Ngay sau khi tốt nghiệp Đại học An ninh, tháng 9/1985, Đặng Sơn Đáng được phân công về nhận công tác ở Phòng Cảnh sát kỹ thuật hình sự CA Đắc Lắc. Nhận công tác hôm trước thì ngay sáng hôm sau, anh đã có một ca khám nghiệm tử thi để xác định nguyên nhân tử vong của một bệnh nhân khi đến nhà một y sĩ để được tiêm thuốc. Kết quả xác định nạn nhân chỉ bị cảm nhưng người y sĩ lại tiêm thuốc kháng sinh penicilin nên bị sốc thuốc và tử vong.
Trong những năm 1985 – 1995, tỉnh Đắc Lắc chưa chia tách và là tỉnh rộng nhất trong nước với diện tích gần 20.000 km2. Địa hình bị chia cắt, giao thông còn rất nhiều khó khăn, quân số ít, phương tiện, trang thiết bị lại thiếu thốn trăm bề nhưng nhiệm vụ thì buộc phải hoàn thành nên anh và đồng đội phải nỗ lực rất lớn mới giải quyết xong các yêu cầu nhiệm vụ. Khoảng thời gian này, riêng khám nghiệm tử thi các vụ giết người hoặc chết chưa rõ nguyên nhân có năm đến 200 vụ, còn bình quân hằng năm khoảng 120 vụ.
Có nhiều tử thi phát hiện ở nơi hẻo lánh, hiểm trở, chẳng có xe nào vào được nên anh và đồng đội buộc phải đi bộ, có khi mất cả ngày đường, làm xong, ghé vào một buôn của bà con dân tộc thiểu số nghỉ lại, ăn tạm chén cơm với muối ớt cho qua bữa. Nhiều chuyến, khi vào đến nơi thì trời vừa tối, nhưng anh và đồng đội phải khẩn trương khám nghiệm ngay trong đêm. Cũng có chuyến, sau khi khám nghiệm tử thi ở vùng sâu, anh bị sốt rét, cũng may mà được điều trị kịp thời nếu không thì nguy hiểm đến tính mạng. Cứ miệt mài như thế, Thượng tá Đặng Sơn Đáng đã khám nghiệm hơn 2.500 tử thi và con số này vẫn đang tiếp tục tăng lên.
Thượng tá Đặng Sơn Đáng đang nghiên cứu hồ sơ khám nghiệm hiện trường, tử thi các vụ việc
Kết tội kẻ ác và giải oan cho người vô tội
Xác định được nguyên nhân chết cũng có nghĩa là không để cho nạn nhân phải chết oan ức và can hệ rất lớn đến sinh mệnh chính trị của một hoặc nhiều con người. Hiểu rõ tầm quan trọng của công việc mình đang làm nên bao năm qua, Thượng tá Đặng Sơn Đáng luôn cẩn trọng khi khám nghiệm các tử thi. Dẫu là một tử thi đã thối rữa gần như hết phần cơ thì anh vẫn tỉ mẩn tìm tòi dấu vết liên quan.
Gần đây nhất là lần anh khám nghiệm tử thi cháu Nguyễn Thị Quỳnh Hương, ở P. Thống Nhất, TX Buôn Hồ, bị giết hại ném xuống giếng nước sâu đã gần nửa năm. Bằng kiến thức và kinh nghiệm của mình, anh đã chọn dạ dày làm điểm đột phá. Đó là bộ phận bị phân hủy rất chậm so với các cơ quan mềm của cơ thể. Phát hiện trong dạ dày cháu Hương có ít dịch mật còn sót lại, anh nhận định cháu Hương bị bóp cổ chết trước khi ném xuống giếng. Bởi đây là một cơ chế phản xạ của cơ thể khi bị nghẽn đường thở. Khi CQĐT bắt được thủ phạm là Nguyễn Hoài Thương (1994 ), ở TDP 4, P. Thống Nhất, TX Buôn Hồ, lúc đầu y chối tội nhưng sau đó đã thừa nhận đúng là đã bóp cổ cháu Hương đến chết, cướp xe máy và nhiều tài sản khác rồi nhờ một đứa bạn giúp bỏ xác cháu vào trong bao tải ném xuống giếng phi tang. Một vụ khác là tại xã Ea K’Mút (H. Ea Kar) có đôi vợ chồng trẻ Nguyễn Minh Vương – Mai Thị Hải mới cưới nhau được gần 1 năm thì cô vợ giận hờn chồng treo cổ tự tử khi đang mang thai tháng thứ 7.
Sau khi an táng cho cô gái, được gần 3 tháng thì người nhà của Hải cho rằng cô bị Vương đánh đập hoặc đầu độc chết rồi dựng hiện trường giả. Đang trong cơn đau bị mất cả vợ lẫn con giờ lại thêm bị nghi là hung thủ đã giết họ, Vương càng đau đớn hơn. Thế nhưng, anh không biết làm sao để gia đình bên vợ tin mình vô tội. Thượng tá Đáng trực tiếp khám nghiệm tử thi và lấy mẫu nội tạng để giám định. Kết quả khẳng định hoàn toàn không có tác động ngoại lực hoặc chất độc nào đã gây nên cái chết của chị Hải. Chỉ khi đó, Vương mới được giải oan. Và, gia đình của Hải mới ân hận vì sự hồ đồ quá đáng, vô cớ của mình. Cũng chính nhờ đó, tình cảm thông gia đôi bên mới được trở lại như trước.
Có không ít vụ, ban đầu nhiều người cho là bị TNGT chết người, nhưng sau khi khám nghiệm tử thi, anh đã khẳng định nạn nhân bị hung thủ đánh chết bằng gậy rồi dựng hiện trường giả. Chính từ kết luận này, CQĐT đã tập trung điều tra, truy bắt được thủ phạm. Cứ như thế, hàng trăm người đã được giải oan nhờ những kết quả khách quan, chính xác từ công tác khám nghiệm tử thi của anh và đồng sự. Ngược lại, hàng loạt tên tội phạm nguy hiểm, ngoan cố chối tội thì những chứng cứ của CQĐT, cùng với những kết quả khám nghiệm tử thi, giám định thương tích nạn nhân, khám nghiệm hiện trường là cơ sở vững chắc, đúng đắn để pháp luật trị tội chúng một cách thích đáng.
Một niềm canh cánh với nghề
Cho đến nay, bộ máy tổ chức trong đơn vị của anh đã được kiện toàn hơn nhiều so với trước, con người, phương tiện, thiết bị làm việc đã được cấp trên quan tâm đầu tư nên công việc cũng đỡ vất vả hơn. Tuy nhiên, trước mỗi một thân xác của người xấu số nào đó, có khi chỉ còn là một bộ xương, một phần thi thể ai đó giữa nơi hoang vắng... mỗi khi bắt tay vào công việc, bên cạnh trách nhiệm của mình thì anh đều tâm niệm là phải làm sao đừng để sót một dấu vết nào để tự bản thân không bị áy náy. Tuy nhiên, điều Thượng tá Đặng Sơn Đáng đang trăn trở hiện nay là làm sao tìm được người kế cận, có trình độ chuyên môn sâu, có năng lực và tâm huyết. Bởi, đây là công việc không được nhiều người ưa thích và lựa chọn.
