Tối 3/4, giàn khoan 981 Trung Quốc di chuyển vào khu vực cửa vịnh Bắc Bộ, nơi Việt Nam và Trung Quốc vẫn đang trong quá trình đàm phán phân giới để tác nghiệp bất hợp pháp. Ngày 7/4, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam ông Lê Hải Bình tuyên bố:
"Việt Nam kiên quyết phản đối và yêu cầu Trung Quốc hủy bỏ kế hoạch khoan giếng và rút ngay giàn khoan Hải Dương 981 ra khỏi khu vực này, không có thêm các hành động đơn phương làm phức tạp thêm tình hình và có những đóng góp thiết thực cho hòa bình, ổn định ở Biển Đông".
Ông Lê Hải Bình lưu ý, Việt Nam bảo lưu tất cả các quyền và lợi ích pháp lý đối với khu vực này bằng tất cả các biện pháp hòa bình được luật pháp quốc tế cho phép để bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp đó.
 |
| Hồng Lỗi, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc. Ảnh: The Iran Project. |
Tuy nhiên ngày 8/4, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi tuyên bố Trung Quốc sẽ không rút giàn khoan 981 khỏi vị trí đang hạ đặt hiện nay. Hồng Lỗi tuyên bố vị trí hạ đặt 981 hiện tại thuộc cái gọi là "chủ quyền không tranh cãi" của Trung Quốc.
3 cái bẫy pháp lý nhằm vào Việt Nam
Vị trí Trung Quốc hạ đặt bất hợp pháp giàn khoan 981 ở khu vực cửa vịnh Bắc Bộ nơi Việt Nam và Trung Quốc còn đang đàm phán, chưa phân định ranh giới biển hiện nay rất gần với vị trí Trung Quốc hạ đặt 981 từ ngày 17/5 đến 7/7 năm ngoái. Tính chất và thủ đoạn 2 sự kiện này tương tự nhau.
Tiến sĩ Trần Công Trục, nguyên Trưởng ban Biên giới Chính phủ đã có bài phân tích chi tiết trên Báo Điện tử Giáo dục Việt Nam về cái bẫy pháp lý trong vụ Trung Quốc hạ đặt trái phép 981 ở vùng chồng lấn chưa phân định, toàn bộ nội dung bài viết TẠI ĐÂY. Chúng tôi xin lược lại có 3 cái bẫy chính.
Thứ nhất, tạo cảm giác "mặc nhiên thừa nhận" cái gọi là đường trung tuyến giả định để dư luận tin rằng, nhìn bằng mắt thường thì vị trí Trung Quốc hạ đặt 981 năm nay nằm lệch về phía Đông đường này, theo suy luận thông thường là khu vực đó "thuộc về Trung Quốc".
|
Thông điệp lạ từ chuyến thăm Việt Nam của ông Thường Vạn Toàn |
Trong khi trên thực tế dường như hai bên vẫn chưa thống nhất nguyên tắc lấy phương pháp đường trung tuyến để xác định ranh giới. Mặt khác, nếu khiến đối phương mặc nhiên hiểu rằng tồn tại một cái gọi là "đương trung tuyến giả định", Trung Quốc sẽ rất có lợi khi đàm phán.
Còn theo quy định của Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), không có bất cứ quy định nào nói đến đường trung tuyến theo nghĩa được coi là giới hạn tạm thời để phân biệt vùng biển của bên này hay bên kia.
Điều 15 UNCLOS chỉ quy định về đường trung tuyến trong hoạch định ranh giới giữa LÃNH HẢI hai nước có bờ biển liền kề hoặc đối diện, chứ không phải dành cho vùng đặc quyền kinh tế.
Thứ hai là vấn đề chủ quyền quần đảo Hoàng Sa. Phát biểu của Hồng Lỗi rất lập lờ hòng giăng bẫy chúng ta khi nói, vị trí hạ đặt giàn khoan 981 nằm trong "vùng biển do Trung Quốc quản lý hoàn toàn không có tranh chấp". Vấn đề mập mờ nằm ở khái niệm "vùng biển do Trung Quốc quản lý".
Nếu Việt Nam không phản đối, sau này rất có thể Trung Quốc sẽ lật ngược vấn đề, vị trí hạ đặt giàn khoan 981 là nằm trong "vùng đặc quyền kinh tế Tây Sa", tức quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam đang bị Trung Quốc chiếm đóng bất hợp pháp, mà Việt Nam không phản đối là Trung Quốc coi như nghiễm nhiên thừa nhận Hoàng Sa thuộc chủ quyền của họ.
Cũng với âm mưu mập mờ khái niệm này để lừa Việt Nam thừa nhận cái gọi là "vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý" của Hoàng Sa, mà theo UNCLOS, cả Hoàng Sa lẫn Trường Sa không thể có 200 hải lý vùng đặc quyền kinh tế.
