Sự cần thiết của phương pháp và thái độ tự học đúng đắn
Tự học là cần thiết, nhưng tự học ra sao lại vô cùng quan trọng, tức là cần phải có phương pháp tự học tốt nhất để mang lại hiệu quả cao, tránh những kết quả tiêu cực không đáng có khi tự học không đúng cách.
Tự học không đúng phương pháp là khi học không có mục tiêu và kế hoạch cụ thể, tự học nhưng không chú tâm, vừa học vừa bị phân tán.
Có nhiều bạn trẻ hiện nay sử dụng phương pháp tự học thông qua hình ảnh hay các ứng dụng trên điện thoại nhưng không biết cách học làm sao cho hiệu quả và tối đa nhất, ngược lại càng học càng bị xao nhãng, mất tập trung.
Không chỉ vậy, các bạn trẻ tự học nhưng không biết chắt lọc kiến thức khi học, không tìm được trọng tâm và nội dung chính của bài học, không biết chú trọng vào những điều cốt lõi, căn bản, then chốt để đúc rút và áp dụng.
Bác từng nói rằng, “trong cuộc sống có rất nhiều vấn đề cần quan tâm, nếu thấy cái gì học cái ấy thì chỉ thu được một mớ kiến thức hỗn tạp, không có tác dụng với chính người học và cũng không đủ thời gian để học, hiểu hết tất cả. Do đó, phải căn cứ vào trình độ nhận thức, công việc đang đảm nhiệm và vị trí của bản thân để lựa chọn những điều cơ bản, thiết thực, những vấn đề cần cho lĩnh vực công tác đang đảm nhiệm hoặc nhu cầu của mình để học”.
Như vậy, tinh thần tự học là rất quan trọng nhưng tự học đúng cách càng quan trọng hơn bởi khi tự học không đúng phương pháp, lượng kiến thức tiếp thu được sẽ vô cùng ít ỏi, không nhớ được lâu, thậm chí học xong là quên ngay.
Bên cạnh đó, việc tự học thiếu phương pháp, thiếu bài bản sẽ gây lãng phí rất nhiều công sức, thời gian mà không đem lại hiệu quả.
Và đặc biệt khi tự học, học tập không đúng cách, thành quả nhận lại sẽ không xứng đáng với nguồn lực bỏ ra, dẫn đến tình trạng chán nản, không còn muốn tự học, cảm thấy thói quen tự học được hình thành bao lâu nay như “đổ xuống sông xuống biển”, không có chút tác dụng nào rồi dần dần sẽ bỏ đi thói quen tốt đáng trân trọng này.
Ngoài ra, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn lưu ý thái độ khiêm tốn trong học tập là rất quan trọng. Càng học cao, hiểu rộng, biết nhiều thì càng cần sự khiêm nhường, đúng mực.
Thực tế cho thấy do có một lượng kiến thức nhất định mà con người ta, nhất là giới trẻ hiện nay hay có tư tưởng chủ quan, tự tin quá mức dẫn đến tự cao tự đại, cho là mình biết nhiều, biết hết, biết tất, cho là mình đã rất giỏi rồi.
Ngoài ra, lớp trẻ cũng cần tránh việc sĩ diện, vì “cái tôi” mà cố tình giấu dốt, không biết vẫn nói là biết để khoe khoang, lấp liếm.
Bác dạy: “Cái gì biết thì nói biết, không biết thì nói không biết, kiêu ngạo, tự phụ, tự mãn là kẻ thù số một của học tập”.
Bác nhấn mạnh: “Tính khiêm tốn yêu cầu người ta không được thỏa mãn với vốn kiến thức và thành tích đã đạt được. Trong khi học phải nêu cao tác phong độc lập suy nghĩ và tự do tư tưởng. Đọc tài liệu phải đào sâu hiểu kỹ, không tin một cách mù quáng từng câu một trong sách, có vấn đề chưa thông suốt thì mạnh dạn đề ra và thảo luận cho vỡ lẽ.
Đối với bất cứ vấn đề gì đều phải đặt câu hỏi vì sao, đều phải suy nghĩ kỹ càng xem có hợp với thực tế không, tuyệt đối không nên nhắm mắt tuân theo sách vở một cách xuôi chiều. Phải suy nghĩ chín chắn”.
 |
| Bác Hồ với thiếu nhi. (Ảnh tư liệu) |
Những bất cập trong quá trình học tập của thế hệ trẻ ngày nay
Từ tấm gương Hồ Chí Minh, suy rộng và bàn sâu hơn, có thể thấy rằng tinh thần tự học quan trọng là thế, nó đã góp phần hun đúc nên một lãnh tụ vĩ đại cho đất nước, mang lại độc lập tự do cho tổ quốc và giải phóng cho dân tộc, đồng bào.
