Việt Nam đã và đang chịu gánh nặng bệnh tật và kinh tế khổng lồ do sử dụng thuốc lá.
Năm 2015, tổng số tiền người dân Việt Nam bỏ ra mua thuốc lá lên tới 31 nghìn tỷ đồng.
Bên cạnh đó, 24.000 tỷ đồng (tương đương gần 1% tổng GDP cả nước 2011) là tổng chi phí cho điều trị và mất khả năng lao động vì bệnh tật và tử vong sớm cho 5 nhóm bệnh do thuốc lá gây ra bao gồm ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, đột quỵ và nhồi máu cơ tim...
 |
| Theo con số đưa ra tại hội nghị, sẽ có khoảng 900.000 người thoát khỏi nguy cơ tử vong sớm nếu Việt Nam tăng thuế thuốc lá. (Ảnh: LC) |
Theo các chuyên gia, để đạt được mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc cũng như giảm gánh nặng kinh tế và sức khỏe do sử dụng thuốc lá gây ra, và góp phần tăng thu ngân sách, chính sách thuế thuốc lá nên được cải cách theo hướng bổ sung thuế tuyệt đối đối bên cạnh thuế tỷ lệ hiện nay, ở mức 5000 đồng/bao.
Khi đó, sẽ có tác động giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới từ 45,3% (2015) xuống 39,0% (2020) và giúp phòng tránh được 900.000 ca tử vong sớm trong tương lai.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ước tính mỗi năm có trên 40.000 ca tử vong vì các bệnh do thuốc lá gây ra tại Việt Nam, con số này sẽ tăng lên thành 70.000 ca/năm vào năm 2030, nếu Việt Nam không thực hiện ngay các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả.
Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm tăng giá thuốc lá là một giải pháp hiệu quả, chiếm 60% trong trong tổng số các giải pháp, nhằm giảm sức mua thuốc lá và ngăn ngừa bệnh tật, tử vong do thuốc lá.
Theo Tổ chức Y tế thế giới và Ngân hàng thế giới, tăng thuế ở mức làm giá thực của thuốc lá tăng lên 10% sẽ giảm tiêu dùng thuốc lá ở mức 5% ở các nước đang phát triển, và giảm tiêu thụ thuốc lá tới 10% ở trẻ em và người nghèo.
Ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam, cho biết thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá ở Việt Nam hiện áp dụng ở mức 70% giá xuất xưởng.
Tuy nhiên khi tính theo chuẩn quốc tế là “ tỷ lệ thuế trong giá bán lẻ”, thì tỷ lệ thuế của Việt Nam chỉ chiếm khoảng 36% giá bán lẻ thuốc lá.
Tỷ lệ này thấp hơn rất nhiều so với trung bình thế giới (56%), thấp hơn đa số các nước Đông Nam Á (Thái Lan 73%, Singapore 66%, Brunei 62%) và cách xa so với khuyến cáo của WHO (70%).
Vì thuế thấp nên giá thuốc lá ở Việt Nam cũng thuộc loại rẻ nhất, đứng thứ 19 trên 20 nước có số liệu ở khu vực Tây Thái Bình Dương.
Theo dự thảo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật thuế giá trị gia tăng, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật thuế thu nhập cá nhân” được đăng tải lấy ý kiến lần đầu ngày 18/09/2017 đề xuất:
Từ 1/1/2020: Áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt hỗn hợp, bên cạnh biểu thuế theo tỷ lệ hiện hành, bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 1.000 đồng/bao thuốc lá 20 điếu; 15.000 đồng/điếu xì gà.
 |
| Gánh nặng xã hội sẽ bớt nếu Việt Nam tăng thuế thuốc lá. (Ảnh: quỹ phòng chống tác hại thuốc lá) |
Theo Tổ chức Y tế thế giới, phương án bổ sung thuế tuyệt đối 1.000 đồng theo đề xuất trên có tác động giúp giảm 1,5% tỷ lệ hút thuốc lá và tăng thu cho ngân sách khoảng 3.949 tỷ đồng.
Tuy nhiên như vậy mới chỉ giúp đạt 1/4 mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc vào năm 2020.
Mô hình ước tính cho thấy để đạt mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc, cần áp dụng mức bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 5.000 đồng/bao thuốc.
Khi đó tỷ lệ hút thuốc ở nam giới có thể giảm 6,3%, đạt mục tiêu Chiến lược Quốc gia về Phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020, tăng doanh thu thuế thuốc lá thêm 10.700 tỷ đồng/năm và giúp tránh được 900.000 ca tử vong sớm do hút thuốc.
Đại diện Quỹ Phòng chống thuốc lá- Bộ Y tế cho biết Bộ Y tế ủng hộ đề xuất tăng thuế tiêu thụ đặc biệt thuốc lá với phương án bổ sung thuế tuyệt đối của Bộ Tài chính.
Bộ Y tế đề xuất thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá cần được tăng ít nhất ở mức 5.000 đồng/bao thuốc để có thể giảm được đáng kể tỷ lệ hút thuốc, đạt mục tiêu Chiến lược Quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020.
Đánh giá tác động của tăng thuế thuốc lá đối với sản lượng và việc làm ở Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thu Hiền, Đại học thương mại, chia sẻ kết quả nghiên cứu cho thấy lao động trong ngành thuốc lá ở Việt Nam chiếm một phần rất nhỏ trong tổng số lao động đang làm việc trong nền kinh tế (226.276 việc làm năm 2016, chiếm 0.42%), trong đó bao gồm 7.845 lao động làm trực tiếp trong ngành sản xuất thuốc lá, 51.511 lao động trong lĩnh vực trồng cây thuốc lá và 166.920 lao động trong lĩnh vực phân phối thuốc lá.
|
|
Giải đáp vấn đề tăng thuế thuốc lá và buôn lậu, ông Nguyễn Ngọc Anh, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chính sách chia sẻ kết quả nghiên cứu về buôn lậu thuốc lá thực hiện trên 3 tỉnh thuộc 3 miền Bắc, Trung, Nam ở Việt nam cho biết câu chuyện mà các nhà sản xuất thuốc lá đưa ra là thuốc lá lậu trốn thuế và do đó có giá rẻ hơn, tăng thuế thuốc lá trong nước sẽ làm gia tăng buôn lậu là không đúng.
Kết quả nghiên cứu cho thấy có sự giảm sút đáng kể về tỷ lệ thuốc lá bất hợp pháp ở Việt Nam trong giai đoạn 2012 (20,7%) và 2017 (13,6%), ngay cả khi giai đoạn này Việt Nam có thực hiện tăng thuế thuốc lá (vào năm 2016).
Kết quả này cũng trùng với kết quả nghiên cứu của Tổ chức y tế thế giới tại 76 nước.