Nikkei Asian Review ngày 13/11 bình luận, Việt Nam đã phải chiến đấu để thoát khỏi cuộc chiến tranh (chống xâm lược) với cả hai siêu cường Hoa Kỳ và Trung Quốc, giờ đây quốc gia Đông Nam Á này nên tiếp tục giữ thế cân bằng trong quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh, giữ được cân bằng trong bối cảnh xung đột giữa các lợi ích kinh tế và an ninh.
 |
| Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thăm chính thức Việt Nam, ảnh: AP. |
Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Tổng bí thư đảng Cộng sản Trung Quốc kiêm Chủ tịch nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa Tập Cận Bình ngày 5, 6/11 vừa qua Việt Nam đã thể hiện rõ sự khéo léo của mình trong chính sách đối ngoại với các cường quốc, bao gồm Trung Quốc. Việt Nam đã trải thảm đỏ đón Chủ tịch Tập Cận Bình trong một chuyến thăm bất ngờ, nhưng đã được tính toán cẩn thận.
Katsuji Nakazawa, biên tập viên Nikkei Asian Review, tác giả bài bình luận nhận xét, chuyến thăm chính thức Việt Nam của ông Tập Cận Bình đáng chú ý bởi thực tế hai nước đang có mâu thuẫn gay gắt trên Biển Đông. Đây cũng là lần đầu tiên ông thăm chính thức Việt Nam trên 2 cương vị lãnh đạo cao nhất Trung Quốc - Tổng bí thư kiêm Chủ tịch nước.
Khéo léo xử lý quan hệ với nước lớn
Theo Katsuji Nakazawa, Việt Nam đã cực kỳ thận trọng trong quan hệ với Trung Quốc và có kinh nghiệm trong việc xử lý áp lực từ nước lớn, điều này đã trở thành sự hiểu biết trong chính sách đối ngoại của Việt Nam. Sự khéo léo trong chính sách đối ngoại của Việt Nam được thể hiện rõ ràng trong chuyến thăm của ông Tập Cận Bình.
Còn theo Atsushi Tomiyama, phóng viên Nikkei Asia Review ngày 16/11 lưu ý, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình không phải vị thượng khách duy nhất thăm Việt Nam hôm 5, 6/11. Cùng ngày, Tổng thống Iceland Olafur Ragnar Grimsson, Tổng thống ý Sergio Mattarella và Chủ tịch Thượng viện Bỉ Christine Defraigne cũng đang có mặt ở Việt Nam.
Cùng ngày Chủ tịch Trung Quốc đến Hà Nội, Việt Nam cũng đón Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatani và ông đã đến thăm cảng Cam Ranh ở phía Nam Biển Đông. Hôm sau, Bộ trưởng Quốc phòng hai nước Việt - Nhật đồng ý cho phép tàu của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản sẽ được cập cảng Cam Ranh sử dụng dịch vụ cung cấp hậu cần kỹ thuật.
Vịnh Cam Ranh có một vị trí địa chiến lược quan trọng. Theo biên tập viên Nikkei Asian Review, nỗ lực này của Việt Nam là để đối phó với những nguy cơ căng thẳng leo thang trên Biển Đông. Katsuji Nakazawa cho rằng, thông thường nhà lãnh đạo hàng đầu Trung Quốc có thể tránh thăm Việt Nam trong thời điểm có sự hiện diện đồng thời của một quan chức Nhật Bản.
 |
| Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản thăm chính thức Việt Nam, ảnh: Reuters. |
Tuy nhiên căng thẳng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ đang gia tăng, cho nên ông Tập Cận Bình có ưu tiên rõ ràng trong việc ổn định quan hệ hợp tác với Việt Nam. Ngày 27/10, Mỹ bắt đầu hoạt động tuần tra tự do hàng hải ở Biển Đông bằng cách phái tàu USS Lassen tuần tra bên trong phạm vi 12 hải lý quanh bãi cạn Xu Bi hiện do Trung Quốc chiếm đóng và bồi lấp đảo nhân tạo (bất hợp pháp).
Mặt khác sẽ rất khó khăn cho Trung Quốc thay đổi lịch trình công du của ông Tập Cận Bình khi nước này đã thu xếp một hội nghị thượng đỉnh hai bờ eo biển Đài Loan với nhà lãnh đạo Mã Anh Cửu tại Singapore ngày 7/11.
Một thời gian ngắn trước khi Chủ tịch Trung Quốc đến thăm Việt Nam, tàu Cảnh sát biển Nhật Bản cũng đã thăm cảng Đà Nẵng. Đây là một địa bàn chiến lược của Việt Nam đối với 2 quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa.
Muốn tránh chiến tranh xung đột, phải biết cân bằng
Cả Hoa Kỳ và Trung Quốc đều từng có lúc là kẻ thù của Việt Nam, người Việt đã phải đối mặt với những cuộc tấn công lớn từ bên ngoài, Katsuji Nakazawa lưu ý.