Nhìn vào thực tế hiện nay, bên cạnh những thành tích, thành quả và sự vươn lên mạnh mẽ của thế hệ trẻ thì cách thức học tập, tự học của một số bạn còn chưa mang lại hiệu quả cao.
Ngoài những phân tích phía trên, cần lưu ý thêm một số bất cập trong quá trình học tập của các bạn trẻ ngày nay như sau:
Thứ nhất, nhiều bạn học sinh, sinh viên ngày nay vẫn đang thụ động tiếp nhận các bài giảng trên lớp của thầy cô mà không suy nghĩ, đào sâu, không sáng tạo, không vận dụng tư duy bản thân để phát triển thêm bài học.
Thậm chí, trên lớp, các bạn học không thực sự tập trung mà chỉ cốt cho xong tiết học, rồi sau lại đua nhau đi học thêm để bổ sung kiến thức.
Từ đó, các bạn ỷ lại chủ yếu vào việc học thêm để lấy điểm cao, thi đỗ trường này lớp nọ mà chưa biết trân trọng hay tận dụng thời gian trên lớp.
Bên cạnh đó, một thực tế hiện nay là nhờ sự bùng nổ của công nghệ thông tin, học sinh, sinh viên rất dễ dàng tiếp cận với nguồn dữ liệu phong phú, chỉ cần một “click” hoặc đến nhà sách, thư viện bất kỳ là có thể có được ngay các tài liệu tham khảo, sách hướng dẫn, mẫu văn bản, lời giải…
Điều này dẫn đến việc giới trẻ sẽ ỷ lại vào nguồn tra cứu cơ học, thậm chí là “copy” nguyên văn chứ không đưa tư duy, vốn hiểu biết và sự phân tích cá nhân của mình vào khi làm bài, trả bài.
Như vậy là thành “học vẹt”, học chiếu lệ, nói ra chữ, viết ra bài mà thực sự không nắm được bản chất, nội dung của kiến thức. Hậu quả là những gì học được vào nhanh mà ra cũng nhanh, không nhớ lâu, không bền, có thể kết quả cao nhưng độ hiểu biết lại không sâu, không phải là đích thực.
Thứ hai, nhiều học sinh, sinh viên ngày nay tập trung cao độ cho việc học hành trên lớp chính thức và lớp học thêm, tập trung vào nghiên cứu sách vở, tài liệu, học lấy được, học đêm học ngày cốt để học giỏi, để đứng “top” đầu của lớp, để được vào đội tuyển, để thi đỗ các trường điểm…, một hình ảnh mà nói theo kiểu dân dã hài hước là “mọt sách”, “đầu to mắt cận”, “ngộ chữ”.
Cũng có thêm những hiện tượng học thiếu tích cực như học gạo, học tủ, học đối phó để lấy thành tích, lấy điểm vào trường giỏi hay lấy học bổng đi du học.
Học sinh, sinh viên bảo nhau học kiểu chiến thuật thời điểm, học cốt cho xong, thậm chí đua nhau xin điểm, chạy điểm… nên kiến thức nền tảng yếu, vốn hiểu biết giới hạn, kỹ năng mềm hạn chế, khó có thể trở thành những người làm việc tốt, đóng góp hiệu quả cho các cơ quan, tổ chức trong tương lai, cho dù có được đào tạo ở trường tốt lớp giỏi đến đâu.
Thứ ba, trong quá trình học tập và tự học, học sinh, sinh viên vẫn tồn tại tâm lý học lệch, như quá thiên về các môn như toán, lý, hóa, văn, ngoại ngữ… mà bỏ qua các môn khác.
Mặt khác, các bạn có thể thành thạo, nắm chắc các kiến thức chuyên môn, chuyên ngành nhưng không có nhiều hiểu biết về lịch sử, văn hóa, xã hội.
Các bạn thuộc nhiều kiến thức sách vở, nhiều chữ nghĩa, có thể được đánh giá cao về học vấn… nhưng lại thiếu nhiều hiểu biết cuộc sống, ít dành thời gian cho việc đi ra bên ngoài để khám phá xung quanh, luyện tập thể thao, tham gia các hoạt động xã hội - cộng đồng.
Thứ tư, xã hội ta với sự sắp xếp thứ bậc ưu tiên “sĩ, nông, công, thương” từ xa xưa đã hình thành một ý thức, hệ tư tưởng là trọng chữ nghĩa, học vị.
Hệ quả của điều này là giới trẻ hiện nay vẫn đang chăm chỉ tích lũy cho mình bằng cấp này, chứng chỉ nọ, thậm chí ôm lý thuyết suông nhưng chưa chú trọng trau dồi kinh nghiệm thực tiễn, chưa chủ động tiếp cận với thực tế để làm phong phú vốn hiểu biết của mình mà sách vở không thể cung cấp hết được, chưa chú trọng thực tập, thực hành các kỹ năng cần thiết.
