Trong bối cảnh xã hội Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ và không ngừng đổi mới, chúng ta chứng kiến những bước tiến vượt bậc trong nhiều lĩnh vực, từ kinh tế, khoa học công nghệ cho đến giáo dục.
Để xây dựng một xã hội công bằng và văn minh, không thể bỏ qua sự quan tâm và hỗ trợ đối với những người có nhu cầu đặc biệt, đặc biệt là người khuyết tật. Giáo dục là quyền cơ bản của mỗi công dân, bao gồm cả người khuyết tật. Theo Luật Người khuyết tật 2010, người khuyết tật có quyền được học tập và tiếp cận các dịch vụ giáo dục phù hợp.
Ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật đóng vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện quyền này, giúp đảm bảo mọi người đều có cơ hội được học tập và phát triển toàn diện.
Một xã hội bền vững là một xã hội không để ai bị bỏ lại phía sau
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Đỗ Thị Thảo - Phó trưởng Khoa Giáo dục đặc biệt, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cho biết: Ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật giữ một vị trí đặc biệt quan trọng đối với nhu cầu của mỗi cá nhân và của cả xã hội.
Trước hết, đối với nhu cầu của con người, ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật đảm bảo quyền bình đẳng trong giáo dục cho mỗi cá thể. Điều này không chỉ là quyền lợi cơ bản mà còn là nền tảng để họ phát triển và hòa nhập vào xã hội.
Thứ hai, ngành học góp phần phát triển mỗi cá nhân một cách toàn diện, bởi lẽ, giáo dục không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt kiến thức mà còn giúp phát triển kỹ năng xã hội, kỹ năng sống và khả năng tự lập cho người khuyết tật. Điều này góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của họ, giúp họ hòa nhập tốt hơn vào cộng đồng và tham gia vào các hoạt động xã hội.
Thứ ba, ngành học giúp hỗ trợ những gia đình có người khuyết tật vì họ thường phải đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức hơn. Từ đó, ngành học cung cấp các chương trình hỗ trợ cho gia đình của họ, giúp họ có thể chăm sóc và hỗ trợ người thân một cách hiệu quả. Đồng thời, việc này cũng giúp giảm bớt áp lực và gánh nặng cho gia đình, tập thể và cộng đồng.
Mặt khác, vai trò của ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật đối với sự phát triển bền vững của xã hội cũng được thể hiện ở nhiều khía cạnh như sau. Chiến lược của nước ta từ năm 2011 đến 2020 đã đặt mục tiêu phát triển giáo dục toàn diện, bao gồm cả giáo dục người khuyết tật, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững và bao trùm của xã hội.
Do vậy, một xã hội bền vững là một xã hội không để ai bị bỏ lại phía sau. Bằng cách hỗ trợ người khuyết tật học tập và phát triển, ngành học giúp họ trở thành những công dân có ích, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.
Hai là, ngành học thúc đẩy sự hòa nhập xã hội, đây là mục tiêu quan trọng của giáo dục người khuyết tật. Giáo dục không chỉ giúp họ hòa nhập mà còn giúp xã hội hiểu biết và chấp nhận sự đa dạng, tạo nên một môi trường sống tích cực, nơi mọi người đều được tôn trọng và đánh giá cao. Khi nhận thức của xã hội về người khuyết tật và các vấn đề giáo dục đặc biệt được nâng cao, kỳ thị và phân biệt đối xử sẽ giảm thiểu tối đa.
Ba là, ngành học giúp nâng cao nhận thức cộng đồng về quyền và nhu cầu của người khuyết tật, giúp xóa bỏ rào cản và định kiến, từ đó xây dựng một xã hội công bằng và nhân ái hơn.
Luật Người khuyết tật 2010 số 51/2010/QH12 quy định tại Điều 27 rằng: "Người khuyết tật có quyền được học văn hoá, học nghề, giáo dục đại học và sau đại học, bình đẳng như mọi công dân khác".
