Bộ trưởng làm gì trước tình trạng... “con voi chui lọt lỗ kim?”

Đại biểu đặt câu hỏi đầu tiên là ông Nguyễn Tiến Sinh (đoàn Hòa Bình) đề nghị Bộ trưởng Bộ Công Thương làm rõ sai phạm tại các dự án thua lỗ, kém hiệu quả. Đâu là trách nhiệm của cơ quan quản trị tại doanh nghiệp, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước? Bộ trưởng kiến nghị gì để không để lặp lại tình trạng “con voi chui lọt lỗ kim?

Đây cũng là câu hỏi nhận được sự quan tâm từ nhiều đại biểu khác.

Bộ trưởng Công Thương – ông Trần Tuấn Anh cho biết, 5 dự án thua lỗ, kém hiệu quả mà dư luận, cử tri quan tâm thời gian qua, bao gồm: Dự án nhà máy sản xuất xơ sợi Đình Vũ; Nhà máy Nhiên liệu sinh học Bio-Ethanol Dung Quất; Dự án mở rộng Nhà máy gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2; Nhà máy bột giấy Phương Nam, tỉnh Long An; Dự án Nhà máy Đạm Ninh Bình.

Bộ trưởng Bộ Công Thương - ông Trần Tuấn Anh trả lời chất vấn tại Quốc hội sáng 15/11. ảnh: Trung tâm thông tin Quốc hội.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, các dự án trên được xem xét chủ trương đầu tư, thực hiện từ năm 2003 và kéo dài đến nay.

Trong từng dự án, do tính chất đặc thù của ngành, dự án có diễn biến khác nhau và kéo dài qua nhiều thời kỳ do nhiều nguyên nhân, nên việc đánh giá chung là rất khó.

“Tuy nhiên, các dự án đều có quán trình đầu tư kéo dài quá thời hạn theo phê duyệt. Như dự án đạm Ninh Bình không những kéo dài quá trình đầu tư mà đến nay còn chưa quyết toán dù đã đưa vào vận hành”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho hay.

Bộ trưởng Bộ Công Thương cho rằng, có một điểm chung của các dự án này là đều rơi vào thời điểm biến động thì trường thế giới.

Do dự án kéo dài dẫn đến bị ảnh hưởng mạnh của thị trường thế giới về cả nội dung và việc thực hiện dự án.

Ví dụ dầu khí, từ mức hơn 100USD/thùng trước 2008, sau đó tụt xuống và hiện giữ ở mức thấp, khoảng 40USD/thùng, điều này ảnh hưởng đến hiệu quả và tính khả thi của dự án.

Các dự án nếu có đi vào sản xuất thương mại cũng không thể cạnh tranh nổi với sản phẩm nước ngoài đã được khấu hao và có giá thành rất thấp.

“Các dự án trên hiệu quả kinh tế không còn, có đưa vào hoạt động cũng không thể cạnh tranh, thậm chí doanh thu không đủ bù cho chi phí”, Bộ trưởng Công Thương đánh giá.

Ông Trần Tuấn Anh cũng cho rằng, phải phải đánh giá đầy đủ khách quan, chủ quan, căn cứ pháp lý để làm rõ trách nhiệm của cá nhân, tập thể.

Nguyên tắc chỉ đạo của Chính phủ là các giải pháp cần được nghiên cứu xem xét tổng thể, đảm bảo mục tiêu bảo vệ vốn, lợi ích tài sản nhà nước và doanh nghiệp. Các giải pháp đưa ra phải dựa trên kinh tế thị trường phù hợp với hội nhập và cam kết quốc tế.

Trên tinh thần đó, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho hay, 5 dự án thua lỗ được nêu ra ở trên, có thể bán dự án, cho thuê hoặc phối hợp cổ phần hoá hay giao lại cho doanh nghiệp cùng khai thác; trường hợp xấu hơn có thể tuyên bố phá sản.

Chính phủ đã chỉ đạo bộ ngành đánh giá toàn diện báo cáo chính phủ, cụ thể là 5 dự án trên, Bộ Công Thương đều có báo cáo giải trình. Sau kỳ họp Quốc hội này, Chính phủ sẽ có hướng giải quyết triệt để”, ông Trần Tuấn Anh cho biết.

Ngoài ra, Bộ trưởng Bộ Công Thương cũng cho rằng, cần có đánh giá nghiêm túc để rút ra bài học, không xảy ra tình trạng tương tự. Tuy nhiên, đây là vấn đề cần xem xét thận trọng, trong đó phân định làm rõ nguyên nhân khách quan và chủ quan, vô tình hay cố tình.

“Như đã nêu không loại trừ cố tình làm sai, làm không đúng trong quản trị doanh nghiệp, dự án. Một số dự án đã có kết luận của Thanh tra Chính phủ, có dự án có kết luận của Kiểm toán Nhà nước, có dự án có kết luận của Thanh tra Bộ Tài chính.

Bộ sẽ tổng hợp báo cáo Chính phủ và sau đó báo cáo đại biểu Quốc hội. Nếu có cố tình sai phạm thì chắc chắc xem xét trách nhiệm, kể cả hình sự”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.

Tuy nhiên, sau khi Bộ trưởng Công Thương kết thúc trả lời, Đại biểu Nguyễn Tiến Sinh yêu cầu làm rõ: “Cử tri cần câu trả lời từ Bộ trưởng là trách nhiệm cơ quan nhà nước đến đâu? Bộ đã làm rõ đến đâu? Trách nhiệm quản trị doanh nghiệp ở đó thế nào?”.

Đại biểu Sinh nêu những lo lắng khi tài sản nhà nước, tiền thuế của dân khoán trắng cho tập đoàn, tổng công ty bị buông lỏng, vậy vai trò Bộ chủ quản đến đâu? Tại sao dự án thực hiện lại nói công nghệ không phù hợp, vậy vai trò Bộ Khoa học-Công nghệ đến đâu? Vai trò của Bộ Tài chính thế nào trong quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp? Đâu là vai trò của Bộ Kế hoạch và Đầu tư?

Làm rõ thêm yêu cầu của Đại biểu Sinh, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, quá trình thực hiện các dự án trên kéo dài rất lâu, qua nhiều thời điểm, từ khi Tổng Công ty 91 còn chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Chính phủ mà không có bộ chủ quản phía trên.

Do đó, khi đánh giá nguyên nhân, trách nhiệm các khâu liên quan cần đối chiếu khung pháp lý tại từng thời điểm, và cần có thời gian.

“Việc này có sự chỉ đạo Chính phủ, không chỉ Bộ Công Thương mà Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước đều tham gia, để giải quyết triệt để, làm rõ trách nhiệm và qua đó hoàn thiện thể chế để không xảy ra tình trạng tương tự” – Bộ trưởng Công Thương cho hay.

Ông Trần Tuấn Anh cũng cho biết, trách nhiệm cụ thể của cá nhân, tập thể, nguyên nhân và hướng khắc phục sẽ báo cáo Quốc hội trong thời gian tới.