Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ đã bước vào giai đoạn quan trong nhất với các ứng viên, khi hai đảng Cộng hòa và Dân chủ chuẩn bị lựa chọn ứng viên đại diện cho đảng mình ra tranh cử trong cuộc bầu cử Tổng thống sẽ diễn ra vào tháng 11 tới đây.
Cho dù chưa ứng cử viên nào có thể chắc chắn được lựa chọn, nhưng theo người viết thì có thể thấy cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm nay đã có và sẽ có nhiều điều đặc biệt, thậm chí có những điều đặc biệt nhất từ trước đến nay trong lịch sử bầu Tổng thống Mỹ.
Và qua phân tích những điều đặc biệt ấy, người viết tin rằng sẽ thấy bóng dáng vị Tổng thống tương lai của nước Mỹ hoặc sẽ nhận ra những người sẽ không phải là sự lựa chọn của người dân Mỹ cho chức vụ Tổng thống thứ 45 của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.
 |
| Tỷ phú Donald Trump trong quá trình vận động để trở thành ứng cử viên của đảng Công hòa, ra tranh cử Tổng thống năm 2016. Ảnh: AP/Jose Luis Magana. |
Anh hề khó làm quan
Cho đến giờ phút này, dư luận Mỹ gần như bị cuốn vào ứng cử viên Donald Trump. Ngay từ khi tuyên bố ra tranh cử làm ứng viên đảng Cộng hòa vào ngày 16/6/2015, ông Trump đã bắt đầu gây sốc cho người quan tâm bởi tính khí hung hăng và cách ăn nói lỗ mãng, gây ra rất nhiều phản ứng khác nhau trong dư luận Mỹ và trên toàn thế giới.
"Tôi sẽ làm cho đất nước của chúng ta tuyệt vời hơn. Tôi sẽ là một Tổng thống làm những công việc vĩ đại nhất mà Chúa đã tạo ra. Tôi sẽ làm sống lại giấc mơ Mỹ,.. tôi sẽ làm cho đất nước Mỹ lớn hơn, tốt hơn và mạnh mẽ hơn bao giờ hết", The Wall Street Journal và USA Today dẫn lời tuyên bố của Donald Trump mở đầu cho chiến dịch tranh cử của ông ta.
Càng ngày ông Trump càng bùng nổ, và ngay trong lúc này, khi cuộc đua vào vị trí ứng viên đại diện cho chính đảng ra tranh cử Tổng thống đang vào giai đoạn gay cấn nhất thì ông Trump vẫn đang dẫn đầu cuộc đua, theo thăm dò trong cộng đồng người dân Mỹ.
Tuy nhiên, nếu nhìn nhận và phân tích chi tiết thì có thể thấy rằng khả năng thắng cử của Donald Trump là rất thấp, và có thể là thấp nhất trong số các ứng viên của cả hai đảng. Thậm chí ông cũng là ứng viên có ít cơ hội nhất được đề cử làm ứng viên cho đảng Cộng hòa ra tranh cử Tổng thống. Tại sao vậy?
Người Mỹ rất đặc biệt, luôn muốn cái gì cũng là nhất và họ luôn lựa chọn những cái nhất, xây dựng những cái nhất cho đất nước mình. Việc lựa chọn Tổng thống lại càng như vậy. Dù là ai, đại diện cho đảng nào thắng cử thì Tổng thống Mỹ luôn được lựa chọn trên hai tiêu chí, một phải là người được hy vọng mang lại quyền lợi nhiều nhất cho người dân Mỹ và hai là, phải đảm bảo an toàn nhất cho nước Mỹ.
Ứng cử viên nào không đáp ứng hai tiêu chí đó thì sẽ không được người dân Mỹ lựa chọn trong giai đoạn quyết định – bầu Tổng thống. Người dân Mỹ đã rất nhiều lần tạo ra sự trái ngược trong việc trả lời thăm dò và quyết định cuối cùng của họ trong cuộc bầu cử tìm ra người quyền lực nhất thế giới này.
Tuy nhiên, dù đổi thay như thế nào thì hai tiêu chí mà trước tới nay người Mỹ dựa vào để lựa chọn vị Tổng thống tương lai của họ luôn là bất biến. Tầm quan trọng và mức độ ưu tiên của hai tiêu chí có thể hoán đổi cho nhau trong mỗi giai đoạn, trong mỗi cuộc bầu cử, nhưng nó vẫn luôn là hai cơ sở cho sự lựa chọn Tổng thống của người dân Mỹ.