Thông tư số 03/2018/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng quy định về điều kiện bảo đảm chất lượng giáo dục đối với người khuyết tật, nhằm để mọi người khuyết tật đều có cơ hội tiếp cận giáo dục một cách bình đẳng.
Quyết định số 1101/QĐ-TTg phê duyệt Đề án hỗ trợ người khuyết tật tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, nhằm đảm bảo quyền lợi và sự hòa nhập của người khuyết tật vào cộng đồng.
Như vậy, ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật đóng vai trò then chốt trong việc thay đổi thái độ xã hội, xây dựng môi trường trường sống và làm việc tích cực, hòa đồng hơn. Tuy nhiên, việc thực hiện hiệu quả các quy định đòi hỏi sự phân bổ chặt chẽ giữa cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, gia đình và cộng đồng.
Các biện pháp cụ thể bao gồm xây dựng chính sách hỗ trợ, tuyên truyền nâng cao nhận thức, đào tạo giáo viên, phát triển cơ sở vật chất, thiết lập chương trình giáo dục đặc biệt và cung cấp hỗ trợ tài chính. Những nỗ lực này cần được thực hiện đồng bộ và liên tục để đảm bảo người khuyết tật được tiếp cận giáo dục một cách bình đẳng và phát triển toàn diện.
Ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật tại Việt Nam không chỉ đáp ứng nhu cầu giáo dục của người khuyết tật mà còn đóng góp vào sự phát triển toàn diện của xã hội. Việc phát triển ngành học này là một bước đi đúng đắn để đảm bảo tương lai tươi sáng và bền vững cho tất cả mọi người, đặc biệt là người khuyết tật.
Nhiều cơ hội thuận lợi mở ra cho ngành nghề
Theo Tiến sĩ Đỗ Thị Thảo, ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật mang lại nhiều cơ hội nghề nghiệp phong phú và đa dạng, với mức thu nhập tương xứng với trình độ và kinh nghiệm của người học. Việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực này không chỉ đáp ứng nhu cầu xã hội mà còn góp phần xây dựng một xã hội công bằng với mọi người.
Sinh viên tốt nghiệp ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật có thể làm ở những vị trí công việc khác nhau như: Giáo viên ở các cơ sở giáo dục, trường học chuyên biệt hoặc trường học hòa nhập, đảm nhiệm dạy học theo chương trình giáo dục cá nhân (IEP); Viên chức hỗ trợ tham vấn, tư vấn cho ban lãnh đạo các trường, giáo viên và cha mẹ học sinh khuyết tật, kết nối dịch vụ giáo dục, chia sẻ chuyên môn cho giáo viên, cha mẹ và cộng đồng; Chuyên viên tư vấn và hỗ trợ tại các trung tâm phục hồi chức năng, tổ chức phi chính phủ (NGOs) chuyên về hỗ trợ giáo dục người khuyết tật; Cán bộ quản lý giáo dục đảm nhiệm quản lý tại các trường học, trung tâm hỗ trợ giáo dục hòa nhập người khuyết tật, hoặc các cơ quan quản lý giáo dục nhà nước; Nghiên cứu viên dự án về giáo dục đặc biệt; giảng viên đại học, cao đẳng giảng dạy các môn học liên quan đến Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật.
Ngành này đang ngày càng được xã hội quan tâm và đầu tư, do đó, cơ hội nghề nghiệp rất rộng mở nhờ vào những yếu tố thuận lợi như: chính sách hỗ trợ của nhà nước, nhu cầu và nhận thức của xã hội, sự phát triển của tổ chức phi chính phủ và dự án hỗ trợ, sự thiện nguyện mong muốn cống hiến,…
Song, công tác tuyển sinh ngành học này còn tồn tại một số thách thức. Bởi đây là ngành học mới nên số lượng nhân lực ở nước ta vẫn hạn chế. Hiện tại, duy nhất Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đào tạo ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật, nhưng số lượng sinh viên tốt nghiệp hàng năm vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của thị trường lao động.
