Ngày 13/4/2022, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam công bố bảng giá sách giáo khoa mới của hai bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống" và "Chân trời sáng tạo" lớp 3, 7, 10, áp dụng từ năm học 2022-2023.
So với sách hiện hành (chương trình giáo dục 2006), giá các bộ sách này cao hơn từ 2-3 lần. Chẳng hạn, sách giáo khoa lớp 3, bộ Kết nối tri thức với cuộc sống có giá 183.000 đồng còn bộ Chân trời sáng tạo là 190.000 đồng - chưa kể sách Tiếng Anh.
Năm 2021, sách lớp 2 bộ Kết nối tri thức với cuộc sống có giá 179.000 đồng, còn bộ Chân trời sáng tạo là 186.000 đồng. [1] Điều này khiến dư luận phản ứng khá gay gắt.
 |
Ảnh minh họa. |
Giá sách giáo khoa tăng cao có yếu tố khách quan
Liên quan đến giá sách giáo khoa tăng, ngày 25/5/2022, ông Nguyễn Kim Sơn, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cung cấp thông tin để các Đại biểu biết thêm.
Theo ông Nguyễn Kim Sơn, việc so sánh giá sách giáo khoa mới và cũ là không tương đồng, bởi sách của Chương trình mới được thực hiện xã hội hóa theo chủ trương của Quốc hội "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa".
Các loại sách này biên soạn với khổ lớn hơn, giấy tốt hơn. Hơn nữa, quy trình từ biên soạn cho đến giới thiệu, thử nghiệm, phát hành là các doanh nghiệp hoàn toàn đảm nhiệm việc đó và kê khai giá với Bộ Tài chính.
Các bộ sách lớp 3, lớp 7, lớp 10 của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam năm nay đã giảm được từ 10-15% so với các sách tương ứng mới của năm ngoái, trong khi giá thành vật liệu, nhiên liệu tăng lên - cho thấy có sự chỉ đạo sát sao của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Còn bộ sách của Chương trình cũ, Bộ trưởng ngành giáo dục nêu rõ, đó là sách mà Nhà nước đã bỏ tiền cho rất nhiều khâu, từ biên soạn, thẩm định - tức là những phần đã được Nhà nước tổ chức.
Ngày 27/5/2021, trao đổi với báo chí bên hành lang của Quốc hội, Đại biểu Quốc hội Phan Viết Lượng (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội khóa XV) nói rằng, việc Bộ trưởng Bộ Giáo dục giải thích, "việc so sánh giá sách mới với sách ở chương trình cũ là khập khiễng, bởi thực hiện xã hội hóa, các nhà xuất bản tự chi tiền ở tất cả các khâu và sách cũng được nâng chất lượng hơn" là đúng.
Về yếu tố khách quan, tôi cho rằng, giá sách giáo khoa tăng cao một phần cũng do lạm phát. Báo Chính phủ ngày 4/1/2022 cho biết, lạm phát cơ bản bình quân năm 2021 tăng 0,81% so với bình quân năm 2020. [2]
Bên cạnh đó, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng đã chỉ ra nhiều nguyên nhân khiến giá sách giáo khoa mới cao hơn sách cũ. Trong đó, sách giáo khoa mới có khổ 19x26,5 cm, lớn hơn 1,23 lần khổ cũ (17x24 cm). Sách cũng thay đổi theo hướng hình ảnh hoá nội dung nên được in với nhiều màu hơn.
Có luồng dư luận cho rằng, cách viện dẫn sách được in khổ lớn hơn, giấy tốt hơn, hình ảnh đẹp hơn... để tăng giá là chưa thỏa đáng. Theo tìm hiểu của tôi, cấu trúc và nội dung sách giáo khoa thì các nhà xuất bản phải thực hiện theo quy định chung.
Cụ thể, thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về lĩnh vực giáo dục, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã rà soát, sửa đổi, ban hành Thông tư số 05/2022/TT-BGDĐT ngày 19/3/2022 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 33/2017/TT-BGDĐT ban hành quy định về tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa.
Trong đó đã quy định cấu trúc và nội dung sách giáo khoa phải phù hợp với tiêu chuẩn quốc gia về xuất bản phẩm (khuôn khổ bát chữ, số dòng trong bát chữ, số chữ trong một dòng, quy định về kênh hình trong các trang sách giáo khoa theo Tiêu chuẩn quốc gia về sách (TCVN 8694: 2011).
Ngoài ra có một số ý kiến cho rằng, giá sách giáo khoa mới giá cao nhưng vẫn không thể dùng lại được. Tôi thấy nhận xét này chưa khách quan, đa số cuốn sách không dùng lại được là sách bài tập không phải sách giáo khoa. Ví dụ như sách Ngữ văn 10 Chương trình mới của các nhà xuất bản, Bộ sách giáo khoa Kết nối tri và cuộc sống lớp 1, lớp 2 của chương trình Giáo dục phổ thông mới đều dùng lại được.