Chính vì thế, nhiều sinh viên, học viên tốt nghiệp loại ưu nhưng lại không phải là người lao động giỏi trong tổ chức, cơ quan.
Nhiều bạn trẻ dù học ở trường chuyên, lớp chọn nhưng khi ra đời đi làm lại yếu và thiếu nhiều kỹ năng làm việc, năng lực giao tiếp và khả năng ứng xử.
Bác đã dạy: “…vấn đề cốt lõi nhất của việc tự học là để nâng cao hiểu biết và để áp dụng những kiến thức đó vào công việc, học phải đi đôi với hành. Học mà không làm được, học mấy cũng vô ích. Học những điều quá cao xa, không sát thực tế công việc chuyên môn của bản thân trong khi thời gian dành cho tự học quá ít, việc học đó cũng chỉ để trang trí, cho oai mà thôi”.
Thứ năm, cuộc sống hiện đại, nhu cầu vươn lên trở thành người thành công, có vị thế trong xã hội và kỳ vọng thái quá của cha mẹ, người thân đã khiến nhiều bạn trẻ phải sớm đối mặt với áp lực học hành, phấn đấu ngay từ khi còn nhỏ.
Các bạn trẻ từ đó cũng gây áp lực quá mức cho mình, đưa ra các mục tiêu học tập quá sức khiến bản thân bị căng thẳng, stress, thậm chí là chán nản, trầm cảm, rối loạn tâm lý khi gặp thất bại, khi kết quả học tập không được như kỳ vọng, khi xếp thứ hạng không cao trong tổ chức, hay khi bị phê bình, chê trách hoặc đánh giá thua kém hơn người khác…
Thứ sáu, thế giới ngày càng phát triển kéo theo khoa học kĩ thuật, công nghệ cũng ngày một tiên tiến.
Các thiết bị điện tử, các trò chơi công nghệ, các thú vui hiện đại và hàm lượng phương thức giải trí khổng lồ mà mạng internet đem lại khiến rất nhiều học sinh, sinh viên không còn tập trung vào việc học mà đắm chìm trong nhiều niềm đam mê, sở thích mới lạ.
Họ chỉ học để đối phó với cha mẹ, thầy cô, rồi dần trở nên lười học, chán nản với việc học, chứ chưa nói đến việc tự học tập và học hỏi, thậm chí chỉ chăm tiếp thu thêm những điều dở, mặt trái của mạng xã hội và nguồn thông tin tràn lan trên intetnet mà thôi.
Thứ bảy, sự phát triển của công nghệ thông tin dẫn đến việc mở rộng không gian mạng, thế giới ảo.
Thế hệ trẻ đang có một xu hướng thích lên mạng học hành, thích giao tiếp với máy móc hơn giao tiếp thực tế, thích sử dụng các thiết bị viễn thông hơn chuyện trò giao lưu trực tiếp.
Tin nhắn thay thế cho lời nói, “e-mail” thay thế cho thư tay, “e-card” thay thế cho tấm thiệp tự viết vài câu, group “online” thay cho nhóm họp hành đối thoại “offline”…, có nhiều tiện lợi nhưng cũng giảm bớt sự tương tác thực sự giữa người với người.
Thậm chí nhiều bạn trẻ còn không biết tự học, tự trang bị cho mình những kỹ năng xã giao tối thiểu, không biết chào hỏi, xưng hô, nói năng chuẩn mực.
Điều này dẫn đến việc khi đi ra môi trường thực tế thì lơ ngơ không biết giao tiếp, thậm chí hình thành nên lối sống vị kỉ và sự thờ ơ, thậm chí là vô cảm với xung quanh.
Thứ tám, cùng với sự phát triển kinh tế của đất nước và gia đình, nhiều bạn trẻ hiện nay đang có điều kiện du học, tu nghiệp ở các nước phát triển.
Đây là một cơ hội vô cùng tốt để giới trẻ Việt Nam mở mang, học hỏi, hội nhập với những nền văn hóa tiên tiến của nước bạn để về giúp ích cho việc xây dựng đất nước, đóng góp cho quê hương.
Thế nhưng, nhận thức chưa đúng đắn và toàn diện đã khiến nhiều bạn có tư tưởng sùng ngoại - bài nội, chỉ học theo “Tây”, nói tiếng “Tây” giỏi hơn ngôn ngữ mẹ đẻ, không có nhiều hiểu biết về môi trường Việt Nam, thay vì hiểu đúng của sự hội nhập, hòa nhập.
Điều này dẫn đến việc các bạn có thể là những du học sinh giỏi nhưng lại khó quay về sinh sống và làm việc tại nước nhà.
Chương trình học bổng Emarus Mundus của Liên Minh Châu Âu có đưa ra khái niệm về hòa nhập, đó là “hòa nhập chính là khi bạn hiểu rõ về đất nước của bạn, thành thạo ngôn ngữ mẹ đẻ và mở rộng trái tim, trí óc để học hỏi về đất nước khác”.