Trong lịch sử bầu cử Tổng thống Mỹ từ trước tới nay, có rất nhiều cuộc lật đổ ngoạn mục như Jimmy Carter chiến thắng Gerald Ford năm 1978, Ronald Reagan chiến thắng Jimmy Carter năm 1982 hay George Bush chiến thắng Al Gore năm 2000, tuy nhiên người Mỹ chưa bao giờ lựa chọn vị Tổng thống tương lai mà không dựa trên khả năng đáp ứng hai yêu cầu đó, theo The New York Times, ngày 4/1/2007.
 |
| Các ứng viên đảng Cộng hòa trong một cuộc tranh luận trực tiếp. Ảnh: Reuters. |
Với những gì ông Donald Trump thể hiện thì người dân Mỹ chưa nhìn rõ được tiêu chí thứ nhất – đảm bảo quyền lợi của họ được đáp ứng tốt nhất nếu ông là Tổng thống. Nhưng người ta có thể thấy ngay là nếu ông Donald Trump nắm quyền lãnh đạo nước Mỹ thì nguy cơ mất an toàn cho nước Mỹ và cho cả dân tộc Mỹ sẽ rất cao.
Cho đến lúc này, chủ nghĩa khủng bố là một trong những vấn đề mà ông Trump khai thác và tạm thời lấy được sử ủng hộ của dư luận Mỹ về khía cạnh quan tâm và sự quyết tâm. Nhưng chiến thắng chủ nghĩa khủng bố thì còn khá xa vời vì chủ nghĩa khủng bố đã thành hình với chủ thuyết có nền tảng là tư tưởng cực đoan đã bám rễ được ở hầu hết các quốc gia trên thế giới.
Ngày 19/11/2015, một tuần sau các cuộc tấn công khủng bố tại Paris, khi được hỏi rằng liệu ông có thiết lập một hệ thống cơ sở dữ liệu theo dõi người Hồi giáo tại Hoa Kỳ hay không, Donald Trump đã nói: “Tôi chắc chắn sẽ thực hiện điều đó. Chắc chắn rồi”.
Ngày 21/11, ông Trump khẳng định lại lập trường của mình rằng: “Tôi sẽ ra lệnh giám sát một số nhà thờ Hồi giáo để chống khủng bố”, theo The New York Times ngày 23/11/2015.
Trong khi Mỹ là một quốc gia đa chủng tộc, mà ông Trump lại mạnh miệng như vậy làm cho một số đối tượng trở nên cực đoan. Do vậy, chiến thắng khủng bố hay không thì chưa biết được, nhưng việc tạo ra mảnh đất màu mỡ cho chủ nghĩa khủng bố thì ông Trump đã làm rất tốt.
Nước Mỹ khó có thể an toàn nếu chiến lược tranh cử của Trump được hiện thực hóa.
Vì vậy, dù có đứng đầu trong các cuộc thăm dò, nhưng sẽ khó có một Tổng thống Donald Trump trong tương lai, thậm chí sẽ khó có một liên danh Donald Trump đại diện cho đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử tìm ra vị Tổng thống thứ 45 của nước Mỹ.
Ông Trump đã tạo nên một sự đặc biệt trong lịch sử bầu cử Tổng thống Mỹ là luôn dẫn đầu trong các cuộc thăm dò dư luận, nhưng luôn thấp nhất ở khả năng trúng cử.
Kép chính, kép phụ
Đây cũng chính là trường hợp của ông Donald Trump. Ông đang là nhân vật chính trong cuộc đua tìm ứng viên cho đảng Cộng hòa, thậm chí là nhân vật chính trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2106, nhưng ông lại không phải là nhân vật chính trong sự lựa chọn của người dân nước Mỹ.
Người Mỹ muốn qua Donald Trump để tìm ra nhân vật cần tìm, xứng đáng với chiếc ghế Tổng thống đại diện cho quyền lực của nước Mỹ. Ông Donald Trump luôn tạo ra những cú sốc trong quá trình vận động hay tranh luận trực tiếp với các ứng viên khác của đảng Cộng hòa.
Người ta cảm thấy những cuộc tranh luận sẽ mất tính hấp dẫn nếu phần phát biểu của ông Trump không có chi tiết bùng bổ hay gây tranh cãi.
 |
| Ông Ted Cruz là một trong những người có thể trở thành ứng viên nặng ký trong đảng Cộng hòa nhờ sự bùng nổ của Donald Trump. Ảnh: BBC. |
Cho đến giờ này, tất cả các hãng truyền thông trên thế giới đưa tin về tình hình bầu cử tại nước Mỹ sẽ không có nhiều hấp dẫn nếu không đưa tin liên quan tới Donald Trump. Điều đó có nghĩa là ông Trump đã trở thành nhân vật chính trong quá trình tìm kiếm vị Tổng thống tương lai cho nước Mỹ.
