽ dẫn đến chất lượng giáo dục yếu kém, thày dốt không thể đào tạo ra trò giỏi đó là chưa nói chất lượng đào tạo thạc sĩ của nước ta không phải là không có vấn đề.
Năm 2018, có tới 30 cơ sở giáo dục đại học lấy điểm sàn 13 cho tổ hợp 3 môn, nghĩa là bình quân 4,33 điểm một môn, vậy đó có phải là cơ sở giáo dục đại học “kém chất lượng”?
Từ một số thống kê nêu trên, có thể thấy không phải Bộ Giáo dục và Đào tạo không biết những cơ sở giáo dục đại học nào chất lượng kém song vì sao không xử lý hay không dám xử lý chỉ Bộ Giáo dục và Đào tạo có câu trả lời chính xác.
Bên cạnh sự yếu kém về chuyên môn, hiện chưa có thống kê nào về đạo đức, lối sống đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên đại học dù hiện tượng cơ sở giáo dục đại học biến thành “Lò ấp tiến sĩ, thạc sĩ” không hiếm, hiện tượng mua bán văn bằng, chứng chỉ xảy ra hàng ngày và danh tính các “nhà giáo” đạo văn – trong đó có cả giáo sư, phó giáo sư, hiệu phó đại học - xuất hiện không ít trên mặt báo.
 Mùa … đạo văn |
Nhiệm kỳ của lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo (04/2016 - 2021) chỉ còn chưa đến 02 năm.
Liệu trong khoảng thời gian đó Bộ Giáo dục và Đào tạo có thực hiện được chỉ thị của Thủ tướng hay sẽ “nhường lãnh đạo nhiệm kỳ sau giải quyết”?
Trong khoảng ba năm từ đầu nhiệm kỳ đến nay, có 117 trong tổng số 236 cơ sở giáo dục đại học được kiểm định chất lượng, chiếm 51,9%. [6]
Với bộ tiêu chí mới (25 tiêu chuẩn, 111 tiêu chí) việc kiểm định chất lượng sẽ nhanh hơn hay chậm hơn không quan trọng bằng quyết tâm xác định những cơ sở giáo dục đại học nào là “kém chất lượng”.
Để có 117 cơ sở giáo dục đại học đạt chuẩn chất lượng, bao nhiêu cơ sở giáo dục đại học đã được kiểm định?
Nếu số cơ sở giáo dục đại học được kiểm định cũng chỉ là 117, nghĩa là không có cơ sở giáo dục đại học nào bị các Trung tâm kiểm định chất lượng đánh giá là “kém chất lượng thì có nên đặt câu hỏi về “chất lượng” của chính các Trung tâm kiểm định chất lượng?
Có nên phân các cơ sở giáo dục đại học thành ba loại: “chất lượng cao, chất lượng trung bình và chất lượng kém” dựa vào 06 tiêu chuẩn sau:
“Cơ sở vật chất; Đội ngũ nhà giáo; Đội ngũ cán bộ quản lý; Tầm nhìn, sứ mạng mà nhà trường theo đuổi; Số lượng sinh viên có việc làm sau khi tốt nghiệp; Việc tuân thủ pháp luật”.
Cứ có từ 03 tiêu chí trở lên không đạt chuẩn là xếp vào loại “chất lượng kém”.
Mặt khác, nếu không sửa chữa, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật về giải thể, chia tách, sáp nhập cơ sở giáo dục đại học thì việc đóng cửa các cơ sở giáo dục đại học yếu kém sẽ khó có đột phá bởi lẽ điều 26 Luật Giáo dục đại học 2012 “Giải thể cơ sở giáo dục đại học” vẫn được giữ nguyên trong Luật Giáo dục đại học 2018.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0260293930180102?src=recsys
[2] https://congly.vn/ban-doc/nhieu-khuat-tat-tai-truong-dai-hoc-dong-do-loi-dung-chinh-sach-truc-loi-bat-chinh-232698.html
[3] https://giaoduc.net.vn/goc-nhin/con-thoi-thop-cua-dai-hoc-ngoai-cong-lap-loi-khong-chi-do-co-che-post173431.gd
[4] https://dantri.com.vn/giao-duc-khuyen-hoc/ngo-ngang-buc-tranh-ve-ket-qua-kiem-dinh-chat-luong-117-truong-dai-hoc-viet-nam-20180613111314776.htm
[5] https://vietnamnet.vn/vn/giao-duc/nguoi-thay/giang-vien-dai-hoc-khong-du-chuan-trinh-do-418872.html
[6] https://www.nhandan.com.vn/giaoduc/item/37640102-kiem-dinh-chat-luong-chuan-hoa-giao-duc-dai-hoc.html