Tấm gương sáng ngời của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn còn đó, Bác ra đi tìm đường cứu nước khi còn rất trẻ.
Người đã đi nhiều nơi, tiếp thu nhiều nền văn minh, để rồi nghiên cứu, chọn lọc và tự tìm ra triết lý, tư tưởng, hình thức đấu tranh cách mạng đúng đắn cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, chứ không hướng ngoại, dập khuôn, nhất nhất đi theo những chủ nghĩa, triết lý đầy mới mẻ và hấp dẫn.
Bởi vậy, soi chiếu vào lớp trẻ ngày nay, nếu không có tình yêu Tổ quốc chân chính, tinh thần học hỏi không ngừng và tấm lòng hướng về đất nước quê hương thì việc du học, “Tây học” cũng không có nhiều giá trị đích thực cho dân tộc, cho đồng bào và cho chính bản thân mình.
Hồ Chí Minh - niềm cảm hứng bất tận cho tinh thần tự học
Có thể khẳng định, tinh thần tự học là vô cùng quan trọng. Tự học, tự triết, tự giáo dục chính là việc tiến tới sự tự hoàn thiện, toàn diện hóa bản thân, thể hiện khả năng làm chủ chính mình trước khi giáo dục, hướng dẫn, lãnh đạo, quản lý người khác.
Đây chính là nền tảng cho việc nâng cao kiến thức, tích lũy kinh nghiệm, rèn luyện đạo đức cách mạng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tượng đài vĩ đại cho sự tự học và vươn lên không ngừng nghỉ, dù ở trong bất kỳ hoàn cảnh nào, môi trường gì, tuổi tác ra sao.
Khi không có tinh thần tự học, con người ta, mà cụ thể ở đây là giới trẻ sẽ thiếu ý chí, nghị lực, thiếu sự độc lập, chủ động, sáng tạo và tích cực để làm chủ tri thức mới và vươn tới những ước mơ, hoài bão to lớn.
Đồng thời, khi không tự học, thế hệ trẻ cũng sẽ hình thành nên rất nhiều thói quen xấu như thụ động, lười tư duy, ngại suy nghĩ.
Nghiêm trọng hơn cả, nếu các bạn trẻ, những chủ nhân tương lai của đất nước không tự hình thành cho bản thân mình tinh thần tự học thì Việt Nam sẽ ngày càng kém phát triển, đói nghèo, khó có khả năng chống lại thiên tai, bệnh dịch, xã hội sẽ không thể nào trở nên văn minh và tiến bộ, đất nước không thể hùng cường như mong ước của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.
Hơn một thế kỷ đã qua đi, tư tưởng và đạo đức Hồ Chí Minh vẫn còn đang lan tỏa, trở thành kim chỉ nam và triết lý cách mạng cao cả, đúng đắn cho các thế hệ tiếp nối.
Chính tinh thần học hỏi, ý chí tự học, tự phấn đấu, rèn luyện đã hun đúc nên một Nguyễn Tất Thành, một Nguyễn Ái Quốc, một Hồ Chí Minh, một vĩ nhân Việt Nam, danh nhân thế giới.
Một con người với tư duy minh triết, khối óc thông tuệ và một trái tim yêu nước thương dân nồng nàn cùng nhiệt huyết cháy bỏng đã quyết ra đi tự tìm đường cứu nước từ ngày ấy.
Khởi phát từ tinh thần tự học, tự hoàn thiện, ý chí tự vươn lên không chịu cảnh bóc lột, nô lệ, không chịu khuất phục áp bức, cường quyền của một con người đã biến thành công cuộc giải phóng vĩ đại của một dân tộc.
Độc lập tự do của Tổ quốc hôm nay bắt nguồn từ những ngày tháng “Người đi tìm hình của nước”.
Đọc tiểu sử của Người, từ lúc sinh ra, thuở thiếu thời cho đến khi trưởng thành đều trải qua khó khăn, vất vả, thiếu thốn, vắng bóng người thân, không có điều kiện được đào tạo bài bản về chính trị, quân sự, ngoại giao, nhưng có lẽ đất nước ta khó có một chính trị gia lẫy lừng, một nhà quân sự đại tài, một nhà ngoại giao kiệt xuất, danh nhân vĩ đại nào hơn thế.
Người đã góp phần tạo nên mốc son và dấu ấn lịch sử huy hoàng của dân tộc trong thế kỷ 20, mở ra thời đại mang tên Hồ Chí Minh, góp phần rạng rỡ giang sơn đất nước và là niềm cảm hứng về con đường tự học và tinh thần tự học cho đến tận ngày nay.
Bài học sâu sắc cho thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay
Cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh là cuộc đời đấu tranh, là sự nghiệp cách mạng, là nỗi khát khao mãnh liệt cho nước mạnh dân giàu.
