Chuyên gia kiến nghị tăng thuế thuốc lá nhằm giảm lượng tiêu dùng

Sáng ngày 23/11, Bộ Thông tin và truyền thông đã tổ chức hội thảo cung cấp thông tin cho báo chí về “Thực trạng, thách thức và giải pháp trong phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam".

Toàn cảnh Hội thảo về “Thực trạng, thách thức và giải pháp trong phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam". (Ảnh: Nguyên Phương)

Chương trình có sự tham dự của ông Hồ Hồng Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Thông tin và Truyền thông), bà Trần Thị Trang - phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), ông Nguyễn Tuấn Lâm – đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thu Hương – đại diện Qũy Phòng chống tác hại thuốc lá, Bác sĩ Nguyễn Thị An – Giám đốc Tổ chức HealthBridge Việt Nam, ông Đào Thanh Sơn – đại diện Liên minh Quốc tế Phòng chống lao và bệnh phổi.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Hồ Hồng Hải cho biết, Tổ chức Y tế Thế giới có thống kê, hằng năm có khoảng 8 triệu người tử vong vì thuốc lá, trong đó có thêm 1 triệu người tử vong do hút thuốc lá thụ động.

Ở Việt Nam, con số này lên đến 40.000, theo thống kê, đây là con số rất đáng báo động.

Chi phí cho thuốc lá ở Việt Nam chiếm 1% GDP, con số bỏ ra rất lớn. Việt Nam là một nước có người sử dụng thuốc lá đứng thứ 15 trên thế giới. Xu thế sử dụng thuốc lá ngày càng gia tăng đặc biệt là ở giới trẻ, đáng lo ngại là xu hướng sử dụng những sản phẩm thuốc lá mới.

Ông Hồ Hồng Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Thông tin và Truyền thông) phát biểu khai mạc Hội thảo. (Ảnh: Nguyên Phương)

Thời gian qua, Chính phủ đã có nhiều biện pháp, chính sách nhằm hạn chế việc sử dụng thuốc lá, trong đó có chính sách về thuế, truyền thông,…

Bộ thông tin và Truyền thông tổ chức hội thảo nhằm đẩy mạnh công tác truyền thông, nhằm giảm thiểu tác hại của thuốc lá cũng như nêu cao hiểu biết của người dân về công tác phòng chống tác hại thuốc lá.

Cần tăng thuế giá bán lẻ các sản phẩm thuốc lá

Tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Thu Hương - đại diện Qũy Phòng chống tác hại thuốc lá đã có những chia sẻ về thực trạng sử dụng thuốc lá và tình hình triển khai các chính sách phòng chống tác hại thuốc lá.

Bà Nguyễn Thị Thu Hương cho rằng, cần tăng cường xây dựng bằng chứng và vận động tăng thuế thuốc lá lên 70% giá bán lẻ các sản phẩm thuốc lá. (Ảnh: Nguyên Phương)

Bà Hương cho biết, tại Việt Nam, khoảng 40.000 người tử vong hằng năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. WHO dự báo đến năm 2030, sẽ tăng lên tới 70.000 người tử vong/năm nếu các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả không được thực hiện.

Ước tính số người hiện đang hút thuốc lá tại Việt Nam khoảng 15,4 triệu người (trong đó có 14,8 triệu người là nam và 603.000 người là nữ)

Theo điều tra thống kê năm 2020, tỷ lệ sử dụng hút thuốc lá giảm so với năm 2015 (21,7% năm 2020 so với 22,5% năm 2015). Trong đó, Nam giới hút thuốc là 42,3%, giảm so với năm 2015 (45,3%) và tỷ lệ nữ giới hút thuốc là 1,7%, tăng so với năm 2015 (1,1%).

Nói về những khó khăn, thách thức hiện nay, bà Hương cho biết, tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nước ta tuy đã giảm nhưng vẫn còn rất cao, đặc biệt là nam giới.

Các sản phẩm thuốc lá mới xuất hiện (thuốc lá điện tử, thuốc lá không đốt nóng, thuốc lá hút Shisha), thuốc lá điện tử được bán tràn lan trên mạng xã hội.

Các hoạt động can thiệp của các công ty thuốc lá đa quốc gia ngày càng mở rộng và với nhiều hình thức.

Chính vì vậy, cần áp dụng các chính sách nhằm giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá như chính sách về thuế thuốc lá; cảnh báo sức khỏe; Cấm quảng cáo, khuyến mãi, tài trợ thuốc lá; Hỗ trợ cai nghiện thuốc lá; Xây dựng môi trường không khói thuốc; Truyền thông Phòng chống tác hại thuốc lá.

Hiện thuế thuốc lá là 75% giá xuất xưởng từ 01/01/2019 tương đương 38,8% giá bán lẻ. Cần tăng cường xây dựng bằng chứng và vận động tăng thuế thuốc lá lên 70% giá bán lẻ các sản phẩm thuốc lá theo khuyến cáo của WHO.