Đà Nẵng ngày nay đã trở thành một trung tâm hợp tác giữa Việt Nam với Hoa Kỳ và Nhật Bản. Trong vấn đề Biển Đông, Việt Nam không thể cạnh tranh với Trung Quốc về sức mạnh quân sự (và nhất quán chủ trương giải quyết bất đồng, mâu thuẫn thông qua các biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế, phản đối dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực) nên cần có thêm sự giúp đỡ từ cộng đồng quốc tế, trong đó có Hoa Kỳ và Nhật Bản.
Chỉ 20 năm sau khi bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ, hai nước đã phát triển quan hệ hợp tác nhanh chóng. Tuy nhiên Việt Nam không có ý định "theo Mỹ (hay bất kỳ quốc gia nào) một cách mù quáng". Và với Trung Quốc, Việt Nam cũng không muốn mạo hiểm để tái diễn một cuộc chiến tranh tương tự như năm 1979 và thập niên 1980, Katsuji Nakazawa nhận xét.
Việt Nam công nhận ảnh hưởng kinh tế ngày càng tăng của Trung Quốc, đó là lý do tại sao Việt Nam ủng hộ Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng châu Á do Trung Quốc dẫn đầu sáng lập. Đó cũng là lý do tại sao dù có những mâu thuẫn căng thẳng ngoài Biển Đông, Việt Nam vẫn đủ hiểu biết để chào đón ông Tập Cận Bình, đồng thời ủng hộ các hoạt động hợp pháp bảo vệ tự do hàng hải trên Biển Đông.
Người Việt đã phải đương đầu với chiến tranh và nỗ lực thoát khỏi chiến tranh với cả Hoa Kỳ và Trung Quốc, cho nên tiếp tục thực hiện chính sách đối ngoại cân bằng (độc lập tự chủ, đa phương hóa đa dạng hóa quan hệ quốc tế) với cả Hoa Kỳ và Trung Quốc, cân bằng giữa lợi ích kinh tế và an ninh là điều Việt Nam nên tiếp tục kiên trì thực hiện.
 |
| Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trong chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ. |
Đa dạng hóa thị trường, giảm lệ thuộc nguồn cung
Atsushi Tomiyama nhận xét, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, chiếm 30% tổng kim ngạch nhập khẩu và 16,8% tổng kim ngạch thương mại của Việt Nam năm 2014. Hơn nữa, phần lớn nguyên liệu ngành dệt may, điện tử, sắt thép của Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc.
Nhập khẩu như vậy là rất cần thiết cho nền kinh tế Việt Nam, bởi vậy người Việt đang quan tâm tìm kiếm giải pháp giảm phụ thuộc vào một nguồn cung chủ yếu.
Bằng cách tham gia Hiệp định Đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương TPP, Việt Nam sẽ có thể tham gia một sân chơi rộng lớn hơn nhiều. Việt Nam cũng đang cố gắng để thúc đẩy xu hướng tự túc cung cấp linh kiện và nguyên liệu nuôi dưỡng các ngành công nghiệp trong nước, nhưng điều này không dễ dàng,
Tác giả cho rằng, lao động Việt Nam có kỹ năng trong các công việc đòi hỏi trình độ cao, trình độ giáo dục của lao động Việt Nam cũng khá cao so với các nước tương đương ở Đông Nam Á. Với việc các doanh nghiệp nước ngoài làm ăn, chuyển giao công nghệ tại Việt Nam, người Việt có cơ hội nâng cao đáng kể trình độ cho các doanh nghiệp trong nước, mặc dù để làm điều này sẽ mất thời gian.
Trong một động thái có liên quan, South China Morning Post ngày 17/11 nhận định, Hoa Kỳ và Trung Quốc không chỉ cạnh tranh nhau kiểm soát tuyến hàng hải huyết mạch qua Biển Đông và tạo ra nguy cơ xung đột tiềm ẩn, mà hai nền kinh tế lớn thứ nhất, thứ hai thế giới cũng đang cạnh tranh nhau gay gắt ở châu Á - Thái Bình Dương.
Hội nghị thượng đỉnh APEC bắt đầu từ hôm qua tại Manila, Philippines sẽ trở thành vũ đài nơi hai nhà lãnh đạo Trung - Mỹ, ông Tập Cận Bình và ông Obama triển khai các nước cờ kinh tế. Hai siêu cường sẽ vận động các quốc gia thành viên APEC tham gia khuôn khổ hợp tác kinh tế do họ lãnh đạo.
Ông Tập Cận Bình thúc đẩy Hiệp định Tự do thương mại khu vực châu Á - Thái Bình Dương (FTAAP) và Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), trong khi ông Obama cố gắng tranh thủ thúc đẩy TPP.
Các hoạt động cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đang tạo ra nhiều cơ hội lẫn thách thức cho cả khu vực châu Á - Thái Bình Dương nói chung và Việt Nam nói riêng. Cân bằng được quan hệ hợp tác với cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc trên cơ sở luật pháp quốc tế, bình đẳng cùng có lợi sẽ giúp Việt Nam tận dụng được tối đa cơ hội phát triển đất nước, đồng thời tránh được những rủi ro từ hoạt động cạnh tranh chiến lược của các siêu cường - PV.