Dự thảo Nghị định về Quy định cơ chế quản lý, phương thức, trình tự, thủ tục kiểm tra nhà nước về chất lượng và kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu được Bộ Tài chính soạn thảo đang thu hút nhiều sự quan tâm của dư luận.
Cụ thể, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng - Chủ tịch Hiệp hội thực phẩm chức năng cho biết, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 38/QĐ-TTg ngày 12/01/2021 về việc phê duyệt Đề án cải cách mô hình kiểm tra chất lượng, kiểm tra An toàn thực phẩ đối với hàng hoá nhập khẩu (gọi tắt là Quyết định số 38), giao Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan) làm đầu mối phối hợp với các Bộ và các tổ chức cá nhân liên quan xây dựng Dự thảo Nghị định quy định cơ chế quản lý, phương thức, trình tự thủ tục kiểm tra nhà nước về chất lượng và kiểm tra nhà nước về An toàn thực phẩm đối với hàng hoá nhập khẩu (gọi tắt là Dự thảo Nghị định).
Về Dự thảo Nghị định này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng cho biết, ngày 10/5/2021, Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam đã có văn bản góp ý, tuy nhiên qua nghiên cứu Dự thảo Nghị định ngày 04/06/2021 do Bộ Tài chính xây dựng, Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam nhận thấy nhiều nội dung bất cập, không phù hợp và cơ bản chưa tiếp thu các ý kiến góp ý của các Bộ, ngành, các Viện, các đơn vị trực thuộc và các tổ chức, cá nhân có liên quan, đồng thời trái với ý kiến của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 38.
Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng đã nêu ra các vấn đề còn bất cập trong dự thảo của Nghị định.
Cụ thể, ông Đáng cho rằng, trong dự thảo Nghị định quy định kiểm tra nhà nước về chất lượng, kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm đối với hàng hoá nhập khẩu "thiếu vắng" vai trò của các bộ ngành liên quan, trong khi Hải quan đang "tự mình làm tất", song lại "không có chuyên môn".
 |
Phó Giáo sư- Tiến sĩ Trần Đáng Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam. Ảnh: LC |
Trong đó Hiệp Hội thực phẩm chức năng chỉ ra các vấn đề về tính tuân thủ chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 38/QĐ-TTg.
Theo ý kiến của Hiệp hội thực phẩm chức năng Dự thảo Nghị định đã không phân biệt được hoạt động kiểm tra nhà nước và Hoạt động quản lý nhà nước.
Mà nội dung quản lý nhà nước không thuộc phạm vi của Quyết định số 38, nói một cách khác Dự thảo Nghị định đã đi quá phạm vi được giao tại Quyết định số 38.
Về mục tiêu và nguyên tắc Đề án, Chủ tịch Hiệp Hội Thực phẩm chức năng cho rằng mục tiêu chung của Đề án nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp; bảo vệ quyền, lợi ích. hợp pháp của tổ chức, cá nhân kinh doanh và người tiểu đúng, nâng cao hiệu quả công tác quản lý chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu Nghị định về kiểm tra nhà nước phải đảm bảo 5 nguyên tắc và đáp ứng được 7 cải cách tại Quyết định số 38.
Tuy nhiên lần lượt các Dự thảo Nghị định do Bộ Tài chính xây dựng chưa đảm bảo đúng các nội dung được giao tại Quyết định số 38.
Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng lo ngại nếu dự thảo Nghị định do Bộ Tài chính được thông qua sẽ phát sinh thêm đầu mối là các cơ quan kiểm tra thuộc Bộ Tài chính thay vì trước đây chỉ có các cơ quan được Bộ quản lý chuyển giao/chỉ định; Không đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước, an toàn sức khỏe cho người tiêu dùng vì sử dụng cơ chế kiểm tra đối với các sản phẩm có cùng mã đăng ký mà không quan tâm đến tổ chức cá nhân nhập khẩu.
Chưa cải cách thực chất vì số lô hàng cần lấy mẫu kiểm tra tăng hơn so với Nghị định 15/2018/NĐ-CP khoảng 5% tổng số lô hàng nhập khẩu (chưa tính đến các lô hàng thuộc diện kiểm tra chặt)….
Do vậy, làm phát sinh chi phí lấy mẫu, kiểm nghiệm đồng thời làm tăng thời gian thông quan của các lô hàng.
Hiệp Hội thực phẩm chức năng cho rằng việc đánh giá mô hình kiểm tra nhà nước chưa được Bộ Tài chính triển khai nên các cải cách đưa ra trong Dự thảo Nghị định là thiếu cơ sở thực tiễn, chưa đủ căn cứ và không phù hợp.
 |
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng cho rằng nếu giao hết cho Hải quan kiểm tra an toàn thực phẩm nhập khẩu sẽ gây bất cập và không thể rút ngắn được thời gian cho doanh nghiệp, mà thậm chí còn kéo dài hơn thời gian thông quan. Ảnh minh họa: Công chức Hải quan Thành phố Hồ Chí Minh kiểm tra hàng hóa Nhập khẩu. Ảnh: Báo Hải Quan |
Bởi mô hình kiểm tra mới quy định tại Dự thảo Nghị định đang rất tù mù, không có căn cứ thực tiễn, đồng thời chưa thể hiện được chủ trương của Chính phủ: một việc do 1 cơ quan làm và chịu trách nhiệm.
