Như thứ “đặc sản” còn vương lại của núi rừng Tây Bắc, những gốc gỗ pơ mu bị chặt phá từ nhiều năm trước bỗng chốc trở thành mục tiêu săn tìm ráo riết của người dân bản địa.

Nhiều người đã tỏ ra lo ngại, Khu bảo tồn Mù Cang Chải - một khu rừng nguyên sinh đẹp nhất vùng Tây Bắc có nguy cơ bị tàn phá.

Những phiến gỗ pơ mu quý vứt la liệt ở bản Trống Tông.

Cơn lốc pơ mu bừng thổi

Cuộc hành trình hơn 300 cây số, nín thở trên những cung đường cua tay áo và những “đầm bùn” do sạt đất, cuối cùng cánh phóng viên chúng tôi cũng đặt chân lên được Mù Cang Chải. Nhưng, để vào đến cái “rốn” của cuộc săn lùng gỗ pơ mu phải còn hơn 30km đường núi ngoằn ngoèo hiểm trở.

Sau 1 giờ thăm dò, chúng tôi quyết định chọn Nậm Khắt – một xã nằm trong vùng đệm của Khu bảo tồn Mù Cang Chải thẳng tiến. Gã xe ôm chở tôi tên Thờ A Chư - người dân tộc Mông chính hiệu, nói tiếng Kinh lau láu, cho biết: “Nậm Khắt và Chế Tạo là 2 xã ở Mù Cang Chải, được nhắc nhiều đến chuyện người ta vào rừng mót gỗ. Ngày nào chẳng có người đi kiếm pơ mu. Cuộc sống người dân ngoài việc trồng lúa, hái thảo quả trên rừng thì còn một công việc quan trọng hơn là sáng dậy, vác rìu đi tìm pơ mu, tối mịt về, được khúc nào hay khúc đó, hôm sau đem bán cho đầu nậu”.

Nói thì sang sảng, nhưng chính Chư cũng chẳng biết trào lưu đi mót gỗ pơ mu được bắt nguồn từ bao giờ. Chư chỉ biết rằng, nó đang giúp cho người dân địa phương có một nguồn thu kha khá.

Khi được biết chúng tôi đang có ý định thu mua một khối lượng lớn gỗ pơ mu mang về xuôi, Thờ A Chư vỗ tay đánh đét vào bình xăng con Win “Tàu” đang oằn mình cõng 2 đứa trên đoạn đường dốc đầy đá, reo lên: “Trong bản Trống Tông, nhà nào chẳng có hàng đống dự trữ”.

Nói là làm, Chư rướn người như tạo sức cho chú ngựa sắt của mình thêm lực lao về hướng đã định, nơi mà gã cho biết: “Đây là nhà ông trưởng bản, nhưng nay đã nghỉ, nhà này đang chất hàng đống pơ mu cần bán. Ngoài ra, xung quanh khu vực đó, nhà nào chẳng chứa gỗ”. “Nếu gom cũng đến mấy con tải to 4 bánh chứ đừng đùa” - Chư trề môi khoe.

Gỗ pơ mu được khai thác ở Khu bảo tồn Mù Cang Chải.

Nhà ông nguyên trưởng bản Trống Tông nằm cuối bản heo hút, các gian nhà cách nhau một quả đồi. Theo cách so sánh tượng hình của Chư, tuy đứng nhà này có thể nhìn thấy nhà kia, nhưng khi nghe thấy tiếng lợn bị chọc tiết của nhà kia, sang đến nơi thì mâm cỗ đã được bày biện hoàn chỉnh. Vì thế, bằng tình hữu nghị, Chư xin 300 nghìn đồng cho hành trình toàn bộ cuốc đi và về, nếu không thì gã xin về luôn, không lấy một đồng vì nhà đang bận gặt lúa. Dĩ nhiên, tôi không dám chối nếu không muốn phải tự đi bộ về.

Ráo riết tận thu gỗ pơ mu

Nằm đơn độc cạnh con đường độc đạo đi sâu vào vùng lõi của Khu bảo tồn Mù Cang Chải, tiếp chúng tôi, Giàng A Của – con trai của ông nguyên trưởng bản Trống Tông vừa nói, vừa chỉ tay ra phía đống gỗ ngoài sân: “Tất cả là pơ mu, từ khổ tấm to có chiều rộng 40-50cm, dài 1-2m đến những cây cột dài 5-6m, rộng chừng 20cm đều có hết. Nếu thấy chưa đủ, đặt trước, hôm sau quay lại sẽ gom đủ. Nhưng nếu bị kiểm lâm bắt, tự chịu. Đây chỉ biết bán”.

