Tại buổi Tọa đàm: “Sách giáo khoa và câu chuyện xã hội hoá giáo dục” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức, nói về căn cứ đưa giá sách vào danh mục mặt hàng được Nhà nước định giá, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng cho biết, theo quy định hiện hành, theo Luật Giá hiện nay mặt hàng sách giáo khoa là mặt hàng kê khai giá. Doanh nghiệp, các nhà xuất bản kê khai giá, Bộ Tài chính thẩm định, Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Bộ Tài chính để đưa ra quan điểm của mình.
 |
Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng cho biết, qua các lần kê khai giá của các nhà xuất bản so với các lần công bố đầu tiên, các bộ sách đều giảm từ 3- 9%. (Ảnh: Báo Đại biểu Nhân dân) |
Thứ trưởng chia sẻ, qua các lần kê khai giá của các nhà xuất bản so với các lần công bố đầu tiên, các bộ sách đều giảm từ 3- 9%.
Tuy nhiên, cần thống nhất rằng dù là kê khai giá thì đều là thực hiện hình thức quản lý nhà nước gián tiếp hay trực tiếp.
Hiện nay, chúng ta có khoảng 17,5 triệu học sinh là đối tượng sử dụng trực tiếp mặt hàng hết sức đặc biệt này. Qua nghiên cứu, Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp Bộ Tài chính tham mưu đề xuất với Chính phủ nghiên cứu đưa mặt hàng sách giáo khoa do Nhà nước định giá.
Tại Kỳ họp thứ Ba, Khóa XV, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 63 quy định sách giáo khoa là mặt hàng thuộc Nhà nước định giá. Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ tham mưu với Nhà nước có căn cứ quy định tiêu chuẩn định mức, định giá trần, bảo đảm lợi ích hài hòa giữa các nhà xuất bản mục tiêu cao nhất là hướng đến học sinh. Các nhà xuất bản không lấy mục tiêu lợi nhuận nhưng chúng ta vẫn tạo điều kiện các nhà xuất bản tham gia, bảo đảm tính cạnh tranh để hạ giá thành sách và bảo đảm chất lượng.
Thứ trưởng cho rằng, phải có định giá nhưng không làm mất đi động lực của các nhà xuất bản trong biên soạn, phát hành sách giáo khoa. Trong tiêu chuẩn, định mức hiện nay chúng ta đưa ra, tới đây Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục bổ sung, hoàn thiện cơ chế chính sách để hoàn thành mục tiêu đề ra.
Định giá quan trọng là những nguyên tắc, phương pháp định giá, và quan trọng nhất là làm sao vẫn tạo động lực cho các nhà xuất bản, huy động tối đa nguồn lực của các nhà khoa học tham gia. Các nhà xuất bản nên yên tâm về chủ trương của Nhà nước.
Trong lựa chọn về sách, vấn đề làm sao tránh bất cập, những can thiệp không xuất phát từ cơ sở. Tới đây cũng có những kết luận để tránh tác động tiêu cực; cũng như nghiên cứu để điều chỉnh Thông tư 25/2020/TT-BGDĐT trên tinh thần phải tôn trọng từ cơ sở, giáo viên, học sinh, nhà trường chứ không phải từ cơ quan quản lý cấp trên.
Còn theo quan điểm của ông Nguyễn Kim Thỏa - Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, Nhà nước nên để thị trường định giá sách giáo khoa.
 |
Ông Nguyễn Kim Thỏa cho rằng Nhà nước nên để thị trường định giá sách giáo khoa. (Ảnh: Báo Đại biểu Nhân dân) |
Xét về nguyên lý thì sách giáo khoa không phải mặt hàng độc quyền, đây là mặt hàng mà các nhà soạn thảo có quyền cạnh tranh, vậy giá phải do các đơn vị cạnh tranh trong thị trường này quyết định. Chỉ có cạnh tranh chúng ta mới thúc đẩy được chất lượng đi lên cũng như là mức giá để thỏa mãn mọi đối tượng trong xã hội.
Quản lý Nhà nước thể hiện ở việc cần đưa các nhà xuất bản này vào hành lang pháp lý riêng. Cụ thể, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần ban hành định mức kinh tế kỹ thuật về sản xuất sách giáo khoa để các nhà biên soạn căn cứ vào đó sản xuất. Ví dụ đơn giản như một cuốn sách sẽ hết bao nhiêu giấy, giấy loại gì... và các đơn vị xuất bản cần phải tuân thủ.
Bên cạnh đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng cần ban hành quy chế giá riêng cho sách giáo khoa ngoài quy định chung do Bộ Tài chính ban hành. Quy chế này cần quy định những chi phí nào nhà sản xuất được phép tính vào giá thành, chi phí nào không được phép.