Có nhiều người đã cho rằng, bây giờ là đi tìm ai liên danh với ông Trump, và ai sẽ là đại diện cho đảng Dân chủ đối đầu với liên danh của ông Trump trong cuộc bầu cử vào tháng 11sắp tới.
Tuy nhiên, đó chỉ là truyền thông và dư luận, chứ thực ra ông Trump chỉ “làm nền” cho những ứng viên khác, ông chỉ giúp cho những ứng viên khác nhìn lại mình và hoàn thiện chiến lược tranh cử phù hợp, nâng cao cơ hội cho họ.
Donald Trump càng bùng nổ bao nhiêu, càng bộc lộ cá tính bao nhiêu thì dư luận càng hướng về ông nhiều bấy nhiêu, truyền thông càng sốt về ông nhiều bấy nhiêu, nhưng phần lợi thì lại thuộc về những cử viên khác.
Ông Trump càng tư tin, càng thể hiện mình bao nhiêu thì càng giúp cho người dân Mỹ dễ dàng hơn bấy nhiêu trong việc lựa chọn ứng cử viên phù hợp cho họ. Vì vậy người dân Mỹ càng ủng hộ để ông thể hiện hết những gì của ông trong giai đoạn cực kỳ quan trọng này. Tuy nhiên, càng làm điều ấy thì cơ hội của ông Trump càng vơi dần đi.
Điều đó cho thấy, ông Trump là "kép chính" trên bề mặt dư luận, trên truyền thông xung quanh bầu cử, còn trong việc lựa chọn của cử tri thì ông chỉ là "kép phụ" mà thôi. Nhưng Donald Trump có vai trò quan trọng trong việc giúp cho người dân Mỹ chính xác hơn trong việc lựa chọn của mình.
Và ứng cử viên nào khai thác được nhiều bất lợi của ông Trump qua sự bùng nổ của ông thì càng gần với vị trí của nhân vật chính trong đường đua.
Có thể sắp tới trong đại hội của đảng Cộng hòa tìm ra ứng cử viên đại diện cho đảng, ông Trump sẽ thất bại - và khả năng đó là rất cao - thì ông Trump sẽ có thể tạo ra một sự đặc biệt tiếp theo trong mùa bầu cử năm nay, quyết định ra tranh cử với vị thế của một ứng cử viên độc lập.
Trong các cuộc bầu cử gần đây, việc những ứng cử viên độc lập như tỷ phú Henry Ross Perot tranh cử năm 1992 và 1996, làm cho cuộc bầu cử của Mỹ thêm sắc thái, thêm sôi động, dù không có tác động nhiều đến kết quả cuộc bầu cử vì ở Mỹ vẫn theo chế độ đại cử tri nên số phiếu bầu phổ thông của các cử tri nhiều khi không mang giá trị thật sự, theo The New York Times ngày 27/5/2010.
Tuy nhiên, có thể lần đầu tiên trong lịch sử bầu cử Tổng thống Mỹ, một ứng cử viên độc lập Donald Trump sẽ có phiếu đại cử tri. Nếu điều đó xảy ra thì chứng tỏ “hiệu ứng Donald Trump” có tác động lớn với cử tri Mỹ.
Nhưng nó chưa đủ để đảm bảo một kết quả tốt hơn cho ứng cử viên này, mà nguyên nhân là ông “quyết tâm” đóng vai phụ trên chính trường Mỹ, dù xuất phát điểm của ông là một vai chính chính hiệu.
Thế mạnh trở thành thế yếu
Ngoài Donald Trump thì Jeb Bush và Hillary Clinton là hai ứng viên bước vào cuộc đua với những lợi thế hết sức quan trọng so với những đối thủ khác. Thế mạnh của họ là truyền thống gia đình gắn liền với chức vụ Tổng thống trong quá khứ và làm cho họ, nếu chiến thắng, sẽ tạo nên những kỷ lục vô tiên khoáng hậu tại đất nước cờ hoa này.
Tuy nhiên, cho đến giờ này, những điểm mạnh ấy lại trở thành điểm yếu của chính họ và bị các đối thủ khai thác, triệt hạ họ. Không chỉ đối thủ, trong con mắt người Mỹ thì những gì tưởng là điểm mạnh ấy lại làm giảm đi sự tín nhiệm của họ với ứng viên tương lai, dù họ có yêu quý và nể trọng truyền thống giai đình.
