Thanh tra Chính phủ vừa ban hành Kết luận Thanh tra về chuyên đề công tác quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo, trong đó có nêu những sai phạm của Công ty TNHH MTV Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (viết tắt Nhà xuất bản).
Những sai phạm điển hình như trong giai đoạn 2014-2018, Nhà xuất bản xây dựng giá gói thầu in sách giáo khoa, hạch toán có sai sót dẫn đến gia đình học sinh (là khách hàng) phải mua sách giáo khoa bằng giá Nhà xuất bản đã đăng ký từ năm 2011 (được ấn định trên bìa sách giáo khoa) cao hơn giá sách giáo khoa phải đăng ký đúng giá với số tiền khoảng 85.167,5 triệu đồng; lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa; và nội dung hướng dẫn sử dụng sách bài tập, sách tham khảo có dấu hiệu lợi ích nhóm.
Chiết khấu 25% cho việc phát hành sách giáo khoa
Kết luận thanh tra chỉ rõ sai phạm về chi phí phát hành sách giáo khoa (chiết khấu) của Nhà xuất bản, phải thông qua các kênh phát hành đến tay người tiêu dùng qua nhiều bước trung gian nên chưa tiết kiệm được chi phí.
Theo đó, tỷ lệ chiết khấu của sách giáo khoa (25%) so với một số mặt hàng độc quyền, thiết yếu khác phải kê khai giá, thì tỷ lệ chiết khấu của sách giáo khoa còn cao, chưa hợp lý. Các công ty con của Nhà xuất bản đã tham gia phát hành sách giáo khoa và được hưởng tỷ lệ chiết khấu 5% giá bìa là chưa hợp lý.
"Công ty Cổ phần Sách và Thiết bị Giáo dục miền (Bắc, Trung, Nam, Cửu Long) là đại lý cấp I của Nhà xuất bản (được hưởng 5%); các công ty sách và thiết bị trường học địa phương trong khu vực (là đại lý cấp 2, được hưởng từ 7% - 8%); Các đại lý, cửa hàng sách, các trường học (là đại lý cấp 3, được hưởng từ 12% + 13%). Tổng chiết khấu (chi phí phát hành) là 25% giá bìa, được trừ thẳng trên hoá đơn bán hàng của các Nhà xuất bản giáo dục miền cho đại lý cấp 1", kết luận nêu rõ.
Sai phạm trong các gói thầu in
Kết luận thanh tra chỉ rõ những sai phạm của Nhà xuất bản về xác định giá trần các gói thầu in sách giáo khoa bằng hình thức đấu thầu.
 |
Ảnh minh hoạ: MĐ |
Cụ thể, Nhà xuất bản bán 3 loại giấy in có mức thuế suất thuế giá trị gia tăng đầu vào là 5% cho các nhà thầu trúng thầu in sách giáo khoa. Tuy nhiên khi xây dựng giá trần của gói thầu in, Nhà xuất bản tính chung vào với mức thuế của dịch vụ in sách giáo khoa có thuế suất thuế giá trị gia tăng là 10%, làm giá trần gói thầu tăng thêm 5% thuế giá trị gia tăng của 3 loại giấy.
"Điều này dẫn đến việc gia đình học sinh phải mua sách giáo khoa bằng giá Nhà xuất bản đã đăng ký từ năm 2011, cao hơn giá sách giáo khoa phải đăng ký đúng giá với số tiền 14.861,9 triệu đồng", kết luận thanh tra nêu.
Đồng thời kết luận cũng nêu, số tiền lãi vay đưa vào giá trần của các gói thầu in sách được Nhà xuất bản tính thuế giá trị gia tăng đối với chi phí lãi vay là chưa phù hợp quy định tại Thông tư số 219/2013/TT-BTC của Bộ Tài chính.