Đặc biệt, ở các khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa vẫn còn thiếu nhân lực có trình độ chuyên môn cao trong lĩnh vực này. Vì vậy rất cần thiết sự có mặt của đội ngũ hỗ trợ giáo dục người khuyết tật tới từng cá nhân, từng gia đình trẻ khuyết tật, tạo kết nối cộng đồng.
Để ngành học này phát triển bền vững và đáp ứng đủ nhu cầu của xã hội, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa cơ quan nhà nước, các cơ sở giáo dục và cộng đồng. Công tác tuyển sinh và đào tạo đồng thời cần được cải tiến và đầu tư hơn nữa để vượt qua thách thức hiện nay.
Về mức thu nhập trung bình, người làm việc trong ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật phụ thuộc vào tùy vị trí, kinh nghiệm và khu vực làm việc. Có thể thấy, mức thu nhập trung bình được chia thành các nhóm sau.
Giáo viên và viên chức hỗ trợ giáo dục người khuyết tật tại các cơ sở đào tạo có mức thu nhập trung bình dao động từ 8-12 triệu đồng/tháng, cao hơn tùy vào kinh nghiệm và trình độ chuyên môn. Chuyên viên tư vấn và hỗ trợ có mức thu nhập trung bình từ 10-15 triệu đồng/tháng. Nếu làm việc cho tổ chức phi chính phủ hoặc dự án quốc tế, mức thu nhập có thể cao hơn. Nghiên cứu viên đạt mức thu nhập trung bình từ 10-15 triệu đồng/tháng, tùy thuộc vào dự án và tổ chức làm việc.
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội có thế mạnh gì trong đào tạo ngành học?
Tiến sĩ Đỗ Thị Thảo cho hay, hiện nay, Khoa Giáo dục đặc biệt, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã đưa ra định hướng đào tạo, chương trình học liệu, phương pháp nghiên cứu và nội dung giảng dạy nhằm giúp sinh viên có thể bắt nhịp “thực chiến” ngay khi ra trường.
Đội ngũ giảng viên giàu kinh nghiệm, có trình độ chuyên môn cao và tâm huyết với nghề. Nhiều giảng viên đã có nhiều năm nghiên cứu và giảng dạy trong lĩnh vực giáo dục đặc biệt. Trong đó, 1/3 giảng viên được đào tạo từ nước ngoài trở về, có chuyên môn sâu và nhiều liên kết, kết nối trong đào tạo và thực hành.
Nhà trường có mạng lưới liên kết hợp tác với nhiều trường học, trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập người khuyết tật, tổ chức phi chính phủ và viện nghiên cứu, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia thực tập và nghiên cứu thực tế.
Khoa có mối liên kết rộng với cả đối tác nước ngoài như Phần Lan, Úc, Nhật Bản, Hoa Kỳ,... Các đối tác vừa là đơn vị tổ chức thực hành, thực tập chất lượng, vừa là đơn vị phối hợp đào tạo, giúp sinh viên có cơ hội học tập từ thực tiễn và học hỏi từ các chương trình đào tạo quốc tế. Chương trình đào tạo liên tục được tham khảo, cập nhật kiến thức chuyên môn mới từ các đại học đối tác trên thế giới như: Đại học Khoa học ứng dụng Savonia – Phần Lan, ngành Dịch vụ xã hội ở các đại học tại Nhật Bản,...
Chương trình đào tạo được thiết kế theo hướng tiên tiến, linh hoạt, phù hợp với nhu cầu thực tiễn của xã hội, thường xuyên cập nhật và điều chỉnh nội dung giảng dạy. Nhà trường đang xây dựng các môn học, dự kiến năm học 2024-2025 xuất bản 6 giáo trình cho ngành học này.
Ngoài kiến thức chuyên môn, sinh viên còn được trang bị toàn diện các kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian và giải quyết vấn đề. Những kỹ năng này rất quan trọng để người học có thể thích ứng và làm việc hiệu quả trong môi trường thực tế sau khi ra trường.
