Chuyên gia kiến nghị trước hết cần siết đào tạo Luật bằng phương thức đào tạo từ xa

Theo quy định tại Thông tư số 28/2023/TT-BGDĐT về Quy chế đào tạo từ xa trình độ đại học, hình thức đào tạo từ xa là hình thức đào tạo có 50% tổng khối lượng của chương trình đào tạo trở lên được thực hiện theo một hoặc kết hợp giữa phương thức đào tạo từ xa Mạng máy tính và viễn thông, Thư tín, Phát thanh - Truyền hình.

Thực tế hiện nay, không ít các cơ sở giáo dục đại học có triển khai hình thức đào tạo từ xa bằng phương thức đào tạo E-learning, trong đó có các khối ngành đào tạo pháp luật. Phương thức đào tạo này được tổ chức trên nền tảng kết nối mạng, cho phép người học truy cập tài liệu, tham gia hoạt động học tập và trao đổi với giảng viên, bạn học hoàn toàn qua môi trường trực tuyến.

Đơn cử, theo thông tin trên website, Đại học Kinh tế Quốc dân có triển khai chương trình đào tạo từ xa đối với ngành Luật kinh tế. Thí sinh chỉ cần sử dụng bằng tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc tương đương trở lên để xét tuyển. Sinh viên được học online 100% qua hệ thống E-Learning với kho tài liệu, bài giảng có sẵn. Kết thúc khóa học, sinh viên được nhận bằng cử nhân tương đương hệ chính quy.

Tương tự, Trường Đại học Lao động - Xã hội cũng có chương trình đào tạo từ xa ngành Luật kinh tế. Với hình thức đào tạo này, người học sẽ trao đổi với nhau và với giảng viên qua Cổng học tập trực tuyến. Thí sinh chỉ cần xét tuyển hồ sơ, tổng chương trình đào tạo là 137 tín chỉ, và được cấp bằng cử nhân sau khi hoàn thành chương trình.

Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh cũng tuyển sinh chương trình đào tạo từ xa trình độ đại học đối với ngành Luật kinh tế. Theo thông tin trên website, nhà trường tuyển sinh hàng tháng, thí sinh chỉ cần làm hồ sơ xét tuyển online và hình thức học 100% online.

Ngoài ra, nhiều cơ sở giáo dục đại học khác cũng triển khai chương trình đào tạo từ xa một số ngành thuộc khối ngành pháp luật như: Trường Đại học Tài chính - Ngân hàng Hà Nội (ngành Luật kinh tế); Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (ngành Luật, Luật thương mại quốc tế, Quản trị - Luật). Viện Đào tạo mở và Công nghệ thông tin, Đại học Huế (ngành Luật học).

Xuất phát từ những ưu điểm như: thí sinh không phải đến học trực tiếp tại trường, không cần thi tuyển mà chỉ cần xét tuyển, tốt nghiệp nhận bằng cử nhân có giá trị tương đương bằng chính quy... thời gian qua, không ít người học đã tham gia xét tuyển, học tập và tốt nghiệp cử nhân Luật, Luật kinh tế (sau đây gọi tắt là nhóm ngành Luật) với phương thức đào tạo E-learning.

Đáng chú ý, tại phiên thảo luận tổ về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục giai đoạn 2026-2035 diễn ra vào sáng ngày 25/11, Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình cho biết, Chính phủ sẽ siết điều kiện mở ngành đối với các lĩnh vực đặc thù y khoa và luật. Những cơ sở không đáp ứng tiêu chí về đội ngũ giảng viên, năng lực chuyên môn và cơ sở thực hành sẽ không được đào tạo hai ngành này.

Trong đó, đối với khối ngành pháp luật, Phó Thủ tướng Nguyễn Hòa Bình cho biết hiện Việt Nam có hơn 90 khoa luật tại các trường không chuyên, tới đây không cho phép các trường không chuyên đào tạo cử nhân luật, chỉ cho phép dạy luật như một môn phối hợp.

Việc làm cấp bách để bảo đảm chuẩn nghề luật

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Ứng Vận - nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học Văn phòng Chính phủ, người từng làm Trưởng đoàn của nhiều Đoàn đánh giá ngoài về kiểm định chất lượng giáo dục cho rằng, chủ trương siết điều kiện mở ngành đối với khối ngành đào tạo pháp luật là hợp lý và cần thiết trong bối cảnh hiện nay.

Theo thầy Vận chia sẻ, từ khi thầy tham gia kiểm định viên đến nay chưa có cơ sở giáo dục đại học nào đăng ký kiểm định chất lượng giáo dục đối với chương trình đào tạo từ xa nói chung và chương trình đào tạo cử nhân luật từ xa nói riêng. Phần lớn chỉ kiểm định chất lượng giáo dục đối với chương trình đào tạo chính quy, trong khi số lượng người học chương trình đào tạo từ xa đôi khi còn nhiều hơn chương trình đào tạo chính quy. Điều này đặt ra khoảng trống trong giám sát và bảo đảm chất lượng của phương thức đào tạo từ xa E-learning.