Người Mỹ đi tìm Tổng thống của nước Mỹ, nhưng cũng đồng thời đi tìm người đóng vai trò quyền lực nhất thế giới. Họ phải nhìn thấy người mà họ có ý định lựa chọn có thể đảm bảo thực hiện tốt hai vai trò đó. Tuy nhiên, truyền thống gia đình đã vô tình làm cho Jeb Bush hay Hillary Clinton trở thành cái bóng trong chức vụ mà họ kỳ vọng được người dân Mỹ trao cho.
Jeb Bush đã thấy ngay hiệu ứng ngược đó khi gần như luôn là người về cuối trong các cuộc thăm dò đối với các ứng viên của đảng Cộng hòa. Donald Trump đã không ngần tấn công Bush ở lợi thế ấy để làm cho ông ta nổi bật.
Việc chuyển lợi thế thành thế mạnh là một việc cực kỳ khó đối với dư luận vì họ không tin ở tính độc lập của ứng cử viên. Và đến lúc này có thể thấy rằng, trong những lý do khiến cho ông Bush có thể bị loại khỏi cuộc đua tìm ứng viên cho đảng Cộng hòa, có nguyên nhân là do chính lợi thế mà ông có.
 |
| Bà Hillary Clinton, đang vận động để trở thành ứng cử viên của đảng Dân chủ. Ảnh: Reuters. |
“Ông Trump mô tả việc ra ứng cử của Jeb Bush là câu chuyện buồn và việc nhờ vào truyền thống gia đình của ông Bush là rất đáng xấu hổ với việc ứng cử của ông. Và không phải ông Trump chỉ nói một lần về điều ấy” theo NBC News, ngày 21/12/2015.
Với bà Hilary Clinton thì việc bà có chồng là cựu Tổng thống huyền thoại Bill Clinton đã làm cho bà bị nhạt nhòa trong cái bóng của ông. Cho dù bà đã từng là Thượng nghị sĩ, từng là Ngoại trưởng tài năng của nước Mỹ, nhưng người ta không tin đó là lợi thế của bà.
Dù rất yêu quý bà Hillary nhưng người dân Mỹ sẽ vẫn đắn đo lựa chọn bà vào vị trí Tổng thống nếu bà không có những thay đổi sách lược phù hợp, thoát ra khỏi những lợi thế đó.
Ngoài ra, vì bà là phụ nữ và điều đó gắn liền với một sự đặc biệt khác – tạo nên một lợi thế vô hình nữa cho bà. Nếu bà Hillary Clinton được bầu chọn là Tổng thống Mỹ thì đây sẽ một cái đầu tiên nữa trong lịch sử bầu cử Tổng thống Mỹ được xác lập, đó là Hợp chủng quốc Hoa Kỳ có nữ Tổng thống đầu tiên.
Tuy nhiên, Donald Trump cũng đã tấn công bà ở điểm này, ngoài việc tấn công vào xì căng đan tình ái của cựu Tổng thống Bill Clinton, mà bà Hillary cho là thô lỗ, theo Reuters ngày 4/1.
Những phát biểu ác khẩu của Donald Trump có thể không làm cho ông ta tăng khả năng thắng cử nhưng lại biến điểm mạnh của bà Hillary Clinton thành điểm yếu và có nguy cơ làm giảm sự ủng hộ của cử tri đối với bà.
Những người được lợi nhất trong việc chuyển điểm mạnh của Bush và Hillary thành điểm yếu của họ không phải là Donald Trump, cho dù ông ta là người quyết liệt làm điều ấy. Người mà dư luận chờ đợi sẽ là những ứng viên tiềm năng, có thể gây bất ngờ vào phút chót, mà điểm mạnh của họ là nhờ người khác mang lại cho họ nhiều hơn do chính họ tao ra.
Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ là một sự kiện chính trị lớn trên thế giới do vị thế và vai trò của nước Mỹ, vì vậy được dư luận thế giới rất quan tâm. Cuộc bầu cử Tổng thống tại Mỹ từ trước đến nay luôn chứa đựng nhiều bất ngờ, nhưng có điều không bao giờ gây bất ngờ là tiêu chí lựa chọn người đứng đầu chính quyền của người dân Mỹ.
Việc lựa chọn người ứng cử vào chức vụ Tổng thống Mỹ từ trước đến nay chưa nghe thấy nói có đúng quy trình hay không, nhưng qua quá trình tranh cử và cách thức bầu cử, người dân Mỹ luôn tìm được người xứng đáng với vai trò lãnh đạo một cường quốc hùng mạnh nhất thế giới.
Người được người dân Mỹ lựa chọn quản lý và điều hành đất nước luôn thực hiện trách nhiệm, trước tiên và trên hết, là đảm bảo quyền lợi và cuộc sống cho người dân Mỹ.