Bộ cũng nên có quy định về lợi nhuận, đây cũng là một yếu tố để kiểm soát giá sách không bị quá cao so với mức chi tiêu của người dân giống như xăng dầu chúng ta quy định lợi nhuận là 300đ/lít.
5 nguyên nhân dẫn tới giá sách giáo khoa mới tăng cao
Tại buổi toạ đàm, Nhà giáo ưu tú Ngô Trần Ái, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Cổ phần Đầu tư Xuất bản - Thiết bị Giáo dục Việt Nam (VEPIC) đã nêu ra 5 nguyên nhân khiến giá sách giáo khoa mới tăng đáng kể so với sách giáo khoa cũ.
 |
Nhà giáo ưu tú Ngô Trần Ái cho rằng, các doanh nghiệp tự bỏ vốn để thực hiện toàn bộ các khâu nên giá sách giáo khoa tăng. (Ảnh: Báo Đại biểu Nhân dân) |
Thứ nhất, sách soạn theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018, các doanh nghiệp tự bỏ vốn để thực hiện toàn bộ các khâu từ biên tập, biên soạn, nhuận bút, quảng bá, tập huấn giáo viên, đặc biệt là mua vật tư in ấn, Nhà nước không hỗ trợ gì. Trong khi trước đây Nhà nước hỗ trợ rất nhiều.
Thứ hai, giá nguyên vật liệu, công in, nhuận bút, chi phí tiếp thị, bồi dưỡng tăng lên. Nhuận bút của tác giả quy định theo mức lương khởi điểm, do đó khi lương tăng lên theo thời gian như quy định thì tác giả sẽ căn cứ vào đó yêu cầu nhuận bút.
Đặc biệt là giá thành vật tư in ấn tăng lên rất nhiều. Do biến động của thế giới khiến cho đồng đô la, xăng dầu tăng lên khiến cho cho phí nhập khẩu giấy tăng lên. Ngay cả giấy sản xuất trong nước cũng đã tăng lên từ 25-30%.
Thứ ba, do khổ sách thay đổi, tăng lên 1,3 lần so với sách cũ. Đồng thời, sách giáo khoa mới được in 4 màu với chất lượng cao, tốt không khác so với sách của các nước tiên tiến.
“Nhiều phụ huynh có ý kiến có thể in sách nhỏ hơn, chỉ sử dụng 1 màu khi in... Tuy nhiên, nếu chỉ sử dụng 1 màu khi in sách thì các em học sinh như học sinh lớp 1 khi học đến quốc kỳ của các quốc gia sẽ không thể phân biệt được, hay học đến các thí nghiệm vật lý, hóa học nếu màu sắc không đầy đủ thì các em cũng khó có thể học được tốt nhất.
Vì vậy, hình ảnh cũng là phương pháp học tập mới, hình thức đổi mới phương pháp giáo dục”, ông Ngô Trần Ái khẳng định.
Tại triển lãm sách giáo khoa của Bộ Giáo dục và Đào tạo gần đây, chúng ta thấy rằng, giá 12 quyển sách giáo khoa cấp 3 của Việt Nam chỉ 220.000 đồng, bình quân chỉ 18.000 đồng/1 quyển. Trong khi sách giáo khoa của Singapore, Thái Lan, Indonesia... có chất lượng tương đương thì có giá lên tới 100.000 đồng - 150.000 đồng/ 1 quyển. Sách của Hàn Quốc, Nhật Bản cao hơn, lên tới gần 300.000 đồng/1 quyển...
Thứ tư, các bộ sách đều có phiên bản điện tử. Để xây dựng phiên bản điện tử này thì chi phí rất tốn kém, do các thí nghiệm, câu chuyện trong này không khác gì các phim hoạt hình, nên chi phí sản xuất rất cao.
Thứ năm, do nhiều đơn vị tham gia xuất bản nên thị trường thu hẹp lại, khiến cho giá thành tăng lên.
Là doanh nghiệp tham gia biên soạn sách giáo khoa, chúng tôi sẵn sàng và chấp nhận pháp luật quy định. Tuy nhiên, đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo, các cơ quan chức năng nghiên cứu kỹ để luận giải đầy đủ, chi tiết đưa ra mức giá để người làm sách có thể chấp nhận được, làm được... nếu không hợp lý thì việc xã hội hóa sẽ không tiến hành được.
Hiện nay, nhà nước chưa có chính sách nào để hỗ trợ, giúp đỡ cho xã hội hóa, do đó, các đơn vị biên soạn sách giáo khoa gặp muôn vàn khó khăn. Mặc dù nhân lực, tài lực, vật lực đều không đủ, tuy nhiên, chúng tôi đã thành công mở ra con đường mới là xã hội hóa biên soạn sách giáo khoa trên vùng đất độc quyền đã tồn tại rất lâu.