Đồng quan điểm tăng thuế thuốc lá, ông Đào Thanh Sơn – đại diện Liên minh Quốc tế Phòng chống Lao và Phổi cho rằng, thuế là biện pháp kiểm soát thuốc lá hiệu quả nhất. Theo đó, cần áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt trên cơ sở tính thuế là giá bán lẻ 75%. Giữ nguyên mức thuế tỷ lệ 75% giá xuất xưởng (hiện tại) và bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 20.000 đồng/bao.

Ông Sơn cho rằng, với mức tăng thuế đủ lớn sẽ giảm được số người hút thuốc, giảm bệnh tật và tử vong. Số lượng người hút thuốc lá giảm sẽ giảm chi phí y tế tương ứng.

Còn nhiều hiểu lầm về tác hại của thuốc lá điện tử

Ông Nguyễn Tuấn Lâm – đại diện Văn phòng Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam đã chia sẻ một số khuyến cáo đối với những sản phẩm thuốc lá mới.

Các nhóm sản phẩm thuốc lá mới hiện nay như thuốc lá điện tử có nicotine; Thuốc lá nung nóng; Nhóm sản phẩm hỗn hợp. Theo ông Lâm, thuốc lá thế hệ mới chứa nhiều chất độc giống như thuốc lá truyền thống, thuốc nung nóng cũng chứa nhiều chất độc giống như khói thuốc lá

Ông Nguyễn Tuấn Lâm chỉ ra nhiều tác hại nghiêm trọng của việc sử dụng thuốc lá điện tử. (Ảnh: Nguyên Phương)

Điều đáng lo ngại là hiện nay, nhiều người đang có một số hiểu lầm về tác hại trong thuốc lá điện tử ENDS. Cụ thể, thông tin 95% giảm hại so với thuốc lá truyền thống chỉ là do một nhóm các chuyên gia tự phong đưa ra, không có bằng chứng đáng tin cậy nào.

Theo Khuyến cáo của WHO, việc giảm phơi nhiễm một số hóa chất trong khói HTPs so với thuốc lá không đồng nghĩa giảm nguy cơ sức khỏe với con người. Mặt khác, một số chất độc trong khói HTPs còn cao hơn so với trong khói thuốc thông thường, và còn có một số hóa chất mới không có trong khói thuốc thông thường.

Thực tế, có nhiều tác hại cấp tính: Hội chứng tổn thương phổi cấp do thuốc lá điện tử. Thuốc lá điện tử gây tổn thương nhu mô phổi , liên quan đến các ca viêm phổi tăng bạch cầu ái toan cấp tính.

Bên cạnh đó, thuốc lá điện tử còn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ và gây chấn thương nghiêm trọng, làm tăng nguy cơ bắt đầu hút thuốc lá truyền thống và sử dụng đồng thời. Hơn nữa, nguy cơ sử dụng ma túy đối với người sử dụng thuốc lá điện tử cũng hiện hữu.

Theo ông Nguyễn Tuấn Lâm, Tổ chức WHO khuyến cáo, hiện tại các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không được phép nhập khẩu, quảng cáo và bán ở Việt Nam; Nên duy trì và tăng cường các qui định luật pháp hiện tại về cấm nhập khẩu và bán để ngăn ngừa sự gia tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng trong giới trẻ.

Đồng thời tăng cường thực thi qui định chống buôn lậu, quảng cáo, và bán các sản phẩm này.

Bộ Y tế đề nghị cấm toàn bộ các sản phẩm thuốc lá mới

Chia sẻ về vấn đề pháp lý liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam, bà Trần Thị Trang – Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Y tế cho biết, Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá chưa có quy định điều chỉnh đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Khái niệm thuốc lá chưa được quy định, chưa bao quát phù hợp với đặc điểm cấu tạo của sản phẩm.

Bà Trần Thị Trang nêu quan điểm của Bộ Y tế, đề nghị cấm toàn bộ các sản phẩm thuốc lá mới. (Ảnh: Nguyên Phương)

Hiện nay Việt Nam mới có Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thuốc lá điếu do Bộ Y tế ban hành, nhưng các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn của thuốc lá trong Luật Phòng chống tác hại thuốc lá chưa điều chỉnh đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.

Chưa có thông tin về thành phần, các chất có trong thuốc lá mới (trên 18.000 chất và hương liệu), chưa đủ thông tin để xác định thành phần các chất cần kiểm soát trong quy chuẩn kỹ thuật.

Việt Nam chưa có cơ sở kiểm nghiệm đủ năng lực kiểm tra, kiểm nghiệm các chỉ tiêu vệ sinh, an toàn đối với thuốc lá nung nóng và thuốc lá điện tử.

Hơn nữa, việc cho phép thí điểm lưu hành thuốc lá mới có những tác động tiêu cực, đặc biệt là tăng chi phí quản lý và tổ chức thực hiện.

Bà Trần Thu Trang nhấn mạnh quan điểm của Bộ Y tế, là nhất quán quan điểm bảo vệ sức khỏe người dân trên các lợi ích kinh tế, dựa trên căn cứ khoa học, điều kiện thực tiễn của Việt Nam: không thí điểm các sản phẩm có hại cho sức khỏe. Bộ Y tế đề nghị cấm toàn bộ các sản phẩm thuốc lá mới.