Theo tính toán của Bộ Giáo dục và Đào tạo, để thực hiện mục tiêu của Đề án "Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019-2030" (gọi tắt là Đề án 89), trong 10 năm tới, giáo dục đại học Việt Nam cần đào tạo được khoảng 7.300 giảng viên có trình độ tiến sĩ và trên 300 giảng viên thuộc khối văn hóa, nghệ thuật và thể dục, thể thao có trình độ thạc sĩ.
Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, năm 2021, 165 cơ sở đăng ký cử giảng viên đi học tiến sĩ theo Đề án 89 với tổng số là 1.277. Trong đó, số lượng gửi đi đào tạo ở nước ngoài là 360 giảng viên; đào tạo theo hình thức phối hợp là 865 giảng viên, còn lại là đào tạo theo hình thức phối hợp.
Cũng theo thống kê này, dự kiến, năm 2022 sẽ cử 1308 giảng viên đi học tiến sĩ theo Đề án 89.
Dư luận băn khoăn về việc nhà nước tiếp tục đầu tư ngân sách để gửi giảng viên đại học ra nước ngoài đào tạo tiến sĩ trong khi không có chế tài đủ mạnh buộc họ quay về nước.
Trước thực trạng này, phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam có cuộc trao đổi với Phó giáo sư Nguyễn Thu Thủy – Vụ trưởng Vụ giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo).
Phóng viên: Khi cử đi đào tạo tiến sĩ, Bộ Giáo dục và Đào tạo có chính sách gì để giữ chân người tài, tránh tình trạng người được cử đi học lại không về nước?
Phó giáo sư Nguyễn Thu Thủy: Việc thu hút và trọng dụng những đối tượng này đã được đề cập tại nhiều văn bản pháp luật như: Luật Khoa học và Công nghệ; Luật Giáo dục đại học và một số Nghị định của Chính phủ, quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo và các bộ, ngành liên quan. Thực tế, có nhiều địa phương và cơ sở giáo dục đại học đã và đang triển khai hiệu quả những chính sách thu hút đội ngũ nhân lực có trình độ chuyên môn cao.
 |
Phó giáo sư Nguyễn Thu Thủy – Vụ trưởng Vụ giáo dục đại học (Ảnh: Bộ Giáo dục và Đào tạo) |
Ví dụ, Vĩnh Phúc có Nghị quyết số 06/2021/NQ-HĐND về một số chính sách đặc thù xây dựng đội ngũ trí thức và thu hút, trọng dụng người có tài năng tỉnh Vĩnh Phúc giai đoạn 2021-2025 hỗ trợ 600 triệu đồng đối với Giáo sư, Phó giáo sư, Tiến sĩ hoặc Tiến sĩ y khoa, Bác sĩ chuyên khoa cấp II; Thạc sĩ hoặc Thạc sĩ y khoa, Bác sĩ chuyên khoa cấp I, Bác sĩ nội trú được hỗ trợ 400 triệu đồng. Giáo viên, giảng viên có trình độ Tiến sĩ được hỗ trợ 600 triệu đồng; có trình độ Thạc sĩ được hỗ trợ 400 triệu đồng; có trình độ Đại học được hỗ trợ 300 triệu đồng.
Hay Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai ban hành Nghị quyết số 11/2020/NQ-HĐND ngày 04/12/2020 về ban hành Quy định chính sách thu hút, đãi ngộ, hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực tỉnh Lào Cai, giai đoạn 2021-2025 hỗ trợ người có học hàm giáo sư: 1.500 triệu đồng; người có học hàm phó giáo sư: 1.000 triệu đồng; người có học vị Tiến sỹ: 360 triệu đồng; bác sỹ chuyên khoa 2, Bác sỹ nội trú: 180 triệu đồng; bác sỹ chuyên khoa 1, thạc sỹ y khoa: 120 triệu đồng.