Từ hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục đối với chương trình đào tạo cử nhân ngành Luật, thầy Vận cho biết, điểm đánh giá kiểm định chất lượng chương trình đào tạo cử nhân ngành Luật khó đạt điểm cao ngay ở hình thức đào tạo chính quy. Cho thấy ngành này phản ánh yêu cầu đặc thù, đòi hỏi rất cao về chuẩn giảng viên, năng lực chuyên môn và hệ thống thực hành, mô phỏng tố tụng.

“Trước bối cảnh đẩy mạnh chuyển đổi số trong giáo dục, việc triển khai hình thức đào tạo từ xa cũng là điều nên làm nhưng chất lượng phải là điều kiện tiên quyết.

Các chương trình đào tạo thuộc khối ngành pháp luật là một trong ba khối ngành dự kiến sẽ phải kiểm định chất lượng giáo dục bắt buộc theo dự thảo Luật Giáo dục đại học sửa đổi. Chính vì tác động xã hội của ngành này là trực tiếp, lớn và trên diện rộng, nên việc siết đào tạo ngành Luật, trước hết đối với chương trình đào tạo cử nhân Luật bằng phương thức E-learning là việc làm cấp bách”, thầy Vận phân tích.

Từ kinh nghiệm hành nghề luật, Luật sư Nông Minh Chiến - Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội cho rằng, ngành Luật đòi hỏi người học phải được trang bị cả nền tảng pháp lý vững chắc, cũng như hệ thống kỹ năng thực hành nghề. Cụ thể là phân tích hồ sơ, soạn thảo văn bản pháp luật, giải quyết tình huống, tiếp công dân, hòa giải, xử lý thủ tục hành chính, cũng như tiếp cận môi trường của các cơ quan tư pháp và cơ quan quản lý nhà nước khác.

Sinh viên tốt nghiệp ngành Luật không chỉ làm nghề luật sư mà còn công tác tại các cơ quan nhà nước (bộ, ban, ngành, tòa án, viện kiểm sát, cơ quan điều tra..), doanh nghiệp, tổ chức xã hội… Trong khi đó, những vị trí này đều đòi hỏi kỹ năng thực hành pháp lý cao và khả năng xử lý tình huống thực tế.

“Đối với phương thức đào tạo từ xa, chúng ta không phủ nhận có ưu điểm về linh hoạt thời gian dạy học nhưng lại tồn tại nhiều hạn chế đối với ngành Luật. Ví dụ như thiếu môi trường thực hành trực tiếp các nghiệp vụ pháp lý; mức độ tương tác thấp, khó rèn luyện tư duy phản biện và lập luận pháp lý; khó kiểm soát chất lượng đầu vào, đầu ra và đặc biệt ở cả các học phần kỹ năng. Hơn nữa, với phương thức đào tạo từ xa, việc tổ chức thực tập, kiến tập tại các cơ quan nhà nước khó triển khai đồng bộ.

Do đó, hình thức đào tạo từ xa không thể trở thành phương thức đào tạo chính đối với ngành Luật. Phương thức này chỉ phù hợp khi bổ trợ, còn để bảo đảm chất lượng đào tạo, chuẩn nghề luật thì hình thức học tập trực tiếp vẫn nên đóng vai trò chủ đạo”, Luật sư Chiến chia sẻ.

Trước tiên cần siết chặt hình thức đào tạo từ xa đối với ngành Luật

Các chuyên gia cho rằng, trước hết, cần đặc biệt siết chặt hình thức đào tạo từ xa đối với các chương trình đào tạo thuộc khối ngành pháp luật.

Theo thầy Vận, đây là lĩnh vực tiềm ẩn nhiều bất cập nếu không kiểm soát chất lượng từ đầu, và cũng không thể áp dụng chương trình đào tạo ngành Luật hình thức trực tiếp cho hình thức từ xa.

Bên cạnh đó, trước sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI), chương trình đào tạo cũng phải được thiết kế một cách thận trọng, cùng với đổi mới phương pháp dạy học, quy trình kiểm tra, đánh giá, và áp dụng các kỹ thuật xác thực người học. “Nếu không làm được những điều trên, người học sẽ vay mượn tri thức để làm bài, trả bài, khó bảo đảm chất lượng đào tạo từ xa”, thầy Vận bày tỏ.

Đối với hình thức đào tạo từ xa, Luật sư Chiến cho rằng rủi ro về chất lượng còn cao hơn do cơ chế kiểm soát trong quá trình giảng dạy, đánh giá và rèn luyện kỹ năng còn bất cập. Do đó, việc siết điều kiện mở ngành đào tạo luật, trước tiên là đối với chương trình đào tạo cử nhân luật bằng phương thức E-learning là hợp lý và cần phải quyết liệt.