Ngày 31/3, Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố đề thi tham khảo Kỳ thi tốt nghiệp năm trung học phổ thông 2021 của 7 môn: Toán, Ngữ văn, Lý, Hóa, Sinh, Sử, Địa.
Đánh giá về đề thi tham khảo môn Ngữ văn, cô Trịnh Thu Tuyết – giáo viên Ngữ văn của Hệ thống giáo dục HOCMAI cho rằng, nhìn chung đề thi không thay đổi so với đề thi tham khảo lần 2 và đề thi chính thức môn Ngữ văn kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm học 2019 – 2020.
Vẫn trong thời lượng 120 phút, đề thi giữ nguyên hai phần như cấu trúc đề thi trung học phổ thông quốc gia từ năm 2017 tới nay: phần Đọc hiểu (3,0 điểm), phần Làm văn hai câu, câu viết đoạn văn nghị luận xã hội 2 điểm, bài nghị luận văn học 5 điểm. Đó là cấu trúc quen thuộc, phù hợp với tâm lí, nhận thức của học trò.
 |
Có đoạn trích trong bài thơ Miền Trung, nhiều thầy cô đánh giá đề tham khảo môn Ngữ văn mang tính giáo dục cao (ảnh chụp màn hình) |
Cụ thể, phần Đọc hiểu gồm ngữ liệu đọc hiểu là một đoạn thơ 16 câu, nằm ngoài chương trình sách giáo khoa phổ thông, sau đó là 4 câu hỏi đọc hiểu, được phân loại khá rõ ranh giới của các cấp độ nhận thức.
Cũng như đề tham khảo và đề chính thức kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm học 2019 – 2020, hai câu hỏi 1 và 2 cho phần Đọc hiểu của đề minh họa môn Ngữ văn kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm học 2020 – 2021 đều dừng lại ở mức độ câu hỏi nhận biết với những tín hiệu khá rõ ràng.
Câu hỏi số 1 yêu cầu nhận biết về một yếu tố hình thức của ngữ liệu, đó là thể thơ; câu hỏi số 2 yêu cầu nhận biết về một yếu tố nội dung của ngữ liệu, đó là yêu cầu “Chỉ ra hai hình ảnh trong đoạn trích diễn tả sự khắc nghiệt của thiên nhiên miền Trung”. Với yêu cầu nhận biết, đây sẽ là những câu hỏi giúp học trò dễ dàng đạt mức điểm tuyệt đối dành cho mỗi câu hỏi, thường có thể từ 0,5 tới 0,75 điểm.
Câu hỏi số 3 hướng tới mức độ vận dụng và thông hiểu khi yêu cầu thí sinh lí giải cách hiểu về các hình ảnh trong ba dòng thơ trích từ ngữ liệu đọc hiểu: “Miền Trung/ Eo đất này thắt đáy lưng ong/ Cho tình người đọng mật” – các em phải “vận dụng” kiến thức về tu từ nghệ thuật, kiến thức địa lí, văn hóa… để “thông hiểu” ý thơ, nhận ra mối liên tưởng khá thú vị từ hình dạng của dải đất miền Trung tới tình người sâu đậm, ngọt ngào…
Câu hỏi số 4 có thể coi là câu hỏi mang tính chất tổng hợp khi xuất phát từ nền tảng của sự thông hiểu mà hướng tới mức độ vận dụng và vận dụng cao, xác định đúng mạch ý tình trong đoạn trích, đồng thời vận dụng những kiến thức xã hội, lịch sử, địa lí… để có cái nhìn chân thực, chính xác về tình cảm tác giả dành cho miền Trung, nỗi xót thương cho mảnh đất đói nghèo, khắc nghiệt, khô cằn…, tình yêu tha thiết với vùng đất có những con người cơ cực, nhọc nhằn mà tài hoa, tình nghĩa!