Đối với cơ sở giáo dục đại học thì Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện hỗ trợ tài chính đối với các cá nhân có học vị tiến sĩ là 75 triệu đồng/người; phó giáo sư 100 triệu đồng/người; giáo sư là 150 triệu đồng/ người, với điều kiện họ phải làm việc tối thiểu 5 năm ở trường.
Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh tạo thay đổi trong môi trường làm việc cho người có trình độ tiến sĩ, giáo sư được hưởng mức lương thỏa thuận xác định trên mức độ ưu tiên nhiệm vụ khoa học, tính chất quy mô, tầm quan trọng của nhiệm vụ khoa học, trình độ, năng lực hiệu quả, đóng góp cá nhân. Trong thời gian làm việc, sẽ được bố trí một phòng làm việc riêng với diện tích trang thiết bị phù hợp; được bố trí một phòng ở không thu tiền nhà khách của trường.
Mặc dù vậy, do mặt bằng chung trong nước, chính sách đưa ra nhiều nhưng chưa đủ mạnh để khuyến khích các nhà khoa học, trí thức Việt Nam về nước, đóng góp nhiều hơn, như liên quan đến đãi ngộ đối với cá nhân và gia đình các nhà khoa học còn nhiều hạn chế; môi trường nghiên cứu, học thuật chưa được thuận lợi, chưa chuyên nghiệp nên kết quả chưa được như mong đợi.
Hiện tại, Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục phối hợp Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc nghiên cứu và đề xuất các cơ chế, chính sách, giải pháp thu hút, sử dụng có hiệu quả các nhà khoa học, trí thức Việt Nam ở trong nước và ở nước ngoài đến công tác tại các cơ sở giáo dục đại học, trong đó có việc hoàn thiện và trình Chính phủ dự thảo để chuẩn bị ban hành Nghị định quy định về hoạt động khoa học và công nghệ trong cơ sở giáo dục đại học nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động khoa học công nghệ và góp phần thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao đến làm việc tại các cơ sở giáo dục đại học.
Hy vọng trong thời gian tới, những chính sách mang tính đột phá sẽ dần loại bỏ được những rào cản và đạt được mục tiêu của Đề án 89 đã đề ra. Điều quan trọng hơn cả là cần đánh giá đúng tiềm lực, cũng như vị trí, vai trò của các chuyên gia, trí thức người Việt Nam ở nước ngoài để có thể đưa ra những cơ chế chính sách cụ thể, khuyến khích được họ đóng góp cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.
Hiện nay có tình trạng được cử đi học nước ngoài nhưng về nước lại không được bố trí việc làm, vậy Bộ Giáo dục và Đào tạo có cam kết gì đối với những người đăng ký đi học tiến sĩ theo Đề án 89 này?
Phó giáo sư Nguyễn Thu Thủy: Bộ Giáo dục và Đào tạo hỗ trợ các cơ sở đào tạo và đáp ứng nguyện vọng đi học của người học, và đồng thời cũng yêu cầu cả cơ sở cử đi và người học đều phải thực hiện cam kết của mình khi cử người đi học.
Cụ thể, giải pháp nói trên đã được quy định tại Điều 10 về trách nhiệm của cơ sở cử đi tại Thông tư 25: “phân công công tác đối với người học đã tốt nghiệp chương trình đào tạo trong thời gian tối đa 12 tháng kể từ thời điểm người học hoàn thành chương trình đào tạo… hoặc bồi hoàn chi phí đào tạo cho Nhà nước trong trường hợp không tiếp nhận, bố trí công tác cho người học quy định tại khoản 6 Điều này theo các quy định hiện hành”.
Trân trọng cảm ơn Phó giáo sư Nguyễn Thu Thủy.
Thông tư 25 là Hướng dẫn triển khai đào tạo trình độ tiến sĩ, trình độ thạc sĩ cho giảng viên các cơ sở giáo dục đại học theo Đề án 89. Thông tư có hiệu lực thi hành từ ngày 24/10/2021.
