Chú chó không chỉ là con vật trông giữ nhà cửa mà còn được xem như là một người bạn trung thành trong cuộc sống mỗi chúng ta.
Thậm chí chú chó đã được đưa vào những câu chuyện, những thước phim ảnh, mang đến cho con người sự nhìn nhận càng thêm trân trọng và yêu quý chúng hơn.
“Tôi nhận ra rằng mỗi khi tôi mất một chú chó, nó mang đi theo một mảnh tim tôi, và mỗi chú chó mới đến với tôi lại tặng tôi một mảnh tim mình.
Nếu tôi sống đủ lâu, tất cả tim tôi sẽ trở thành chúng, và tôi sẽ trở nên hào phóng và đầy yêu thương như chúng”_ Khuyết Danh.
Chó là con vật khiến nhiều người yêu quý bởi sự thân thiện, mến chủ đến trung thành. Tại các làng quê như xã Hát Môn, huyện Phúc Thọ, xã Thượng Đình, Thượng Mỗ, huyện Đan Phượng thuộc ngoại thành Hà Nội đã có truyền thống tục thờ chó đá từ xa xưa.
Quan niệm của nhiều người dân vùng ngoại thành Hà Nội cho rằng, thờ chó đá là để họ cầu phúc, cầu tài, cầu lộc và trừ tà, để mang đến sự bình yên cho dân làng.
 |
| Cận cảnh bức tượng chú cho đá được người dân thờ cúng. Ảnh: Nhân Minh |
Cụ Chu Bá Đàm, một người cao tuổi ở thôn Địch Vĩ, xã Phương Đình cho biết, truyền thuyết dân gian kể lại rằng, ngày xưa ở vùng cửa sông Hát có một gia đình có 2 anh em. Anh trai tên là Ngọc Tri là quan viên triều đình, còn người em trai là Hoàng Thạch.
Trong một lần anh trai ra trận đánh giặc, đã giao lại công việc nhà cửa, ruộng đồng cho người em trai ở nhà trông nom. Khi đó ở nhà chỉ có người em trai cùng với chị dâu, ngăn buồng của chị dâu và em trai là một vách đất, tuy nhiên vách đất lại có một lỗ thủng nhỏ bằng nắm đấm tay.
Đêm đêm, khi ngủ, người em thường thò tay qua bức vách đặt lên bụng chị dâu vì sợ chị dâu ngoại tình. Thế nhưng, khi tan giặc trở về nhà người anh trai thấy vợ có bầu nên nghi ngờ cho người em trai ở nhà làm điều bất chính.
Không kìm được lòng ghen tức, người anh giận dữ chém chết người em trai và mang xác chết vứt xuống sông rồi mắng là đồ “chó má”.
Người em chết oan, báo mộng cho người làng nỗi khổ của mình và mong muốn được dựng một bức tượng về người em. Khi bức tượng được người dân thả xuống sông thì bức tượng bỗng hóa thành bức tượng chó đá.
 |
| Phong tục thời chó đá đã có từ rất lâu đời, theo người dân thì việc thờ cúng này với mong muốn dân làng được yên bình. Ảnh: Nhân Minh |
 |
| Bức tượng chó đá được người dân làng Phù Trung, xã Thượng Mỗ, huyện Đan Phượng _ Hà Nội thờ cún. Ảnh: Nhân Minh |
Tượng chó đá trôi đến địa phận làng Thọ Xuân, nằm đối diện làng Địch Vĩ, được ngăn cách bởi con sông Hồng thì dừng lại.
Khi đó, dân làng Thọ Xuân đổ ra xem pho tượng lạ. Nghĩ là tượng quý nên người Thọ Xuân cử hàng trăm thanh niên trai tráng ra khiêng nhưng không nhấc nổi.
Điều lạ thay, bấy giờ bốn người làng Địch Vĩ hò nhau ra khiêng thử thì pho tượng nhẹ bẫng.