Về cơ sở vật chất hiện đại, nhà trường cung cấp phòng học, phòng tin học và học cụ hỗ trợ tối đa cho quá trình nghiên cứu của sinh viên.
Nhà trường cũng cung cấp các bài tập, dự án và tình huống giả định để sinh viên có thể rèn luyện kỹ năng trên lớp và dưới cơ sở thực hành. Sinh viên có cơ hội tham gia các đợt thực tập tại trường học, trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục và các tổ chức liên quan. Thông qua thực tập, sinh viên có thể trải nghiệm công việc thực tế, học hỏi từ các giáo viên, nhà chuyên môn, chuyên gia để phát triển kỹ năng nghề nghiệp.
Không chỉ là một công việc, mà còn là một sứ mệnh
Chị Nguyễn Thị Duyên - cựu sinh viên ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, hiện đang là giáo viên công tác tại Trung tâm Giáo dục đặc biệt Nana chia sẻ: Có thể nói, hiện nay, khi nhu cầu của xã hội về sự trợ giúp cho người khuyết tật ngày càng tăng cao thì việc đòi hỏi nhu cầu nhân lực có kiến thức, chuyên môn cũng càng cần thiết hơn bao giờ hết.
Cơ hội việc làm rất rộng mở với sinh viên tốt nghiệp ngành này, các bạn sau khi tốt nghiệp cũng có thể công tác tại các tổ chức xã hội của chính phủ hay phi chính phủ như NGO, UNICEF,… Mức thu nhập khác nhau tùy thuộc vào vị trí công việc, kinh nghiệm chuyên môn. Mức lương khởi điểm dành cho các bạn sinh viên mới ra trường của ngành này trung bình dao động từ 8-10 triệu đồng/ tháng.
“Trong quá trình học, ngay từ năm 2, 3, tôi được đi kiến tập, thực hành tại các trung tâm, trường học để bước đầu quan sát, học hỏi các kĩ năng. Đến năm 4, Khoa phối hợp với các trường hòa nhập, trung tâm lớn uy tín để tạo cơ hội cho sinh viên được trải nghiệm thực tế, áp dụng những kiến thức, kĩ năng đã học vào công việc cụ thể.
Được đi thực hành tại các cơ sở giáo dục ngay sau mỗi học phần, tôi hiểu rõ về nội dung học, được áp dụng kĩ năng vào thực tế. Tôi là một trong những sinh viên khóa đầu tiên của ngành học này nên khi mới ra trường luôn cố gắng trau dồi đầy đủ kinh nghiệm, trải nghiệm, tích lũy và tìm đến những nguồn cơ hội phù hợp.
Có thể nói, đây là một ngành học có ý nghĩa nhân văn sâu sắc đối với người khuyết tật và xã hội. Công việc đòi hỏi sự tận tâm, kiên nhẫn. Các bạn hãy cố gắng học tập, rèn luyện kỹ năng và luôn giữ vững ngọn lửa đam mê bùng cháy”, chị Duyên cho biết.
Phó trưởng Khoa Giáo dục đặc biệt, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội chia sẻ, khi các sinh viên lựa chọn ngành Hỗ trợ giáo dục người khuyết tật, người học không chỉ đang theo đuổi một nghề nghiệp, mà còn đang thực hiện một sứ mệnh cao cả, mang lại lợi ích thiết thực cho xã hội.
Những sinh viên này thường có tinh thần nhân ái, lòng yêu thương và sự tận tâm, mong muốn góp phần cải thiện chất lượng giáo dục. Việc lựa chọn một nghề nghiệp mang tính thiện nguyện không chỉ tạo động lực mạnh mẽ cho bản thân sinh viên, mà còn gây ấn tượng sâu sắc với cộng đồng và xã hội.