Nhìn chung, với cấu trúc quen thuộc, mức độ các câu hỏi vừa sức, có xu hướng giảm tải khá rõ khi gia tăng câu hỏi nhận biết so với các kì thi trung học phổ thông quốc gia trước đây, phần Đọc hiểu sẽ là phần kiến thức và kĩ năng hứa hẹn khả quan cho quĩ điểm của thí sinh trong quá trình thực hiện các yêu cầu của đề bài.
Câu nghị luận văn học chiếm quỹ điểm cao nhất, 5 điểm, theo đề minh họa năm nay, vấn đề xác định phạm vi kiến thức và kĩ năng trong câu nghị luận văn học khá rành mạch khi yêu cầu “phân tích hình ảnh sông Hương” trong một trích đoạn ngữ liệu ngắn gọn – đoạn văn miêu tả thủy trình của sông Hương khi đã ra khỏi những cánh rừng đại ngàn, trôi chảy giữa ngoại vi thành Huế - sau đó là yêu cầu nhận xét về tính trữ tình trong bút kí Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Với cấu trúc của câu nghị luận văn học, thí sinh sẽ xác định rất rõ ràng các yêu cầu về kiến thức và kĩ năng, có ý thức gắn kết giữa nội dung và nghệ thuật trong quá trình phân tích. Một trích đoạn ngắn làm ngữ liệu nghị luận, hai câu lệnh với hai yêu cầu về nội dung nghị luận vừa hòa kết, vừa tách bạch, câu nghị luận văn học cũng không làm khó cho học sinh trong quá trình làm bài.
“Nhìn chung, nếu đề tham khảo đúng với tính chất minh họa cho cấu trúc, kiểu dạng, mức độ các câu hỏi của đề thi chính thức trong kì thi Tốt nghiệp trung học phổ thông năm học 2020 – 2021, đó sẽ là những định hướng đem lại sự yên tâm, cảm giác an toàn cho thầy và trò các trường phổ thông trong thời gian ôn luyện sắp tới”, cô Tuyết nêu quan điểm.
Đồng tình với quan điểm này, cô Nguyễn Thị Dịu, Giáo viên Ngữ văn, Trường trung học phổ thông Chuyên Bắc Ninh khẳng định, đề tham khảo không chỉ kiểm tra kiến thức văn học mà còn đề cập đến các vấn đề thời sự.
Ngữ liệu trong phần Đọc hiểu là một đoạn trích trong bài thơ Miền Trung của tác giả Hoàng Trần Cương. Hệ thống câu hỏi ở phần Đọc hiểu dẫn dắt học sinh tìm hiểu về mảnh đất và con người miền Trung- vùng đất vừa trải qua thiên tai bão lũ. Chủ đề của đoạn văn nghị luận xã hội là sức mạnh của tình người trong hoàn cảnh khó khăn thử thách.
"Đây là vấn đề giàu nghĩa, có tính giáo dục cao. Bằng chính trải nghiệm cuộc sống, đặc biệt là những hiểu biết, trải nghiệm về tình người trong hoàn cảnh dịch bệnh, thiên tai vừa qua, học sinh có thể bàn luận sâu sắc về vấn đề này", cô Dịu nhận định.
Câu 2 của phần Làm văn chiếm tỉ lệ điểm cao nhất trong bài thi (5,0 điểm) yêu cầu: phân tích hình tượng sông Hương trong một đoạn trích của tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông và nhận xét về tính trữ tình của bút kí Hoàng Phủ Ngọc Tường. Đây là tác giả, tác phẩm mà học sinh được học trong chương trình Ngữ văn lớp 12, tập một.
Như vậy, phạm vi kiến thức của đề thi bám sát kiến thức lớp 12, không đánh đố học sinh. Tính phân hóa của đề thi tham khảo thể hiện rõ ở yêu cầu nhận xét về tính trữ tình của bút kí Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Như vậy, trong một cấu trúc quen thuộc, đề thi tham khảo năm nay vẫn tạo được nét tươi mới, mang hơi thở cuộc sống. Dựa vào đề thi này, học sinh sẽ biết định hướng ôn tập và tự tin chuẩn bị tâm thế, kiến thức cho kỳ thi tốt nghiệp 2021.