Cần có giải pháp căn cơ khi giá sách giáo khoa tăng cao
Nhận định giá sách giáo khoa có thể tăng cao do chủ trương xã hội hóa, vào thời điểm tháng 7/2020, thừa ủy quyền Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung sách giáo khoa vào danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá bằng hình thức giá tối đa. [3]
Nhưng quá trình thực hiện việc này được đánh giá là còn trậm trễ.
Bàn về giá sách giáo khoa tăng cao, Báo Thanh Niên ngày 27/5/2022 dẫn lời Phó Giáo sư Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá (Bộ Tài chính), cho rằng, khi xã hội hóa sách giáo khoa thì đương nhiên có sự cạnh tranh.
Các nhà xuất bản sẽ huy động được đội ngũ viết sách tốt nhất, sách được in ấn đẹp, bắt mắt nhất, thêm vào đó chi phí truyền thông, quảng bá, phát hành… dẫn đến đội giá. [4]
“Do sách giáo khoa là mặt hàng đặc thù thì chúng ta chỉ nên xã hội hóa ở từng khâu. Nhà nước sẽ bao cấp, hỗ trợ khâu nào đó để đảm bảo giá sách giáo khoa phù hợp đối với mọi gia đình, chứ không phải xã hội hóa ở tất cả các khâu để ra được một cuốn sách giáo khoa như hiện nay”, ông Long đề xuất, theo Thanh Niên.
Tôi nhận thấy, ý kiến của ông Ngô Trí Long là xác đáng, rất đáng được quan tâm nghiên cứu, vì giá sách giáo khoa tăng cao sẽ ảnh hưởng đến hơn 15 triệu học sinh và hơn 1 triệu giáo viên trên cả nước.
Ngoài ra, tại dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 86/2015/NĐ-CP, Bộ Giáo dục đã đề xuất với Chính phủ tăng mức hỗ trợ từ 100.000 đồng/học sinh/tháng lên 150.000 đồng/học sinh/tháng để hỗ trợ các em mua sách, vở và các đồ dùng học tập. [5]
Nếu dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 86/2015/NĐ-CP được ban hành thì đây sẽ là một trong những giải pháp hữu hiệu giúp học sinh nghèo có thêm điều kiện học tập khi giá sách giáo khoa tăng cao.
Ngoài ra, đối với Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là doanh nghiệp Nhà nước (Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý), Bộ Giáo dục đã chỉ đạo Nhà xuất bản này nghiên cứu, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đa dạng hóa các kênh phân phối, kết hợp kênh phân phối truyền thống với kênh phát hành qua hình thức thương mại trực tuyến online để giảm chi phí phát hành; đẩy mạnh tái cơ cấu Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam theo hướng tinh gọn bộ máy, nhân sự, tiết giảm tối đa các bộ phận trung gian, đặc biệt là bộ phận quản lý để giảm chi phí, hạ giá thành và giá bán sách giáo khoa.
Như những phân tích ở trên, rõ ràng, Bộ Giáo dục và Đào tạo không có thẩm quyền quyết định hoặc áp đặt giá bán của sách giáo khoa. Về vấn đề dư luận băn khoăn về giá sách giáo khoa tăng cao, thiết nghĩ, dựa trên việc xem xét, đánh giá chuyên môn, nếu thấy có bất thường, Bộ Tài chính nên thanh tra để giải đáp rõ những thắc mắc của dư luận.
Tài liệu tham khảo:
[1] //tuoitre.vn/gia-sach-giao-khoa-lop-2-lop-6-moi-cao-nhat-hon-300-000-dong-bo-20210409115337615.htm
[2] //baochinhphu.vn/nam-2022-lam-phap-se-thap-hon-so-voi-muc-cho-phep-nhung-khong-chu-quan-102306577.htm
[3] //tuoitre.vn/nha-nuoc-se-dinh-gia-sach-giao-khoa-de-cham-dut-chuyen-doi-gia-sach-len-troi-20200713230648742.htm?fbclid=IwAR0yE-ejhzHMV65LXIH_434VuuRtX_LZjbh641pMPF09PT5_M6WQBHjhHw4
[4] //thanhnien.vn/gia-sach-giao-khoa-dat-gap-2-3-lan-kien-nghi-nha-nuoc-dinh-gia-toi-da-post1462759.html
[5] //nhandan.vn/dien-dan-giao-duc/giu-gia-sach-giao-khoa-hop-ly-nhat-co-the-642956/
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