Biết tượng đã chọn làng mình, dân Địch Vĩ mang tượng chó đá về hương khói thờ phụng và sau này tôn làm quan lớn Hoàng Thạch, thờ cúng cho đến nay. Pho tượng chú chó đá được dựng hướng về làng Hát Môn cũng vì lẽ đó.
“Từ đó, chó đá phù hộ cho dân làng Địch Vĩ làm ăn ngày một ấm no, thịnh vượng. Hàng năm, cứ vào dịp lễ tết, ngày khai hạ mồng 7 tháng Giêng nhân dân làng Địch Vĩ mang lễ vật lên phủ quận công Nguyễn Ngọc Trì (xã Hát Môn, Phúc Thọ) thì mới hội tế ở làng”, cụ Đàm chia sẻ.
Cũng theo cụ Đàm, từ lâu, người dân Địch Vĩ không gọi là chó đá mà gọi là “Quan lớn Hoàng Thạch” hoặc “Đức Hoàng Thạch”, bởi ngài đã đem lại sự ấm no, hạnh phúc cho dân làng.
“Ngài được dân làng Địch Vĩ thờ cúng trên bệ cao, đặt ở giữa làng, bên cạnh đình và chùa Địch Vĩ. Trước đây, người dân thờ ngài ở mô đất thấp.
Sau này, được mọi người dân trong làng xây bệ thờ và rước ngài lên. Lý do không xây cổng, tường bao quanh nơi thờ cúng ngài để những ngày lễ, tết ai cũng có thể đến thắp hương cầu bình yên, may mắn”, cụ Đàm chia sẻ thêm.
Theo quan sát, bức tượng chó đá được người dân gọi là Đức Hoàng Thạch cao gần 1,5m; xung quanh dưới chân Đức Hoàng Thạch là đàn chó con (15 con) với nhiều dáng vẻ khác nhau.
 |
| Xung quanh dưới chân tượng chó đá (được người dân gọi là tượng Đức Hoàng Thạch) là tượng đá chó con (15 con) với nhiều dáng vẻ khác nhau. Ảnh: Nhân Minh. |
Tất cả hai chân trước đều đứng, chân sau như sắp nhổm lên sủa, mắt hướng về xã Hát Môn.
Cách làng Địch Vĩ 2 km, tại làng Phù Trung (xã Thượng Mỗ) cũng có phong tục thờ chó đá. Tượng chó đá đặt trên bệ thờ ở góc bên trái của sân đình. Bệ thờ xây bằng gạch, trát xi măng.
Tượng chó tạc bằng đá xanh ở tư thế ngồi, hai chân sau áp sát xuống đất. Thần thái tượng chó linh hoạt, mắt nhìn xa xăm, toàn thân cao khoảng 1m.
Người dân Phù Trung cũng gọi tượng chó đá là quan Hoàng Thạch, họ chăm lo hương khói, thường xuyên như lễ Thánh trong đình và lễ Phật ở chùa.
Nhân dân trong làng coi việc thờ chó đá cũng như thờ Thành hoàng là âm phù, bảo trợ cho dân khang vật thịnh, công việc làm ăn may mắn tốt lành…
Theo cụ Hà Văn Gia, cao niên làng Phù Trung, mỗi khi làng có việc, các chủ tế xướng tên vị thành hoàng làng rồi sau đó là xướng đến thần cẩu. Nhiều đời nay, vị thần cẩu này cùng với các vị thành hoàng làng được dân thờ cúng cẩn thận, không dám lơ là.
Tại phủ quận công Nguyễn Ngọc Trì (xã Hát Môn, huyện Phúc Thọ), cách làng Địch Vĩ gần 8km đều thờ cúng chó đá.
Theo người dân nơi đây, chó đá đã được các cụ cao niên trong làng thờ tự rất lâu đời, với mong muốn bảo vệ phủ quận công cũng như làng xóm được yên bình.
Tất cả những nơi thờ cúng chú chó đá như là một phong tục, một nét văn hóa từ ngàn đời được lưu truyền đến nay.