Người luôn lấy mình làm tấm gương mẫu mực về thái độ học tập nghiêm túc, ý thức tự học thường trực, coi đó là nguồn gốc căn bản để nâng cao trình độ bản thân và ảnh hưởng lan tỏa tới người khác.
Tấm gương tự học của Người không chỉ ở tinh thần, thái độ cầu tiến trong học tập mà còn thể hiện ở tư duy học tập nghiêm túc, có nền tảng, có tính khoa học; có mục tiêu, kế hoạch cụ thể, có phương thức hành động rõ ràng, có sự kiên trì, bền bỉ, có nỗ lực sáng tạo đổi mới, được nâng tầm thành một triết lý nhân sinh và nghệ thuật rèn luyện.
Với những phân tích khoa học về con đường tự học và tinh thần học tập của Bác, điều cần thiết là bài học rút ra cho mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay:
Một là, phải luôn có tư tưởng, ý thức “hướng học” và “hiếu học”. “Ăn vóc học hay”, “đi một ngày đàng học một sàng khôn”, phải luôn thường trực sự học hỏi, học tập ở mọi nơi mọi lúc, phải kết hợp cả “learn” (học thường xuyên và linh hoạt) và “study” (học tập, nghiên cứu bài bản).
Cổ nhân đã dạy, “nét chữ là nét người”, trí tuệ, trình độ và kiến thức của mỗi người sẽ quyết định vị thế, vai trò của cá nhân trong tổ chức, ngoài cộng đồng mà không thể một sớm một chiều tích lũy được nếu không thông qua tư tưởng hướng học tập hàng ngày.
Hai là, phải luôn giữ tinh thần, ý chí và nghị lực học tập, học hỏi không ngừng chứ không phải học theo kiểu “được chăng hay chớ”.
Tinh thần học tập cũng là một loại phẩm chất cá nhân được rèn luyện, thậm chí được coi là một trong những năng lực cá nhân quan trọng trong một số khung năng lực được xây dựng cho cán bộ nhân viên của nhiều tổ chức, công ty hiện nay.
Nghị lực học tập phải được thể hiện qua sự quyết tâm, bền bỉ từng ngày chứ không thể học dồn một lúc, học cho xong, “học tới đâu hay tới đó” hoặc chỉ cần tặc lưỡi lười biếng một thời gian là tinh thần và ý chí học tập sẽ đi xuống, khó kéo lại được rồi dần trở nên an phận, tụt hậu.
Sự phát triển như vũ bão của khoa học kỹ thuật làm cho cái mới cũng trở nên cũ rất nhanh, chỉ cần buông xuôi không cập nhật là trở nên lạc hậu ngay lập tức với thời cuộc, xu thế, công nghệ.
Bên cạnh đó, luồng thông tin và kho tri thức nhân loại đã trở nên khổng lồ nhưng lại rất dễ tiếp cận, là tài nguyên mà ai cũng có thể khai thác nhưng muốn làm chủ, “master” được chúng thì không thể thông qua mua bán, vay mượn mà chỉ có con đường duy nhất là học tập, tự học hỏi để “nạp”, để tích lũy cho bản thân và ứng dụng vào công việc, cuộc sống một cách có ý nghĩa nhất.
Ba là, cần tự học một cách chủ động, sáng tạo chứ không mang tính đối phó hay chạy theo thành tích. Việc trau dồi kiến thức không chỉ loanh quanh ở điểm số, giấy khen, bằng cấp mà nằm ở giá trị con người và sự đóng góp những điều có ích cho xã hội.
Nhất là với trí tuệ của người trẻ, cần phải có sự thông minh trong quá trình tự học ở mọi lúc mọi nơi. Học để biết, rồi kế thừa cái biết sau khi học để tiếp tục đổi mới, sáng tạo, phát triển thêm thành tri thức mới.
Như thế thì mới thể hiện đúng vai trò của thế hệ trẻ Việt Nam trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, đúng như phương châm của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh “Đâu Đảng cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên”.
 |
| Ảnh minh họa do tác giả cung cấp |
Bốn là, việc tự học cũng cần có tư duy, có lựa chọn. Bởi tri thức là vô tận nhưng thời gian, khả năng tiếp nhận của mỗi người là hữu hạn.
Giới trẻ là những người rất ham hiểu biết, có khả năng cập nhật liên tục và hấp thu nhanh nên càng cần tư duy chín chắn và sự lựa chọn sáng suốt trong việc học cái gì, ở đâu, với ai.
Kiến thức cần học là của chung, tựa như nguồn tài nguyên mở còn tự khám phá, tiếp thu chúng ra sao là sự lựa chọn của riêng mỗi người.
Nếu lựa chọn không cẩn thận, cái gì cũng thấy hay, điều gì cũng thấy thích và lao vào tìm hiểu thì có thể sẽ dẫn đến việc tốn thời gian, công sức, thậm chí là tiền bạc và chi phí cơ hội cho những điều không thực sự có ích.
