Con dại cái mang, nước nào cũng lấy ngân sách để đền bù oan sai

Cách đây 2 ngày, tại Quốc hội, ông Trương Hòa Bình – Chánh án TAND Tối cao cho biết, ông Nguyễn Thanh Chấn đã đồng ý nhận số tiền đền bù 7,2 tỷ đồng và đang làm các thủ tục cuối cùng.

Từ thông tin trên, dư luận đang đặt ra một loạt các câu hỏi liên quan tới trách nhiệm của những cán bộ thực hiện hoạt động tố tụng trong vụ bắt và xử tù oan ông Nguyễn Thanh Chấn suốt 10 năm trời.

Cụ thể là số tiền 7,2 tỷ đồng đền cho ông Chấn lấy từ ngân sách nhà nước hay sẽ quy trách nhiệm cho từng cá nhân?

Cuối cùng, dân vẫn phải chịu

Trả lời báo chí bên lề kỳ họp Quốc hội sáng nay (8/6), ông Nguyễn Đình Quyền cho biết, vấn đề trên phải thực hiện theo Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước.

Ông Quyền cho biết: “Ở các nước thì vấn đề bồi thường oan sai đều lấy từ ngân sách nhà nước, nên không chỉ Việt Nam mới lấy ngân sách nhà nước để bồi thường.

Vì công chức và người bị làm sai bồi thường cho nhau thì trong trường hợp người công chức không có tiền thì làm sao bồi thường được.

Vấn đề này thuộc về lý luận rồi, pháp nhân nhà nước mà để xảy ra oan sai, vấn đề này ngày xưa các cụ đã nói là con dại cái mang, tức là pháp nhân nhà nước phải đứng ra bồi thường thiệt hại đó là nguyên lý”.

Ông Nguyễn Đình Quyền: "Xác định lỗi cố ý hay vô ý là rất khó, vì người ta luôn đổ cho năng lực". ảnh: Trung tâm báo chí Quốc hội

Cũng theo ông Quyền, ở nhiều nước pháp luật quy định là nếu chứng minh rằng công chức mẫn cán và vô tình để xảy ra sai thì nhà nước vẫn bồi thường. Đặc biệt là công chức tư pháp được loại trừ hoàn toàn khỏi trách nhiệm bồi thường về vật chất, để không bị sức ép gì khi thực hiện công vụ.

Tuy nhiên, vấn đề dư luận đặt ra ở đây là tại sao nhiều vụ việc oan sai nhưng bồi thường lại rất ít, không tương xứng với những đau khổ mà cá nhân và gia đình người bị oan sai chịu đựng nhiều năm trời?

Ông Quyền nhận định: “Điều này liên quan đến công tác cán bộ, công tác bổ nhiệm, tuyển dụng, xử lý, kiểm tra thanh tra cán bộ.

Nếu chúng ta còn làm kiểu lỏng lẻo trong công tác cán bộ, giữa hiệp thương, giữa quy hoạch, tuyển dụng, và vẫn để lọt những người không xứng đáng vào bộ máy nhà nước thì tất cả những công tác yếu kém đó nhà nước phải chịu.

Cuối cùng người dân phải chịu”.

Bên cạnh đó, ông Quyền cũng thẳng thắn đánh giá, vấn đề là bồi thường oan sai thời gian qua trong tố tụng hình sự nhìn chung rất chậm.

“Do có nguyên nhân về cơ chế, rõ ràng chúng ta giao cho chính những người làm oan đi bồi thường thì mặc dù có chấn chỉnh nọ kia, nhưng tính cố chấp của các cơ quan quyền lực khi làm sai thì người ta dây dưa, trì hoãn, gây khó khăn.

Bên cạnh đó, có nguyên nhân về mô hình thủ tục và đã đến lúc thay đổi, tức giao cho cơ quan khách quan công khai và minh bạch hơn.

Giả dụ giao Bộ Tư pháp, là cơ quan không tiến hành tố tụng nhưng là cơ quan thay mặt nhà nước như vậy sẽ khách quan và minh bạc hơn.

Vì đằng nào Tòa án, Viện kiểm sát hay Thi hành án thì đều là ngân sách nhà nước thì nên giao cho một cơ quan khách hơn thực hiện vấn đề bồi thường oan sai đó”.

Tiền bồi hoàn chẳng thấm gì với tiền ngân sách phải chi

Giờ đây, người dân còn truyền tai nhau rằng, bắt rất nhanh, điều tra và xét xử oan sai nhưng đền bù thì rất chậm chạp. Và đa phần các vụ oan sai, cán bộ trực tiếp thi hành nhiệm vụ chỉ phải chịu một phần đền bù rất nhỏ, thông thường không chỉ rõ được trách nhiệm, không phân định được “cố ý” hay “vô ý”.

Ông Quyền nói: “Giữa lỗi cố ý và lỗi vô ý trong tố tụng là rất khó phân biệt, bởi vì người ta luôn luôn đổ vào năng lực hạn chế, trừ trường hợp bắt quả tang anh có đi đêm ngầm với đương sự.

Ngay cả lỗi cố ý đi chăng nữa thì việc bồi hoàn của cán bộ viên chức đối với mức độ bồi hoàn là rất nhỏ. Vì việc bồi hoàn theo trách nhiệm vật chất rất nhỏ, trừ dần vào lương nhưng vẫn phải đảm bảo cho công chức đó vẫn còn sống được thì có đến hàng trăm năm việc bồi hoàn đó cũng chả thấm gì so với ngân sách nhà nước phải bỏ ra”.

Theo ông Quyền, nếu muốn nhà nước không phải lấy ngân sách bồi thường thì phải chấn chỉnh lại toàn bộ bộ máy nhà nước. Từ đào tạo tuyển dụng, bổ nhiệm, kỷ luật xử lý cán bộ... nhà nước phải chấn chỉnh lại toàn bộ. Tại sao ở các nước việc bồi hoàn đó rất là ít? Là vì công tác cán bộ tuyển dụng chặt chẽ và tuyển dụng được người cán bộ xứng đáng vào vị trí công tác.

Đối với trường hợp cụ thể từ vụ bắt oan ông Nguyễn Thanh Chấn, ông Quyền nhận định, những cán bộ tố tụng bị tạm giam tạm giữ sau này vẫn phải bồi hoàn một phần trong khoản tiền đền bù cho ông Chấn, nếu xác định được đó là lỗi cố ý.