Câu chuyện về lòng nhân ái, sự cống hiến và những thay đổi tích cực mà người học mang lại cho cuộc sống của người khuyết tật sẽ lan tỏa, khơi dậy niềm cảm hứng và thu hút thêm nhiều đội ngũ trẻ bước vào con đường cống hiến vì cộng đồng, vì một xã hội hòa nhập và nhân ái hơn.
Gửi lời khuyên đến các em sinh viên những gợi ý về hành trang cần chuẩn bị để tự tin bước vào “thực chiến” trong lĩnh vực này, Tiến sĩ Đỗ Thị Thảo chia sẻ:
Thứ nhất, các em cần nắm vững vàng kiến thức cơ bản và chuyên sâu về giáo dục đặc biệt, về hỗ trợ giáo dục người khuyết tật, từ lý thuyết đến thực hành. Điều này bao gồm hiểu biết về các loại khuyết tật, phương pháp giảng dạy, phát triển chương trình giáo dục cá nhân (IEP) và cách sử dụng công nghệ hỗ trợ.
Thứ hai, sinh viên nên tận dụng mọi cơ hội thực hành, thực tập để rèn luyện kỹ năng dạy học và hỗ trợ người khuyết tật. Những trải nghiệm thực tế này sẽ giúp các em áp dụng kiến thức vào thực tiễn, phát triển khả năng giải quyết vấn đề và xử lý các tình huống phát sinh.
Thứ ba, người học nên phát triển kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian và kỹ năng lắng nghe. Trong môi trường làm việc, những kỹ năng này giúp các em làm việc hiệu quả hơn với đồng nghiệp, học sinh và gia đình của họ.
Thứ tư, làm việc trong lĩnh vực giáo dục đặc biệt đòi hỏi các em phải có tâm huyết và có lòng kiên nhẫn. Mỗi học sinh khuyết tật đều có những nhu cầu và thách thức riêng và các em cần kiên trì để tìm ra giải pháp phù hợp và hiệu quả nhất.
Thứ năm, sinh viên luôn sẵn sàng học hỏi và cập nhật kiến thức mới. Lĩnh vực này không ngừng thay đổi và phát triển, vì vậy cần phải không ngừng học hỏi để làm giàu kiến thức, kỹ năng, nâng cao trình độ và áp dụng phương pháp tiên tiến.
Thứ sáu, hãy thường xuyên tự đánh giá công việc và tìm kiếm cách để cải thiện công việc mình đang làm. Điều này không chỉ giúp các em phát triển bản thân mà còn nâng cao chất lượng hỗ trợ học sinh tốt hơn.
Thứ bảy, người học nên tạo dựng mạng lưới kết nối và duy trì mối quan hệ với các đồng nghiệp, chuyên gia và tổ chức trong lĩnh vực giáo dục đặc biệt.
Cuối cùng, để học và làm tốt ngành hỗ trợ giáo dục người khuyết tật, những người làm nghề cần có những phẩm chất, năng lực, và kỹ năng đặc biệt. Trước hết, sinh viên cần tin tưởng vào giá trị cao đẹp của nghề mà họ đã chọn và đang theo đuổi. Làm việc với con người, đặc biệt là với những người yếu thế, cần phải có lòng trân trọng con người, tin vào tiềm năng của những người yếu thế và giá trị của bản thân mình.
Bên cạnh đó, sự kiên trì, bền bỉ, suy nghĩ tích cực, khả năng tự đánh giá và tự điều chỉnh, cùng với kỹ năng làm việc linh hoạt nhưng có kế hoạch, đều là những yếu tố quyết định giúp sinh viên học tốt và làm tốt trong ngành này, cũng như gắn bó lâu dài với nghề.
Các em sinh viên hãy luôn nhớ rằng giáo dục đặc biệt không chỉ là một công việc, mà còn là một sứ mệnh. Sự tận tâm và nỗ lực của các em có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong cuộc sống của người khuyết tật và gia đình họ. Hãy chuẩn bị cho mình một hành trang vững chắc, tự tin và sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách.