Trung Quốc đã tìm cách bóp méo UNCLOS bằng cách áp đặt Điều 47 cho cả Hoàng Sa và Trường Sa hòng hiện thực hóa đường lưỡi bò. Đó là cái bẫy thứ 3.
 |
| Vị trí Trung Quốc hạ đặt bất hợp pháp giàn khoan 943 và giàn khoan 981 ngoài vùng chồng lấn cửa vịnh Bắc Bộ có thể là một cái bẫy pháp lý. Ảnh đồ họa: Học giả Song Phan từ Sydney, Úc. |
Thời điểm nhạy cảm
Nếu như năm ngoái, Trung Quốc hạ đặt giàn khoan 981 trong vùng chồng lấn chưa phân định ở cửa vịnh Bắc Bộ đúng thời điểm trước chuyến thăm chính thức đầu tiên của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sang Hoa Kỳ khoảng 1 tuần, thì năm nay Trung Quốc chọn đúng lúc chuyển giao vị trí lãnh đạo chủ chốt ở Việt Nam, và Tổng thống Mỹ sắp sang thăm Việt Nam để kéo giàn khoan ra gây sự chú ý.
Đa Chiều, tờ báo tuyên truyền của Trung Quốc ở hải ngoại ngày 8/4 cũng lưu ý điều này, Bắc Kinh đã chọn đúng lúc chuyển giao lãnh đạo ở Việt Nam để kéo 981 ra cửa vịnh Bắc Bộ. Đa Chiều dẫn nguồn The Washington Post nhận định, động thái này của Bắc Kinh là dấu hiệu mới cho thấy quan hệ Trung - Việt trên Biển Đông đang tiếp tục xấu đi.
Tờ báo cũng dẫn bình luận của Reuters nhấn mạnh, đây là lần thứ 2 trong năm 2016 Trung Quốc kéo giàn khoan 981 ra cửa vịnh Bắc Bộ đúng thời điểm Việt Nam chuyển giao lãnh đạo, trong khi các nhà lãnh đạo mới của Việt Nam đều tuyên bố cam kết bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ.
BBC được Đa Chiều thuật lại, cho rằng lập trường và chiến lược của Việt Nam trong vấn đề Biển Đông sẽ không có gì thay đổi sau khi có bộ máy lãnh đạo mới. Những tiếng nói lo ngại đặc biệt trước hành vi leo thang của Trung Quốc trên Biển Đông đang ngày càng nhiều ở Việt Nam.
Âm mưu chính trị đằng sau vỏ bọc hoạt động "kinh tế"
Người viết cho rằng giàn khoan 981 hiện đang được Trung Quốc sử dụng như một công cụ chính trị thay vì hoạt động khai thác kinh tế ở Biển Đông với nhiều mục đích khác nhau như nghi binh, gài bẫy pháp lý, chuyển tải thông điệp răn đe, nắn gân đối phương...
|
Trung Quốc thuê ngư dân ra Trường Sa 27 ngàn USD 1 tàu, không cần đánh cá |
Ngoài tính thời điểm và vị trí hạ đặt như đã phân tích ở trên, thì mục đích và hiệu quả hoạt động kinh tế của 981 gần như không được Trung Quốc quan tâm nhiều, nhất là trong bối cảnh giá dầu xuống thấp như hiện nay.
Nếu như tháng 5/2014, giàn khoan 981 được Trung Quốc sử dụng làm con cờ gây hấn, thu hút chú ý của dư luận để nghi binh cho các hoạt động bồi lấp, xây dựng đảo nhân tạo bất hợp pháp ở Trường Sa thì tháng 7 năm ngoái là nhằm chuyển tải "thông điệp nào đó" đến Việt Nam trong quan hệ với Hoa Kỳ trước thềm chuyến thăm có tính lịch sử của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Còn năm nay, Trung Quốc chọn thời điểm này để kéo giàn khoan ra khu vực chồng lấn có lẽ nhắm tới 3 sự kiện: Chuyển giao lãnh đạo cấp cao ở Việt Nam, Tổng thống Mỹ sắp thăm Việt Nam và Tòa Trọng tài Thường trực PCA sắp ra phán quyết vụ kiện đường lưỡi bò.
Người viết cho rằng, qua động thái này dường như Trung Quốc muốn gây sức ép với Việt Nam: Chấp nhận "trạng thái bình thường mới" ở Biển Đông; Không quá gần Mỹ; Không được kiện Trung Quốc như Philippines đã làm.
Ngoài ra Trung Quốc còn ý đồ, thông điệp nào khác trong động thái này, có phải nghi binh cho các hoạt động khác leo thang ở Biển Đông hay không là cái người Việt cần hết sức tỉnh táo, theo dõi chặt chẽ tình hình và có phản ứng phù hợp.
Sau khi kéo một loạt vũ khí bao gồm tên lửa phòng không HQ-9, tên lửa chống hạm YJ-62, chiến đấu cơ JH-7, J-11 ra bố trí bất hợp pháp ở Phú Lâm, Hoàng Sa, Đà Nẵng, Việt Nam và lắp đặt ra đa quân sự cao tần ở Châu Viên, Trường Sa, rất có thể 981 lại làm một nhiệm vụ nghi binh, thu hút cho động thái leo thang mới.
Đã có dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đang chuẩn bị sẵn sàng đắp đảo nhân tạo ở Scarborough. Còn Đa Chiều ngày 8/4 lưu ý, phán quyết của PCA đang đến gần. Nếu PCA ra phán quyết bất lợi, Bắc Kinh có thể tuyên bố áp đặt đơn phương vùng nhận diện phòng không ở Biển Đông.
Điều này nếu xảy ra sẽ là bước leo thang mới, tuy không dọa được Hoa Kỳ, nhưng lại tạo ra nhiều khó khăn, gây nhiều phiền phức cho các nước khác trong khu vực, đặc biệt là Việt Nam và Philippines.