Bài viết “Uẩn khúc đề thi tốt nghiệp môn Sinh, bao giờ mới có câu trả lời?” được đăng tải trên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam ngày 27/12/2021 cho biết, trong tổng số 40 câu của từng mã đề thô (đề thi tốt nghiệp 2021) được chọn có 39 câu trùng (chiếm tỷ lệ 97,5%) với các câu trong nội dung ôn tập của thầy Phan Khắc Nghệ (Hà Tĩnh). [1]
Phải chăng, quy định ngân hàng câu hỏi không còn nằm trong danh mục bí mật Nhà nước (độ tối mật trong ngành giáo dục - đào tạo) chính là lỗ hổng trong việc ra đề trắc nghiệm kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông?
 |
Ảnh minh họa: Thùy Linh |
Ngân hàng câu hỏi không còn nằm trong danh mục bí mật Nhà nước
Ngày 31/12/2016, Thủ tướng Chính phủ ra văn bản số 59/2016/QĐ-TTg ban hành Quyết định Danh mục bí mật Nhà nước độ Tối mật trong ngành giáo dục và đào tạo.
Theo đó, danh mục bí mật Nhà nước độ Tối mật trong ngành giáo dục và đào tạo gồm các tin, tài liệu thuộc phạm vi sau (trích):
Đề thi chính thức, đề thi dự bị, đáp án, thang điểm bài thi, địa điểm ra đề thi, địa điểm sao in đề thi và các tài liệu liên quan đến các kỳ thi trung học phổ thông quốc gia, thi chọn học sinh giỏi các cấp, thi chọn đội tuyển Olympic quốc tế và khu vực, thi tốt nghiệp, thi tuyển sinh và thi hết môn các cấp học, bậc học, ngành học, trình độ đào tạo chưa công bố. [2]
Tuy nhiên, theo Quyết định số 809/QĐ-TTg ngày 10/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ thì các tài liệu liên quan đến kỳ thi tốt nghiệp đã bị đưa ra khỏi danh mục này. Cụ thể, quy định bí mật Nhà nước độ Tối mật gồm (trích):
Đề thi chính thức, đề thi dự bị, đáp án đề thi chính thức, đáp án đề thi dự bị của các kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, thi chọn học sinh giỏi quốc gia, thí chọn đội tuyển Olympic quốc tế và khu vực chưa công khai. [3]
Có thể nhận thấy, ngân hàng câu hỏi là tài liệu liên quan đến kỳ thi, phục vụ cho việc ra đề thi. Nhưng từ năm 2020 các tài liệu liên quan đến kỳ thi tốt nghiệp không còn nằm trong danh mục bí mật Nhà nước độ Tối mật.
Một số ý kiến chia sẻ trên báo chí cho rằng, điều này tạo điều kiện cho ngân hàng câu hỏi có thể được lưu hành tự do ở nhiều nơi, giáo viên thoải mái sử dụng các câu hỏi này luyện thi cho học sinh mà không hề sợ vi phạm quy định. Không hiểu vì sao Bộ Giáo dục lại bỏ một quy định quan trọng để tạo nên lỗ hổng lớn trong kỳ thi tốt nghiệp như vậy. [4]
Mong Bộ Công an, Bộ Giáo dục sớm giải mã “uẩn khúc”
Bàn về sự trùng hợp kì lạ giữa đề luyện thi môn Sinh học của thầy Phan Khắc Nghệ và đề thi tốt nghiệp năm 2021 với tỉ lệ lên đến 97,5%, nhiều giáo viên dạy môn tự nhiên ở Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ với người viết rằng, điều này là hết sức vô lí.
“Từ tháng 7/2021 khi nghe giáo viên xôn xao nội dung luyện thi trong video của thầy Nghệ giống với đề thi tốt nghiệp môn Sinh, tôi đã nghi ngờ có điều gì đó khuất tất nhưng rồi báo chí và Bộ Giáo dục cũng im lặng. Sau khi Bộ Giáo dục công bố phổ điểm thi, tôi thấy tỉ lệ học sinh được điểm 10 môn Sinh gấp 4.25 lần so với năm 2020 là bất thường.
Là giáo viên luyện thi môn Sinh cho học sinh lớp 12, tôi khẳng định độ khó đề thi của năm 2021 và 2020 là tương đương nhau nhưng không hiểu vì sao thí sinh đạt điểm giỏi (trên 8.0) quá nhiều”, tổ trưởng chuyên môn tổ Sinh một trường trung học phổ thông tư thục ở Thành phố Hồ Chí Minh băn khoăn.
Ngày 29/12/2021, trả lời Báo Lao Động, Thạc sĩ Nguyễn Thị Hồng Liên – thành viên tổ chuyên gia tham gia xác minh vụ việc trùng hợp đề thi tốt nghiệp môn Sinh và đề ôn tập của thầy Phan Khắc Nghệ cho hay:
“Đến năm nay, khi được học sinh gửi cho clip để so sánh thì quả thực tôi sốc. Sốc cực kỳ! Phải miêu tả là tận cùng của sốc. Tôi không thể nghĩ được là có thể trùng hợp như thế. Không thể tin điều này…”. [5]
Cá nhân người viết cho rằng, giả sử có chuyện đề thi tốt nghiệp môn Sinh năm 2021 đã bị cá nhân, tổ chức nào đó can thiệp thì mức độ còn khủng khiếp hơn cả sai phạm ở kì thi tốt nghiệp năm 2018 - liên quan đến hàng loạt bài thi của thí sinh được nâng điểm ở các tỉnh Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình.
