Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố dự thảo Thông tư Sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 25/2021/TT-BGDĐT ngày 8/9/2021 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo hướng dẫn triển khai đào tạo trình độ tiến sĩ, trình độ thạc sĩ cho giảng viên các cơ sở giáo dục đại học theo Quyết định số 89/QĐ-TTg ngày 18/1/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019-2030 (Đề án 89).
Theo đó, một số nội dung sửa đổi, bổ sung đáng chú ý trong dự thảo đã và đang thu hút sự quan tâm của nhiều chuyên gia giáo dục và các cơ sở đào tạo đại học.
Điều chỉnh linh hoạt mở ra cơ hội cho cả đội ngũ giảng viên cơ hữu và giảng viên nguồn
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Đình Tường – Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Nghệ An nhấn mạnh, vai trò quan trọng của Đề án 89 trong việc phát triển đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý của các trường đại học. Bởi lẽ, muốn nâng cao chất lượng giáo dục đại học, yếu tố cốt lõi chính là xây dựng một đội ngũ giảng viên có trình độ chuyên môn vững vàng, giàu kinh nghiệm và năng lực sư phạm xuất sắc. Đồng thời, để nâng cao năng lực quản trị, điều kiện then chốt là phải phát triển đồng bộ năng lực của cán bộ quản lý, đảm bảo lực lượng đó có khả năng lãnh đạo, điều phối các hoạt động vận hành đào tạo một cách hiệu quả.
Đặc biệt, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về độ tuổi đủ điều kiện đi học theo Đề án 89 tại điểm a và c, Khoản 1, Điều 5 là phù hợp với thực tiễn. Những điều chỉnh này góp phần mở ra nhiều thuận lợi cho đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học trong việc nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
Cụ thể, người đi học là công dân Việt Nam, không quá 40 tuổi trong năm Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt đủ điều kiện nhận kinh phí hỗ trợ đi học theo Đề án nếu đi học sau đại học lần đầu và không quá 45 tuổi trong năm Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt đủ điều kiện nhận kinh phí hỗ trợ đi học theo Đề án nếu đi học sau đại học lần thứ hai trở đi. Các điều kiện khác liên quan đến phẩm chất chính trị, đạo đức, sức khỏe cũng như quy định về xuất nhập cảnh tiếp tục được giữ nguyên. Trong khi đó, quy định hiện hành yêu cầu tuổi không quá 40 tính đến năm tham gia tuyển chọn.
Thực tế cho thấy, đơn cử như trong năm vừa qua, Trường Đại học Nghệ An triển khai cử giảng viên tham gia chương trình đào tạo nâng cao trình độ và năng lực. Tuy nhiên, hầu hết giảng viên trẻ chưa đáp ứng được đầy đủ các tiêu chuẩn tuyển chọn theo Đề án, nên mặc dù nhà trường rất mong muốn tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ, giảng viên có nhu cầu nâng cao năng lực và trình độ, song hồ sơ gửi về Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa được thông qua để xét chọn, thẩm định và phê duyệt. Ngược lại, những giảng viên đáp ứng đủ tiêu chuẩn tuyển chọn theo diện Đề án 89 lại vượt quá giới hạn độ tuổi theo quy định hiện hành, tạo ra khoảng trống trong cơ hội nâng cao năng lực đội ngũ.
Vì vậy, những điểm mới sửa đổi, bổ sung trong dự thảo được kỳ vọng mở ra cơ hội linh hoạt hơn, hỗ trợ thuận lợi cho đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục đại học tham gia các chương trình đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và quản trị.
Ngoài ra, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Nghệ An hoàn toàn ủng hộ điểm mới trong dự thảo liên quan đến đối tượng và tiêu chuẩn tuyển chọn tại điểm c, Khoản 1, Điều 5 khi được sửa đổi bổ sung như sau: "Giảng viên cơ hữu, giảng viên nguồn đáp ứng điều kiện tuyển sinh của chương trình đào tạo và được cơ sở đào tạo tiếp nhận vào học chính thức trong năm đăng ký đi học với Bộ Giáo dục và Đào tạo; hoặc, đang theo học chương trình đào tạo tiến sĩ và thời gian học tập, nghiên cứu còn ít nhất từ 18 tháng tại thời điểm cơ sở cử đi đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt đủ điều kiện nhận kinh phí hỗ trợ từ Đề án".
So với quy định hiện hành, trước đây chỉ áp dụng cho "giảng viên cơ hữu đã đáp ứng điều kiện tuyển sinh của chương trình đào tạo, được cơ sở đào tạo dự kiến tiếp nhận học chính thức trong năm đăng ký tuyển chọn hoặc năm kế tiếp liền kề; hoặc giảng viên nguồn, giảng viên cơ hữu đang theo học chương trình đào tạo tiến sĩ phải còn thời gian học tập, nghiên cứu ít nhất từ 18 tháng trở lên tính đến thời điểm tham gia tuyển chọn".
Có thể thấy, điểm mới này trong dự thảo giúp cởi trói cho đội ngũ giảng viên nguồn - những người đã trúng tuyển hoặc đang theo học chương trình đào tạo tiến sĩ tại các cơ sở đào tạo trong nước hoặc ở nước ngoài, chưa là giảng viên cơ hữu nhưng có nguyện vọng và được cơ sở cử đi cam kết tiếp nhận làm giảng viên cơ hữu sau khi tốt nghiệp chương trình đào tạo tiến sĩ thông qua hợp đồng đào tạo giảng viên nguồn.