Đành rằng kiến thức ở lĩnh vực nào cũng có giá trị nhưng cần có sự sắp đặt thứ tự ưu tiên với những thứ phù hợp, quan trọng, cần thiết với mỗi người.
Chưa kể đến việc nếu không tư duy sáng suốt, lựa chọn cẩn trọng thì giới trẻ còn rất dễ bị hấp dẫn, dẫn dụ mà tiếp thu cái không tốt, cái có hại, cái vô nghĩa, thậm chí là những thứ đi ngược lại với thuần phong mỹ tục và chuẩn mực đạo đức xã hội.
Năm là, ngoài tự học các kiến thức chuyên môn thì cần trang bị cho bản thân các kiến thức nền tảng về chính trị, văn hóa, xã hội.
Đặc biệt, lớp trẻ cần có những hiểu biết vững chắc về lịch sử, truyền thống, phong tục, tập quán và văn hóa Việt Nam, cần thông thạo ngôn ngữ mẹ đẻ trước khi giỏi ngoại ngữ khác. Bác đã dạy: “Dân ta phải biết sử ta. Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”.
Ngoài ra, cần phải năng nghe - học - đọc - đi để nâng cao hiểu biết của cuộc sống muôn màu.
Cần trang bị vững chắc các kỹ năng sống, kỹ năng sinh tồn, ví dụ như: kỹ năng bơi lội, leo núi; kiến thức phòng cháy chữa cháy; kỹ thuật sơ cứu, cứu thương cơ bản; cách sửa chữa điện, nước sinh hoạt; hiểu biết về an toàn vệ sinh thực phẩm; kiến thức về hàng hóa, giá cả thị trường; khả năng tự chăm sóc bản thân và gia đình...
Giới trẻ cũng cần tiên phong trong các phong trào ngoại khóa, các công việc xã hội - thiện nguyện để mang những hiểu biết cá nhân có được nhờ quá trình học tập, tự học vào các hoạt động ích nước lợi nhà và đóng góp cho cộng đồng, đất nước.
Sáu là, học cần đi đôi với hành. Thực tiễn luôn là thước đo đúng đắn nhất cho mọi bài học. Cần đưa nhiều hơn các giờ thực hành vào trong bài giảng ở trường lớp.
Cần kết hợp giữa nhà trường và tổ chức, công ty để đưa ra các mô hình học tập và trải nghiệm cho học sinh, sinh viên.
Với mỗi người, tùy ở điều kiện và khả năng, cần siêng năng luyện tập, thực tập trong quá trình tự học.
Kỹ năng làm việc và sự cọ sát thực tế chính là tạo nên năng lực và ưu thế cá nhân, bởi khi ra đời, “hay chữ” phải đi đôi với “hay làm” chứ không chỉ là mang lý thuyết, sách vở vào áp dụng một cách cơ học, máy móc.
Bảy là, việc học tập và tự học là một quá trình, là “học tập suốt đời” theo tấm gương của Bác. Do đó, các bạn trẻ không nên “giục tốc bất đạt”, không nên quá áp lực, tự làm khó cho bản thân.
Cần hiểu rằng, giá trị con người nằm nhiều ở nhân cách, cách đối nhân xử thế, việc hành thiện giúp đời.., chứ không chỉ nằm ở kết quả học tập, thứ bậc, vị trí ở cơ quan đoàn thể, danh vọng ngoài xã hội…
Mỗi người có sự phấn đấu, học tập, tự hoàn thiện theo cách riêng của mình và không nên quá chạy đua về học vấn, vị thế.
Thậm chí, cần rèn luyện và học cả tính kiên trì, bền bỉ, nhẫn nại; cần trang bị tốt cho mình sức khỏe thể chất và tinh thần để tăng khả năng vượt khó, vượt qua căng thẳng, áp lực của cuộc sống hiện đại.
Tám là, không để mặt trái của mạng internet, công nghệ lôi kéo, phân tán, ảnh hưởng đến thời gian, năng suất, kết quả học tập, lao động.
Thống kê cho thấy tỷ lệ người Việt Nam sử dụng internet, mạng xã hội hiện nay là rất cao, kéo theo việc lạm dụng thời gian học tập, thời gian làm việc vào tán gẫu, chơi game, lướt web, gây xao lãng nhiệm vụ chính và lãng phí tài nguyên chung.
Đây thực sự là một vấn đề rất đáng lưu tâm của toàn xã hội, trong đó có giới trẻ. Do đó, một thế hệ trẻ thông minh, bản lĩnh cần biết khai thác mặt ưu của công nghệ, của hệ thống thông tin đại chúng, mạng xã hội để phục vụ cho học tập, đặc biệt là việc tự học, cũng như phục vụ cho công việc và cuộc sống của mình; đồng thời biết kiểm soát, giới hạn bản thân để không bị lôi kéo, sa đà và bị ảnh hưởng tiêu cực của những kênh thông tin, trò chơi, trào lưu không tốt trên mạng.