Giàng A Của còn cho biết thêm, để gom được số lượng gỗ pơ mu này, cả nhà phải cất công đi tìm từ hơn 1 năm trước. Chỉ có những cây cột loại nhỏ được chặt nguyên cây, còn những tấm khổ lớn là từ những gốc pơ mu đã bị chặt còn sót lại. “Tuy nhiên, mức giá này sẽ có sự dao động tùy thuộc vào khối lượng mua, nếu thấy cần có thể đưa cưa máy lên cho gia đình săn pơ mu theo ý muốn” - Của khẳng định.

Theo ghi nhận của chúng tôi, hiện tại, trên khoảnh sân nhà Của cũng phải có chừng vài khối gỗ pơ mu, tất cả đã được cắt tấm vuông vức. Có tấm đã xỉn ố vì thời tiết do để bên ngoài, nhưng cũng có tấm còn vàng mịn, đậm mùi đặc trưng pơ mu. Ngoài ra, còn nhiều khúc gốc pơ mu đặt trong góc nhà được Của cho biết, đang dồn để bán cho các thương lái thu mua về làm chiếu hạt gỗ hoặc thảm hạt.

Không những thế, trên chặng đường từ bản Trống Tông ra đến Quốc lộ 32, qua quan sát của PV, hầu hết nhà dân nào cũng chứa gỗ pơ mu, nhiều nhà còn chất hàng đống cao chỉ nhìn qua cũng có thể nhận biết gỗ mới được tập kết về đây.

Dừng xe, hỏi một chủ nhân có đống gỗ rất to trên đường đang vận chuyển vào sân, được biết, toàn bộ số gỗ chừng 5m³ này vừa được gom về từ sâu bên trong rừng. Có tấm còn được khai thác thuộc vùng Sơn La, Lào Cai,… với chặng đường vào được đến nơi phải mất cả ngày mà có những đoạn phải đi bộ vài km.

Thế nhưng, trái ngược lại với thực tế được PV ghi nhận, theo báo cáo mới nhất của Hạt Kiểm lâm Mù Cang Chải, trong 6 tháng đầu năm 2011, chỉ có 4 vụ khai thác gỗ và lâm sản (hầu hết là cất giấu lâm sản trái phép) với số lâm sản bị tịch thu chỉ có hơn 2m3?

Mót gỗ hay phá rừng?

Sau cơn lốc gỗ pơ mu gây náo loạn một vùng, mới đây, UBND huyện Mù Cang Chải đã kiểm tra, giám sát, tiến hành tháo dỡ toàn bộ máy móc của 6 xưởng sản xuất gỗ pơ mu ở Nậm Có và Nậm Khắt, lập biên bản chờ xử lý theo quy định của pháp luật 33.000kg gỗ pơ mu không rõ nguồn gốc. Tuy nhiên, biện pháp mạnh của UBND huyện vẫn không làm chùn chân cả người mua lẫn kẻ đi tìm gỗ pơ mu. Thay vì tiến hành công khai, mọi giao dịch trong thế giới này được lui về một cách kín đáo như một thị trường ngầm đã được mặc định.

Trao đổi về vấn đề này, ông Nguyễn Hải Dương - cán bộ chỉ đạo Ban Quản lý rừng phòng hộ Mù Cang Chải cho biết: Tình trạng người dân vào rừng tìm gỗ pơ mu là chuyện bình thường ở đây. Vấn đề là pơ mu chỉ còn trong rừng ở khu vực vùng lõi, còn vùng đệm bên ngoài thì chỉ là những gốc pơ mu còn sót lại do chặt phá từ trước thôi. Người dân chặt về cũng nhằm phục vụ đời sống của mình mà thôi.

Thế nhưng, chính ông Dương cũng phải thốt lên, gỗ pơ mu cũng đem lại một khoản thu khá cho người dân địa phương, vì thế nếu không quản lý chặt sẽ có những người vào sâu bên trong vùng lõi chặt phá pơ mu, gây tổn thất cho Khu bảo tồn Mù Cang Chải.

Ông Hứa Duy Thắng - Hạt phó Hạt Kiểm lâm Mù Cang Chải cũng thừa nhận: “Chuyện người dân địa phương vào rừng khai thác pơ mu là có thật. Nhưng cũng chỉ là đi mót pơ mu về phục vụ việc dựng nhà hoặc làm quan tài cho người già mà thôi.

Với ông Thắng, điều này chưa thực sự lo ngại bằng việc sẽ có 2 nhà máy thủy điện trong tương lai sẽ được dựng lên ở xã Chế Tạo. “Nếu có nhà máy thủy điện sẽ có đường giao thông quy mô, lúc đó gỗ quý trong Khu bảo tồn Mù Cang Chải chạy ra bên ngoài là điều khó tránh khỏi” - ông Thắng nhấn mạnh.

Quyết Trần - Thắng Quang/Nông thôn ngày nay