Mô hình “Trường học nông trại” của Trường Phổ thông dân tộc Nội trú Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Bắc Hà (Bắc Hà, Lào Cai) trong nhiều năm liền được Sở Giáo dục và Đào tạo Lào Cai chọn là điển hình trong toàn tỉnh trong công tác xây dựng mô hình trường học gắn với thực tiễn.
Mô hình không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, làm thay đổi đáng kể diện mạo nhà trường mà còn tạo ra lượng thực phẩm sạch đáp ứng phần lớn về nhu cầu của 490 học sinh nội trú.
 |
Một góc khu lớp học của nhà trường |
Xây dựng mô hình trường học gắn với thực tiễn được Sở Giáo dục và Đào tạo Lào Cai triển khai từ năm học 2014-2015.
Đây được coi là giải pháp quan trọng trong chỉ đạo, tổ chức đổi mới giáo dục với mục tiêu cụ thể hóa việc thực hiện nguyên lý giáo dục: Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn với thực tiễn.
Xây dựng mô hình là tạo điều kiện để học sinh vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn đời sống, lao động sản xuất, thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, tổ chức hoạt động giáo dục; hoạt động nghiên cứu khoa học kĩ thuật của học sinh và tiếp cận với chương trình giáo dục phổ thông mới.
Trường Phổ thông dân tộc Nội trú Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Bắc Hà nằm ở trung tâm của mảnh đất “Cao nguyên trắng Bắc Hà”, ở độ cao trên 1000 mét so với mặt nước biển với khí hậu ôn đới.
Trường là nơi học tập, nuôi dưỡng và rèn luyện của 490 học sinh là con em đồng bào dân tộc thiểu số. Do tập quán canh tác lạc hậu, lại thêm ảnh hưởng của những hủ tục nên đa phần con em đều thuộc gia đình hộ nghèo, cận nghèo, điều kiện kinh tế khó khăn.
Vì vậy, ngay từ những ngày đầu, nhà trường đã lựa chọn mô hình “trường học nông trại” trong đó tập trung vào hướng dẫn học sinh trồng và nuôi các giống cây trồng, vật nuôi bản địa có áp dụng kỹ thuật.
Nhà trường cũng xác định: Tổ chức thực hiện mô hình là một nhiệm vụ tạo sự chuyển biến nổi bật trong đổi mới hình thức dạy học, phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá và để tiếp cận chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới.
 |
 |
Một góc vườn rau xanh mướt trong khuôn viên nhà trường |
Qua các năm thực hiện, hiệu quả đa chiều từ xây dựng mô hình ngày càng được nâng lên về số và chất lượng. Cụ thể:
Hoạt động xây dựng mô hình gắn với hoạt động dạy và học
Ngay từ đầu năm học, các tổ nhóm chuyên môn dưới sự chỉ đạo của Ban giám hiệu đã tổ chức rà soát nội dung chương trình hiện hành, lựa chọn những nội dung phù hợp để tích hợp xây dựng mô hình.
Điều chỉnh, bổ sung những nội dung mới để đảm bảo tính thiết thực và hiệu quả. Ví dụ: môn Địa lý lớp 10 hướng dẫn học sinh nghiên cứu đặc điểm địa hình, điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng chọn cây trồng phù hợp; Môn toán lớp 8 hướng dẫn học sinh đo đạc, tính diện tích của vườn trường; môn Công nghệ lớp 10: tìm hiểu tính chất của đất trồng, các biện pháp cải tạo đất, kỹ thuật sử dụng một số loại phân bón; môn Ngữ văn lớp 10 hướng dẫn học sinh trải nghiệm làm video, phóng sự để giới thiệu về mô hình; Môn Nghề làm vườn: Tìm hiểu về quy trình và trải nghiệm trồng rau an toàn…
Tổng số tiết dạy, trải nghiệm của các môn học có tích hợp mô hình trường học hàng năm là trên 70 tiết với vài nghìn lượt học sinh tham gia.
Trong dạy học gắn với mô hình, học sinh được trực tiếp tham gia lựa chọn giống rau phù hợp với thổ nhưỡng, khí hậu, thực hiện quy trình gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch vườn rau, cung cấp nguồn rau sạch phục vụ bếp ăn, đáp ứng phần lớn nhu cầu rau xanh cho học sinh; được hướng dẫn phương pháp muối chua rau quả, làm phong phú món ăn phục vụ cho chính nhu cầu của học sinh; được trực tiếp tham gia tu sửa, chăm sóc vườn hoa, cây cảnh, tạo khung cảnh nhà trường xanh - đẹp; được hướng dẫn thực hiện quy trình chăn nuôi từ khâu lựa chọn giống lợn, nuôi dưỡng, chăm sóc đàn lợn.