Ngoài ra, giới trẻ cũng cần học hỏi, hoàn thiện bản thân về ngôn ngữ, phong cách giao tiếp, kỹ năng ứng xử với xung quanh, tránh việc quá lạm dụng giao tiếp trên mạng, giao tiếp trong môi trường ảo, sử dụng từ tắt, tiếng lóng trong “chat chit” mà bỏ qua hệ thống từ ngữ chuẩn mực, bỏ qua việc giao lưu xã hội thực tế, tương tác với người thật việc thật.
Chín là, học tập, tự học hỏi, tự rèn luyện với mục đích cuối cùng là để thành công, để phục vụ cho bản thân, gia đình và cao hơn cả là quê hương đất nước.
Khi được hỏi về phẩm chất nào được coi là cần thiết hàng đầu đối với thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay, nhiều người thành đạt đi trước đã nhắc đến bốn từ, đó là “tình yêu Tổ quốc”.
Tình yêu đó phải được cụ thể hóa thành hành động. Kết quả của quá trình tự học, học hỏi phải được biến thành sự đóng góp thiết thực, ích nước lợi dân chứ không chỉ nằm trong thành tích học tập.
Đặc biệt là đối với những bạn trẻ sớm đi du học và tiếp thu nhiều tinh hoa văn hóa phương Tây, càng cần có ý thức hướng về quê hương để mang những kiến thức, hiểu biết của mình đóng góp vào kho tri thức của Việt Nam và ứng dụng vào thực tế lao động sản xuất để phát triển kinh tế - xã hội đất nước.
Mười là cần có phương pháp, công cụ học tập đúng đắn. Phương pháp tự học cũng là cần thiết để học đúng người, đúng cách, đúng nội dung, đúng thời điểm…
Đã qua thời học tập là một thầy giảng và nhiều người nghe trong một lớp học tập trung, mà kiến thức đang được tiếp thu liên tục thông qua quá trình tự học hỏi, tự tìm tòi, tự tiếp nhận.
Học tập ngày nay đang tiếp cận theo mô hình gắn nhiều hơn “lý thuyết” với “thực hành”, “thực hành” với “trải nghiệm”, trong đó trải nghiệm là một xu hướng mới và hiệu quả.
Các năng lực cốt lõi cần thiết để đào tạo, bồi dưỡng nhân sự nên dành nhiều hàm lượng cho các kỹ năng mềm, các kỹ năng xã hội và trí tuệ cảm xúc.
Quá trình chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay đã giúp người học có thêm nhiều công cụ học tập như học điện tử (e-learning), học trên di động (mobile learning), học cộng tác/xã hội (social learning), học siêu ngắn (microlearning)… mà người học có thể tiếp cận nội dung học rất nhanh chóng, mọi lúc mọi nơi và trên nhiều phương tiện, công cụ khác nhau (máy tính, máy tính bảng, điện thoại...).
Thay vì trước đây khuyến khích học dài trong một thời gian ngắn, thì cách học mới đang khuyến khích học ngắn trong một thời gian dài và có tính duy trì liên tục (learning continuity).
Ngày nay, các cá nhân, tổ chức có điều kiện và cơ hội tự học lớn hơn nhiều so với sinh thời của Bác, với sự trợ giúp của công nghệ và khả năng tiếp cận kho tri thức trên mạng internet, thư viện ảo.
Giới trẻ đang có điều kiện đầy đủ hơn về vật chất, tinh thần, nếu không nâng cao tinh thần học tập, tự học, tự rèn luyện thì không thể tài giỏi và trở thành những người có ích cho cộng đồng, cho đất nước.
Lời kết
Hiện nay, tinh thần tự học, tinh thần học tập không chỉ là “cá nhân học tập”, “gia đình học tập”, “dòng họ học tập”, “tổ chức học tập”, “xã hội học tập” mà còn là cả “quốc gia học tập”, đã và đang được lan tỏa trên đất nước ta để có thể đẩy nhanh công cuộc công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
Đại hội Đảng lần thứ 13 đã vạch ra các tầm nhìn cụ thể cho các mốc 2025, 2030 và 2045, khi đất nước kỷ niệm 100 năm ngày thành lập thì mục tiêu là đưa Việt Nam trở thành một nước phát triển, có nền công nghiệp hiện đại và thu nhập cao.
Để đạt được mục tiêu này, ngoài những nỗ lực hành động trên mọi lĩnh vực phương diện thì tinh thần học tập, đổi mới sáng tạo của mọi cá nhân - tổ chức đóng vai trò then chốt.
Có một cuốn sách đã từng viết rằng: “Hãy cho tôi sự kiên nhẫn để chấp nhận những gì không thể thay đổi; Hãy cho tôi sự dũng cảm để thay đổi những gì có thể thay đổi; Hãy cho tôi trí tuệ để phân biệt hai điều đó”.