Bởi, biên bản làm việc của Tổ chuyên gia trong đoàn công tác liên ngành của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Công an xác minh thông tin báo chí phản ánh về đề thi môn Sinh học nêu rõ:
“Phân tích các câu hỏi trong đề duyệt chốt và các tư liệu trong các tệp dữ liệu trao đổi giữa ông Phan Khắc Nghệ và bà Phạm Thị My, ông Bùi Văn Sâm qua các năm 2015, 2016, 2017, 2018 và 2021 cho thấy ông Nghệ, bà My, ông Sâm đã có trao đổi các câu hỏi môn Sinh học cho nhau, gắn nội dung câu hỏi vào các ô ngân hàng đề thi, hẹn gặp trực tiếp để liên hệ nội dung trao đổi liên quan đến đề thi tốt nghiệp qua các năm, trong đó có năm 2021”. [6]
Như thế, mối quan hệ giữa thầy Nghệ và cán bộ ra đề thi kéo dài qua 5 kì thi tốt nghiệp, chứ không chỉ đơn thuần ở kì thi 2021. Năm kì thi với biết bao nhiêu số phận khi mà có những thí sinh chỉ vì thiếu 0,25 điểm môn Sinh đã mất cơ hội đỗ vào các trường y khoa mơ ước.
“Nhiều thí sinh chọn thi tổ hợp Khoa học tự nhiên cũng nhằm mục đích lấy điểm môn Sinh để xét vào các trường đại học y khoa. Thí sinh đạt điểm cao chỉ vì học tủ, học vẹt (nhờ được luyện đề theo kiểu “mẹo mực” - tác giả chú thích) rồi sau này trở thành bác sĩ là thảm họa vì liên quan đến sức khỏe, tính mạng con người”, giáo viên Vật lí một trường trung học phổ thông tư thục ở Thành phố Hồ Chí Minh bức xúc.
Liên quan đến chuyện luyện thi theo kiểu học “mẹo”, thành viên trong tổ xác minh đề thi tốt nghiệp môn Sinh cho biết, “những nội dung thầy Nghệ dạy về câu hỏi bao trùm tất cả các câu hỏi cùng loại ở 4 mã đề được chọn. Khi làm đề thi, học sinh chỉ cần học thuộc lòng một số từ khóa và nhìn vào đáp án đúng đã được dạy mà chọn, không cần quan tâm tới đề được diễn đạt thế nào cũng như không cần phải tính toán hoặc suy nghĩ đề”. [7]
Thay lời kết
Ngày 28/12/2021, tại buổi họp báo của Bộ Công an, một số phóng viên đặt câu hỏi về kết quả điều tra dấu hiệu lộ, lọt đề thi môn Sinh học của kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2021.
Lãnh đạo Cục An ninh chính trị nội bộ cho biết ngay sau khi có dư luận về vụ việc, Bộ Công an đã đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo lập tổ công tác liên ngành vào cuộc xác minh.
Quá trình xác minh phát hiện “một số tồn tại sơ hở trong ra đề và xây dựng ngân hàng đề” nên Cục An ninh chính trị nội bộ kiến nghị Bộ Giáo dục chấn chỉnh công tác tổ chức thi và ra đề thi. Lãnh đạo Cục An ninh chính trị nội bộ cho biết cơ quan chức năng đang tiếp tục xác minh thông tin, dấu hiệu lộ, lọt đề thi trên. [8]
Tôi rất mong Bộ Công an, Bộ Giáo dục sớm xác minh, làm rõ nghi vấn lộ đề thi rất nghiêm trọng này. Đây là cơ sở để xử lí nghiêm minh trước pháp luật những cá nhân, tổ chức để xảy ra sai phạm ở kì thi tốt nghiệp 2021 nếu có.
Tài liệu tham khảo:
[1] //giaoduc.net.vn/giao-duc-24h/uan-khuc-de-thi-tot-nghiep-mon-sinh-bao-gio-moi-co-cau-tra-loi-post223289.gd
[2] //thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Quyet-dinh-59-2016-QD-TTg-Danh-muc-bi-mat-nha-nuoc-do-toi-mat-trong-nganh-giao-duc-dao-tao-336821.aspx
[3] //thuvienphapluat.vn/van-ban/Bo-may-hanh-chinh/Quyet-dinh-809-QD-TTg-2020-cong-bo-Danh-muc-bi-mat-nha-nuoc-linh-vuc-Giao-duc-Dao-tao-444881.aspx
[4] //nld.com.vn/ban-doc/tu-vu-bat-thuong-de-thi-tot-nghiep-thpt-3-van-de-can-thay-doi-20211227220724395.htm
[5] //laodong.vn/giao-duc/de-thi-sinh-hoc-giong-90-de-on-tap-chia-se-bat-ngo-cua-nguoi-trong-cuoc-989438.ldo
[6] //nld.com.vn/giao-duc-khoa-hoc/bat-thuong-de-thi-tot-nghiep-thpt-nam-2021-lam-ro-quan-he-cua-nguoi-luyen-thi-va-nguoi-ra-de-20211221193634155.htm
[7] //danviet.vn/bat-thuong-de-thi-mon-sinh-tot-nghiep-thpt-2021-to-chuyen-gia-xac-minh-de-noi-gi-20211223082359527.htm
[8] //tuoitre.vn/bo-cong-an-xac-minh-thong-tin-lo-lot-de-thi-mon-sinh-hoc-tot-nghiep-thpt-20211228212229566.htm
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.