Độc đáo: Du xuân bị "phê" khi xem phụ nữ Mường hút thuốc lào

Có lẽ, không hề là "nói ngoa" khi cho rằng không ở nơi đâu có số lượng phụ nữ hút thuốc lào đông và sành sỏi như ở miền quê này?. Ở vùng quê này, tuy cuộc sống vẫn còn nhiều khó khăn nhưng phụ nữ Mường vẫn miên man trong khói thuốc trắng bởi với họ, đó là nét riêng và nếp sống đã ăn sâu vào tiềm thức.
 
Hút thuốc lào kiểu “kế thừa”

Ở đây, người dân không chỉ ăn trầu theo quan niệm “miếng trầu là đầu câu chuyện” mà thuốc lào cũng được xem là thú tiêu khiển bậc nhất cho sự khởi đầu của cuộc chuyện trò. Mỗi khi gặp nhau, họ thường mời nhau điếu thuốc lào rồi mới vào câu chuyện. Không riêng con trai mà con gái mới lớn khoảng 12, 13 tuổi là bắt chước ông bà, cha mẹ cầm điếu hút tập hút thuốc lào. Đây cũng là điều dễ hiểu khi phần lớn phụ nữ Mường hút thuốc lào được hơn nửa đời người.

Có mặt tại khu chợ Ré, xã Ân Nghĩa chúng tôi khá bất ngờ khi tận mắt chứng kiến cảnh vài chục cụ bà, phụ nữ tụm nhóm cùng hút thuốc lào. Trên tay họ những chiếc điếu cày to, làm bằng tre hoặc luồng dài đến gần một mét và thay nhau rít những hơi dài, ngẩng mặt lên trời nhả khói sau đó chuyền tay nhau cho người kế bên cùng hút. Sau mỗi lượt hút, họ lại bàn tán về độ ngon và nặng nhẹ của thuốc. 

Người dân nơi đây sống khá cởi mở, ân tình với khách, khi chúng tôi đến hỏi chuyện, chị Bùi Thị Lan cầm trên tay cái điếu cày cười nói: “Thì chú cứ “ăn” điếu thuốc lào đi đã rồi ngồi đây trò chuyện. Đàn ông tuổi chú ở đây mà không biết hút là không lấy được vợ đâu”. Câu nói nửa đùa nửa thật của chị khiến tôi vừa e ngại vừa có chút gì đó sợ sệt. Quanh đó là những cô gái khá trẻ và xinh xắn nhưng theo các cụ cao niên thì “tầm” chiêm nghiệm thuốc ngon, dở cũng đến bậc “đỉnh cao”.

Chợ Ré họp tuần 3 phiên vào thứ hai, thứ năm và thứ bảy hàng tuần. Ngoài các mặt hàng như thịt lợn, gấm vải, đồ trang sức thì thuốc lào được xem là mặt hàng “nóng” và thu hút đông đảo người mua nhất. Bởi vậy, khắp mọi góc ngách khu chợ Ré, đâu đâu cũng bày bán ngổn ngang thuốc lào. Người dân ra đây không chỉ để mua thuốc mà còn để được thỏa sức thử thuốc và miên man trong cơn “phê”.

Đã thành thông lệ, cứ đến phiên chợ, ngay từ tờ mờ sáng, phụ nữ Mường lại đon đả kéo nhau xuống chợ Ré. Đặt chân đến chợ, việc đầu tiên của chị em là lân la khắp các ốt bán thuốc lào, để được tận hưởng và sung sướng với làn khói thuốc. Sau đó mua dăm bảy lượng về cho cả nhà dùng hàng ngày. Đó cũng là điều dễ hiểu khi bà con dân tộc Mường nơi đây lại quý thuốc lào hơn cả mâm cao cỗ đầy.