Việc này đã làm giá trần các gói thầu tăng, dẫn đến gia đình học sinh phải mua sách giáo khoa bằng giá Nhà Xuất bản đã đăng ký từ năm 2011 cao hơn giá sách giáo khoa phải đăng ký đúng giá với số tiền 325,2 triệu đồng.
Nhà xuất bản cũng đã không thực hiện thu thập báo giá trang in thành phẩm của các nhà in, để xác định đơn giá từng trang in theo giá thị trường, làm cơ sở xây dựng giá trần của gói thầu in sách mà tự xây dựng định mức công in, trong khi cơ sở để xây dựng định mức công in là không chính xác do căn cứ vào văn bản đã hết hiệu lực.
"Việc tổ chức đấu thầu in sách giáo khoa chia thành nhiều gói thầu nhỏ chưa đảm bảo phù hợp với Luật Đấu thầu, làm giảm hiệu quả của công tác đấu thầu in sách giáo khoa", kết luận nêu.
Về in sách giáo khoa bằng hình thức giao in gia công, in trọn gói, kết luận nêu, Nhà xuất bản đã giao in gia công cho các nhà in là công ty con của Nhà xuất bản chưa tiết kiệm được chi phí in, dẫn đến tăng chi phí sản xuất sách giáo khoa; định mức công in của Nhà xuất bản còn quy định đơn giá công in đối với một số nội dung công việc không hợp lý.
Sai phạm trong lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in
Kết luận thanh tra chỉ ra những sai phạm trong lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in, để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh.
Cụ thể, việc xác định nhu cầu sản xuất của Nhà Xuất bản không sát thực tế nên lượng hàng tồn kho lớn (chủ yếu là giấy in), làm tăng chi phí lãi vay, dự phòng giảm giá hàng tồn kho dẫn đến giảm hiệu quả sử dụng vốn.
Từ trước ngày 22/8/2017, Nhà xuất bản chưa ban hành quy định về lựa chọn nhà thầu in sách giáo khoa, cung cấp vật tư, giấy in... để áp dụng thống nhất trong doanh nghiệp bảo đảm mục tiêu công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế theo quy định tại Khoản 2 Điều 3 Luật Đấu thầu.
Nhà xuất bản chưa bổ sung đăng ký kinh doanh nhập khẩu giấy in hoặc tổ chức thực hiện việc ủy thác nhập khẩu giấy in để giảm bớt chi phí trung gian, tiết kiệm chi phí, giảm giá thành sách giáo khoa.
Nhà xuất bản sử dụng giấy in định lượng thấp, thấp hơn định lượng giấy in sách thường theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8694:2011.
Từ trước năm 2014 và trong giai đoạn từ 2014 đến 2019, Nhà xuất bản chỉ thu thập báo giá của một số ít nhà thầu cung cấp giấy in, chỉ có 2 đến 3 đơn vị được Nhà xuất bản lựa chọn cung cấp giấy in sách giáo khoa trong một năm, lặp đi lặp lại trong nhiều năm.
"Trong giai đoạn 2014-2019, Công ty cổ phần giấy Phùng Vĩnh Hưng được lựa chọn cung cấp chiếm 83,1% số lượng giấy của Nhà xuất bản (tương ứng 1.890.879 triệu đồng).
Kiểm tra xác xuất một số hợp đồng cung cấp giấy in của Công ty cổ phần giấy Phùng Vĩnh Hưng cho Nhà Xuất bản (1/3 tổng lượng giấy in đã cung cấp, tương ứng 528.377 triệu đồng) cho thấy giá giấy in Công ty bản cho Nhà xuất bản cao bình quân gấp khoảng 1,7 lần giá giấy Công ty nhập khẩu trực tiếp (tương ứng số tiền chênh lệch khoảng 210.665 triệu đồng)", kết luận nêu.
Thanh tra Chính phủ nhận định, những nội dung nêu trên cho thấy việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất sách giáo khoa theo phương thức chào hàng cạnh tranh của Nhà xuất bản có nhiều điểm bất thường, chưa bảo đảm công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.