Bước đầu định hướng nghề nghiệp cho học sinh tiếp cận ngành chăn nuôi lợn tập trung, chất lượng cao, khép kín; mô hình trồng rau an toàn trên luống phủ nilon, mô hình ứng dụng đa dạng sinh học trong trồng trọt, chăn nuôi, trồng rau an toàn.
Sau đây là một số hình ảnh học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm:
 |
Học sinh tham gia làm rào vườn rau |
 |
Học sinh trải nghiệm chăm sóc rau trong bầu |
 |
Học sinh trải nghiệm thu hoạch rau |
Gắn hoạt động mô hình trong nghiên cứu khoa học kĩ thuật, tiếp cận giáo dục STEM, tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới:
Từ thực tế hoạt động của mô hình “Trường học nông trại”, các em học sinh đã nảy sinh nhiều ý tưởng nghiên cứu khoa học.
Cụ thể, năm học 2016 - 2017, dự án “Chế tạo máy dọn phân gà” của học sinh lớp 11, đạt giải nhỉ cấp tỉnh; năm học 2017 - 2018, có dự án “Xây dựng qui trình trồng rau an toàn” của học sinh lớp 11, đạt giải Khuyến khích cấp tỉnh và dự án “Tạo chế phẩm sinh học từ lá xoan và ớt để phòng trừ sâu bệnh cho rau” của học sinh khối 8 - đạt giải Khuyến khích cấp tỉnh.
Năm học 2018 - 2019 có 2 dự án: “Máy tưới rau tự động” của học sinh lớp 9, đạt giải nhì cấp tỉnh; dự án "Quy trình trồng dưa chuột có ứng dụng công nghệ cao của học sinh lớp 11", đạt giải Khuyến khích.
Năm học 2019 - 2020, dự án “Nghiên cứu, đánh giá về hàm lượng dinh dưỡng của rau hữu cơ” của học sinh lớp 8b đã đạt giải 3 cấp tỉnh.
Năm học 2020 - 2021, đề tài “Máy bảo vệ và phát triển mùa màng” của học sinh lớp 8 đạt giải Khuyến khích cấp tỉnh.
Năm 2021 - 2022, đề tài “Phát huy hiệu quả của nhộng canxi trong mô hình chăn nuôi khép kín” cùa học sinh lớp 9, đạt giải Khuyến khích cấp tỉnh.
Các đề tài nghiên cứu khoa học sau khi được nghiên cứu đều được đưa vào vận dụng tại thực tế nhà trường, góp phần nâng cao hiệu quả mô hình.
 |
 |
Hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh |
Vườn rau công nghệ cao là môi trường để các em thực hiện các hoạt động như: ươm giống, pha chế dung dịch dinh dưỡng thủy canh, chăm sóc, theo dõi, tính toán về kinh phí, so sánh về tốc độ sinh trưởng, năng suất giữa cây thủy canh và thổ cao.
Tại đây, các em cũng thực hành về xử lí rác hữu cơ bằng các chế phẩm sinh học để tạo dinh dưỡng bổ sung cho công tác trồng rau và hoa.
Qua đó, học sinh thấy được hiệu quả của nông nghiệp hữu cơ, nền nông nghiệp hiện đại. Đây là cách thức mà thầy và trò nhà trường tiếp cận với giáo dục STEM.
 |
| Học sinh được tự tay kiểm tra, thu hoạch sản phẩm. |
 |
Học sinh trải nghiệm trồng, chăm sóc, thu hoạch rau thủy canh |
Các tiết dạy có gắn với mô hình đều được liên hệ, tích hợp với thực tiễn, được đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng hình thành, phát huy năng lực và tích cực của học sinh. Đó là cách mà thầy và trò nhà trường tiếp cận với chương trình phổ thông mới.
Xây dựng mô hình trường học đã góp phần đáng kể làm thay đổi cảnh quan trường, lớp
Việc xây dựng mô hình nhà trường đã tác động tích cực và làm thay đổi cảnh quan trường lớp đáng kể. Khuôn viên nhà trường luôn sạch sẽ, thoáng mát; diện tích trồng hoa, số giá hoa, chậu hoa có chiều hướng tăng qua các năm.
 |
Học sinh tại một góc khuôn viên nhà trường |
Khoác trên mình chiếc áo hoa bốn mùa với những vườn rau xanh tốt quanh năm, Trường Phổ thông dân tộc Nội trú Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Bắc Hà không chỉ thực sự là nhà của các em học sinh nội trú mà còn tạo ấn tượng tốt đến với khách tham quan.
Mô hình “Trường học nông trại” thực sự đã đem lại hiệu quả đa chiều cho nhà trường. Năm 2021-2022, trong bối cảnh tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp nhưng thầy và trò nhà trường vẫn quyết tâm để duy trì và tạo chuyển biến nổi bật trong công tác xây dựng trường học gắn với thực tiễn.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, câu chuyện của tác giả.