Dạo một vòng quanh làng, hầu hết gia đình nào cũng có 1 đến 2 cái điếu cày trong nhà, những gia đình có điều kiện sắm hẳn một bộ điếu to nhỏ, dài ngắn khác nhau. Bà Bùi Thị Ủn, người có thâm niên hút thuốc lào hơn 50 năm nay phân trần: “Ngày xưa đói nghèo lắm! Lúa gạo không có ăn, nhưng cây thuốc lào thì Pháp nó trồng khắp nơi. Những năm mới lên 12, 13 tuổi theo cha mẹ đi hái lá cây thuốc lá về thái nhỏ, phơi khô sau đó thấy người lớn cuộn lại hút, tôi cũng hút theo. Hút dần cũng thành quen, bây giờ thì đã thành con nghiện rồi, không sao dứt bỏ được”. 

Đói nghèo quẩn quanh theo làn khói

Hầu hết phụ nữ dân tộc Mường ở xã Ân Nghĩa mỗi khi đi làm đồng, làm rẫy, ngoài những dụng cụ cần thiết thì họ cũng không quên mang theo cái điếu cày. Với họ, điếu cày không chỉ là một vật bất ly thân mà còn là cái “món” nuôi sức lao động, và nếu không hút thuốc mọi hoạt động với họ cũng như dừng lại.

Chị Bùi Thị É chia sẻ: “Đi đâu tôi cũng phải mang theo cái điếu, dù có hơi vướng một tý nhưng có hút điếu thuốc thì làm việc gì cũng xong. Nhiều người dưới xuôi lên thấy chúng tôi hút nhiều, khuyên nên bỏ thuốc kẻo ung thư phổi. Nghe lời họ, cách đây mấy tháng mẹ tôi bỏ thuốc nhưng ai ngờ lại thêm bệnh nên phải hút trở lại mới khỏi đấy! Bà tôi sống khỏe cũng nhờ hút thuốc đó chứ, có bệnh tật gì đâu”?. 

Theo chân chị Bùi Thị É đi sâu vào các xóm bản, chúng tôi tiếp tục bắt gặp rất nhiều người hút thuốc lào. Ngoài đàn ông, người già còn có phụ nữ và trẻ nhỏ. Người ngồi trong bếp, người ngồi trên nhà sàn, trên nương, ngoài ruộng, bên đường… trên miệng ai cũng thường trực cái điếu cày, khói bay nghi ngút. Điếu thuốc lào ở đây được làm bằng thân ống tre rất to và dài. Mỗi khi đưa ống điếu lên mồm rít hơi dài, khuôn mặt họ lại mõm méo trông gầy gòm, rất khổ sở. 

Cán bộ xã Ân Nghĩa cho biết, người dân nơi đây không phải là những người trực tiếp trồng ra cây thuốc lào. Tất cả các loại thuốc đều được vận chuyển từ Tiên Lãng, Vĩnh Bảo, Hải Phòng về. Hiện nay thuốc lào có giá trung bình từ 30.000 - 35.000 đồng/lạng. Mỗi tháng, một gia đình cũng dùng đến 5,6 lạng, như vậy trung bình mỗi tháng một người phải mất gần 200 nghìn tiền mua thuốc lào, một số tiền không nhỏ đối với người dân ở vùng núi nghèo. 

Vẫn chưa hết khó khăn trong cuộc sống, nhưng người dân nơi đây cũng chưa ý thức được tác hại của việc hút thuốc lào. Bởi hút thuối với họ đã thành thói quen ăn sâu vào máu thịt. Đó cũng là điều dễ hiểu khi những tác hại không nhỏ đã ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Ngoài sở hữu những bộ răng vàng, đen, hầu hết phụ nữ nơi đây thân hình đều gầy gòm, hốc hác. 

Cuộc sống của người Mường nơi đây còn khó khăn và đơn sơ lắm. Liệu hút thuốc lào có phải nét kế thừa của họ không nhưng thực tế phần nào cho thấy đó là một phần nguyên nhân đẩy người dân nơi đây ngày càng khó khăn và bệnh tật.

Cao Tuân