Theo ông Đáng, từ khi Nghị định 15/2018/NĐ-CP có hiệu lực thi hành, một số Bộ ngành đã áp dụng công nghệ thông tin và kết nối trên hệ thống 1 của quốc gia.
Tuy nhiên Dự thảo Nghị định đã không sử dụng các Hệ thống này nên gãy lãng phí rất lớn về nguồn lực cho Nhà nước.
Việc tổ chức triển khai thực hiện Đề án và xây dựng Dự thảo Nghị định, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng cho rằng chưa đảm bảo các nguyên tắc về thành lập Tổ soạn thảo văn bản, định hướng… mà chỉ thành lập lấy lệ.
Cũng tương tự như việc thành lập Ban soạn thảo và Tổ Biên tập Nghị định cũng chỉ được Bộ tài chính thành lập cho đủ mà chưa tổ chức họp thống nhất ý kiến trước khi xin ý kiến rộng rãi các tổ chức cá nhân có liên quan.
Dư thảo cũng chưa đảm bảo các thông lệ quốc tế và cam kết của Việt Nam khi tham gia WTO.
Hiệp Hội thực phẩm chức năng nhấn mạnh: Quyết định 38 giao cho Bộ Tài chính, Hải quan là đầu mối xây dựng Nghị định, xây dựng mô hình chứ không có nghĩa là Hải quan sẽ làm hết.
Kể cả tiếp nhận Hồ sơ tự công bố, đăng ký bản công bố vì trái với Luật An toàn thực phẩm, Luật Chất lượng và Luật Quy chuẩn tiêu chuẩn, đặc biệt về chuyên môn, Hải quan không đào tạo về chất lượng thực phẩm, đặc biệt tính an toàn của thực phẩm, không có phòng kiểm nghiệm An toàn thực phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế, không có hệ thống cảnh báo An toàn thực phẩm liên thông quốc tế (điều này thuộc Bộ Y tế), không có hệ thống lưu mẫu thực phẩm...
Mô hình do Hải quan xây dựng trái với chỉ đạo của Chính phủ (nguyên tắc trong mục 2 của Quyết định 38).
Theo Hiệp hội, cả 3 phương thức kiểm tra cũng không nên giao cho Hải quan vì kể cả đọc hồ sơ cũng phải có chuyên môn mới hiểu được mức giới hạn, ML, tác hại và ảnh hưởng.
Hải quan chỉ làm nhiệm vụ: quyết định thông quan hay không khi có kết quả kiểm tra nhà nước của cơ quan kiểm tra chuyên ngành.
Theo Luật An toàn thực phẩm, ba Bộ Y tế, Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Công thương đã chỉ định 12 cơ quan kiểm tra nhà nước về thực phẩm nhập khẩu.
Từ các bất cập chỉ đã chỉ ra trong văn bản số 833/CV-VAFF, Hiệp hội thực phẩm chức năng đề xuất tham khảo các mô hình ở các nước tiên tiến như Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc, Úc, Canada... đồng thời cần phân định rõ, tránh nhầm lẫn quản lý Nhà nước và kiểm tra nhà nước.
Theo góp ý của Hiệp hội thực phẩm chức năng, cơ quan kiểm tra nhà nước là tổ chức thực hiện các dịch vụ, bên thứ ba trong đánh giá sự phù hợp.
Bởi vậy cũng nên để họ làm nhiệm vụ kiểm tra chất lượng, an toàn, rồi thông báo kết quả cho Hải quan. Mô hình này phù hợp quốc tế, đảm bảo khách quan, tránh “tự đánh trống tự thổi còi”.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng, nếu dự thảo Nghị định này được đưa vào thực hiện sẽ gây ra sự lộn xộn, mất kiểm soát đối với thực phẩm nhập khẩu khi lưu thông tại thị trường, có thể gây ùn ứ tại các cửa khẩu.
Bởi lẽ, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng về chuyên môn, Hải quan không được đào tạo về chất lượng thực phẩm, đặc biệt tính an toàn của thực phẩm, không có phòng kiểm nghiệm An toàn thực phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế, không có hệ thống cảnh báo an toàn thực phẩm liên thông quốc tế, không có hệ thống lưu mẫu thực phẩm...
"Với dự thảo này, tôi khẳng định, không thể thực hiện được mục tiêu rút ngắn được thời gian cho doanh nghiệp, mà thậm chí còn kéo dài hơn", Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đáng nói.