Đặt vào thế giới ngày nay, một thế giới nhiều biến động, bất định, phức tạp và mơ hồ, cùng với sự bất ổn của môi trường chính trị - kinh tế - xã hội, con người ta cần phải có những phẩm chất Nhẫn (kiên nhẫn, bền bỉ) - Dũng (dũng cảm) - Trí (trí tuệ) để thay đổi và hoàn thiện bản thân, để bắt kịp những xu hướng mới của thế giới đa chiều này.
Vì vậy, từ đây, mỗi cá nhân phải trau dồi cho bản thân một tinh thần tự học không ngừng nghỉ, đừng nghĩ rằng chỉ học ở nhà trường, học xong đại học, cao học, thậm chí là tiến sĩ là đủ. Mà còn phải học liên tục, học suốt đời, “học, học nữa, học mãi” như Lênin từng nói.
Thế giới đang không ngừng thay đổi. Nó đa cực, rất phẳng và đang được toàn cầu hóa. Khoa học kĩ thuật và công nghệ đang không ngừng phát triển, nhưng chúng ta vẫn đang phải đối mặt với thiên tai, dịch bệnh, thậm chí là đói nghèo, lạc hậu.
Điều này không chỉ đặt ra yêu cầu to lớn đối với mỗi quốc gia dân tộc về việc lấy phát triển kinh tế làm trọng tâm đi kèm với phát triển xã hội ngày một văn minh mà nó còn đặt ra nhiệm vụ đối với mỗi cá nhân, con người phải không ngừng thay đổi, hoàn thiện, phát triển bản thân để bắt kịp với xu hướng mới của cuộc sống, xu thế mới của thời đại đồng thời hướng tới những giá trị tốt đẹp vì một tương lai tươi sáng của đất nước và nhân loại.
Những phân tích, góc nhìn trong bài viết trên đây có thể cho thấy, tinh thần tự học và công cuộc giáo dục có vai trò quan trọng và tầm ảnh hưởng to lớn đến nhường nào đối với không chỉ mỗi cá nhân mà còn đối với mỗi quốc gia, dân tộc.
Nhà tỉ phú người Mỹ nổi tiếng thế giới Bill Gates, người đồng sáng lập ra tập đoàn phần mềm khổng lồ Microsoft đã từng nói: “Nhà trường cho ta chiếc chìa khóa của tri thức, học tập trong cuộc sống chính là công việc cả đời”.
Vì vậy, thế hệ trẻ Việt Nam phải không ngừng tự học tập, không ngừng tự trau dồi, không ngừng tự học hỏi và vươn lên. Willam Athur Ward, nhà giáo dục nổi tiếng người Mỹ đã viết: “Chuyến phiêu lưu của đời là học hỏi. Mục đích của đời là trưởng thành. Bản tính của đời là thay đổi. Thách thức của đời là vượt qua. Tinh túy của đời là quan tâm. Cơ hội của đời là phụng sự. Bí mật của đời là dám làm. Hương vị của đời là giúp đỡ. Vẻ đẹp của đời là cho đi”.
Tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vẫn luôn là tấm gương sáng ngời của tinh thần học tập không ngừng nghỉ, ý chí sắt đá tự học, tự tôi luyện bản thân để hoàn thành sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất nước nhà và khát vọng dân giàu, nước mạnh.
Bác đã đi xa hơn nửa thế kỷ, nhưng hồn thiêng sông núi còn đây, giang sơn gấm vóc tươi đẹp vẫn đây, đang ngày một phát triển, ngày một hưng thịnh như mong mỏi của Người.
Người đã để lại biết bao di sản quý báu về tinh thần yêu nước, ý chí độc lập tự cường, về đạo đức cách mạng chân chính, triết lý nhân sinh cao cả và tinh thần tự học sáng ngời.
Không chỉ nằm trong tư liệu lịch sử hay bài học trên sách vở, đạo đức ấy, tinh thần ấy, di sản ấy như luôn thấm đẫm, khắc ghi trong từng khối óc và con tim của người dân Việt Nam, trong đó có thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước.
“Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em”.
Tài liệu tham khảo:
1. https://baotanghochiminh.vn
2. https://dangcongsan.vn
3. https://tulieuvankien.dangcongsan.vn
4. https://nhandan.vn/tin-tuc-giao-duc/thu-bac-ho-gui-cac-hoc-sinh-nam-1945-413315
5. http://vncsp.hnue.edu.vn/ban-tron-giao-duc/article/242.aspx
6. https://www.tudiendanhngon.vn
7. http://khotangdanhngon.com/hoc-van.html
8. Bùi Quang Tuyến (2020), Hành trình tri thức thời Kinh tế số, ISBN: 978-604-315-287-6, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.