Mặt khác, theo Tiến sĩ Nguyễn Đình Tường, quy trình xử lý phê duyệt hồ sơ và các thủ tục liên quan đến việc cử giảng viên đi đào tạo nâng cao trình độ theo Đề án 89 hiện nay còn nhiều bước khá phức tạp, điều này có thể khiến tiến độ xét duyệt và triển khai thực tế tại các cơ sở giáo dục đại học kéo dài hơn so với mong đợi. Do đó nên xem xét điều chỉnh, đơn giản hoá các khâu trong quy trình xử lý hồ sơ theo hướng linh hoạt, nhanh chóng và thuận tiện hơn, giúp rút ngắn thời gian và tạo điều kiện cho các cán bộ, giảng viên sớm có cơ hội được cử đi đào tạo trong thời gian tới.
Góp phần giúp trường đại học chủ động kế hoạch phát triển đội ngũ bền vững
Đề án 89 của Thủ tướng Chính phủ đặt ra mục tiêu thu hút ít nhất 1.500 nhà khoa học, người có trình độ tiến sĩ đang công tác ở nước ngoài hoặc đang làm việc trong nước đến làm việc tại các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam. Đến năm 2030, phấn đấu 100% cán bộ quản lý và giảng viên được bồi dưỡng nâng cao năng lực, trong đó chú trọng các năng lực của giảng viên về phát triển chương trình đào tạo, giảng dạy theo phương pháp hiện đại, nghiên cứu khoa học, ngoại ngữ và công nghệ thông tin.
Sau hơn 5 năm từ khi ban hành Đề án 89 nhằm nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học để đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, theo đại diện Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, việc triển khai Đề án 89 đã mang lại những chuyển biến quan trọng như tạo động lực thúc đẩy phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần tăng tỷ lệ trình độ tiến sĩ và nghiên cứu sinh, nâng cao cả số lượng lẫn chất lượng đội ngũ, mở rộng yếu tố quốc tế trong hoạt động đào tạo, đồng thời hình thành môi trường thi đua học tập và xây dựng nguồn giảng viên chất lượng phục vụ công tác đào tạo và nghiên cứu.
Tuy nhiên, một số giảng viên hiện nay chưa bố trí, sắp xếp được kế hoạch, thời gian học tập nên chưa chủ động trong việc đăng ký tham gia Đề án 89. Bên cạnh đó, một số cán bộ lựa chọn tự túc học phí để theo học các chương trình tiến sĩ trong và ngoài nước. Điều này làm số lượng giảng viên đủ điều kiện để các đơn vị cử đi đào tạo theo Đề án bị thu hẹp, dù đã thực hiện khảo sát nhu cầu từ trước. Chính vì vậy, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất mở rộng độ tuổi đủ điều kiện nhận kinh phí đào tạo sau đại học lên 40-45 tuổi là sự điều chỉnh linh hoạt, phù hợp với thực tiễn phát triển đội ngũ giảng viên hiện nay.
Ảnh minh họa: Linh An.
Điểm mới này không chỉ tạo điều kiện cho nhiều giảng viên có thêm cơ hội tiếp cận các chương trình đào tạo sau đại học với những lộ trình chuyên môn khác nhau, mà còn góp phần thúc đẩy cơ sở giáo dục đại học chủ động kế hoạch đào tạo và phát triển đội ngũ một cách bền vững hơn. Việc cho phép những người từng đi học nhưng chưa hoàn thành do các yếu tố khách quan được tiếp tục tham gia đào tạo ở độ tuổi cao hơn mang lại động lực lớn cho đội ngũ giảng viên nhằm khuyến khích tinh thần nỗ lực, phấn đấu nâng cao trình độ để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác giảng dạy và nghiên cứu. Qua đó, các trường đại học sẽ có thêm nguồn nhân lực chất lượng cao góp phần gia tăng năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập giáo dục quốc tế.
Đồng tình với ý kiến trên, đại diện Trường Đại học Bách Khoa, Đại học Đà Nẵng cũng cho hay, về quy định thời gian được tạm dừng học tập tại khoản 1 Điều 7, dự thảo thống nhất mức tối đa 12 tháng cho cả nghiên cứu sinh và học viên thạc sĩ, thay vì giới hạn 12 tháng đối với nghiên cứu sinh và 6 tháng đối với thạc sĩ như quy định hiện hành. Việc điều chỉnh này mở ra cơ hội thuận lợi để người đi học vừa có thể chủ động cân đối tiến độ nâng cao năng lực trình độ, vừa đảm bảo duy trì chất lượng nghiên cứu và giảng dạy tại đơn vị công tác. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những ngành kỹ thuật, công nghệ, khoa học cơ bản, bởi các dự án nghiên cứu thường kéo dài và phụ thuộc vào nhiều yếu tố khách quan.
Nhìn chung, những điểm mới này thể hiện sự linh hoạt, mềm dẻo và nhân văn hơn. Đề xuất sửa đổi giúp người học yên tâm trong việc theo đuổi các chương trình đào tạo trình độ thạc sĩ, trình độ tiến sĩ theo Đề án 89, từ đó góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ và bảo đảm tính bền vững trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực của các cơ sở giáo dục đại học hiện nay. Đồng thời, việc triển khai thực hiện với định hướng xây dựng phù hợp cũng rất quan trọng, nhằm hiện thực hóa tầm nhìn và sứ mệnh của các trường đại học đối với xã hội.
Điều này đòi hỏi các trường đại học phải huy động hiệu quả các nguồn lực về con người, tài chính và cơ sở vật chất, đồng thời xây dựng các cơ chế quản trị rủi ro. Việc có chiến lược rõ ràng không chỉ giúp định hướng phát triển lâu dài mà còn tạo môi trường học tập và nghiên cứu thuận lợi, khuyến khích giảng viên và cán bộ chủ động nâng cao năng lực, sáng tạo trong công việc, từ đó đóng góp vào sự phát triển vững chắc và uy tín của cơ sở đào tạo trong hệ thống giáo dục đại học.