Trong cuộc sống hiện đại, việc lựa chọn ngành học và trường đại học là rất quan trọng, cần thiết đối với học sinh trung học phổ thông.
Để giúp học sinh có thể chọn lựa đúng ngành học và trường đại học phù hợp với mình, em Hoàng Đạt (học sinh lớp 10A2 Trường Trung học Vinschool Ocean Park) đã thực hiện một “Dự án hành động trong môn học Công dân toàn cầu”, trong đó đề xuất một số tiêu chí quan trọng cần thiết để hướng dẫn quá trình này.
 |
Học sinh Trường Vinschool Ocean Park đề xuất một số tiêu chí lựa chọn ngành và trường đại học phù hợp (Ảnh: Nhà trường cung cấp) |
Tác giả đã thực hiện khảo sát với 50 mẫu đánh giá từ bạn bè học tại Trường Vinschool với câu hỏi trắc nghiệm nhiều lựa chọn và thu được kết quả như sau:
- Yếu tố nhà trường: 61,5% người lựa chọn những trường có cơ hội việc làm ngay sau khi ra trường; 52,3 chọn trường học có danh tiếng, thương hiệu, 38,5% chọn vị trí gần nhà, thuận tiện đi lại/học phí/học bổng; 30,8% chọn trường có cơ sở vật chất tốt/đa dạng ngành nghề.
- Yếu tố ngành học: 64,3% người chọn theo sở thích và ngành học; 53,8% người chọn theo ý kiến bạn bè/bố mẹ; 46,2 người chọn theo ý kiến của người hướng dẫn/giáo viên/môi trường học tập tốt; 35,7% người chọn phù hợp năng lực học tập; 30,8% lựa chọn theo nhu cầu xã hội; 28% lựa chọn trường có ngành đào tạo tiếng Anh; 23,1% người chọn theo ý kiến của các anh/chị đã/đang theo học/trường có ngành học yêu thích.
- Yếu tố quyết định: 46,2% người lựa chọn theo thông tin, quảng cáo; 38,5% lựa chọn học phí, cơ sở vật chất; 30,8% lựa chọn thương hiệu, cơ hội việc làm/yếu tố bản thân; 23,1% chọn ý kiến tham khảo.
Kết quả khảo sát cho thấy, một số các bạn học sinh đã có những lựa chọn đúng hướng khi đưa ra được những lựa chọn tiêu chí: cơ hội tìm được việc làm cao, ngành học phù hợp với sở thích.
Tuy nhiên, bên cạnh đó có một số học sinh lựa chọn ngành học đang hot theo trào lưu, theo các thông tin quảng cáo hoặc giống bạn bè mà không xét đến các yếu tố bản thân có phù hợp hay không? Sau khi học có cơ hội tìm được việc làm có thu nhập tốt hay không?
Theo Hoàng Đạt, việc định hướng ngành nghề cho học sinh cần phải được gia đình và nhà trường định hướng ngay từ đầu, từ các trường đại học, từ các trường trung học phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như các cơ quan truyền thông là vô cùng quan trọng.
Với học sinh, việc ảnh hưởng của các luồng thông tin, đi theo xu hướng chung của xã hội là điều khó tránh nhưng cần có có giải pháp giúp các bạn học sinh tiếp nhận thông tin, xử lý thông tin một cách thông minh.
Bởi vì việc càng đổ xô vào những ngành nhiều người lựa chọn thì sự cạnh tranh tăng lên, cơ hội giảm đi. Nhất là cơ hội nghề nghiệp phù hợp mức độ cạnh tranh càng lớn càng khó có cơ hội thành công trong tương lai.
Theo đó, Hoàng Đạt đã đưa ra một số tiêu chí đánh giá giúp học sinh nắm bắt được thế mạnh của bản thân qua đó có sự lựa chọn đúng đắn cho ngành học, trường đại học và nghề nghiệp trong tương lai:
Xác định thế mạnh và sở thích của bản thân
Để thành công trong học tập và sự nghiệp, học sinh cần hiểu rõ thế mạnh và đam mê của mình, xác định được mục tiêu và lộ trình học tập phù hợp.
Gia đình và nhà trường cần đồng hành, khuyên nhủ, động viên và giúp học sinh hiểu ý nghĩa của việc chọn ngành học và trường đại học.
Xác định ngành nghề bản thân có thế mạnh
Để định hướng phát triển nghề nghiệp một cách chính xác, cần giúp học sinh khám phá những ngành nghề phù hợp với điểm mạnh của bản thân, cân nhắc các yếu tố như năng lực, tính cách, sức khỏe, điều kiện tài chính gia đình để lựa chọn trường đại học phù hợp.
Nếu gia đình không có điều kiện tài chính, học sinh có thể tìm hiểu các ngành học tại các trường được miễn 100% học phí như sư phạm, công an, quân đội.
Tìm hiểu nhu cầu và xu hướng nghề nghiệp trong tương lai
Sự phát triển không ngừng nghỉ của thế giới hiện đại yêu cầu mọi người phải liên tục thay đổi để thích nghi với thị trường lao động.
Các nghề hot trước đây như kế toán, kiểm toán, giao dịch viên đang dần nhường chỗ cho các nghề mới nổi như lập trình viên, marketing, trí tuệ nhân tạo, và cần tìm hiểu về những ngành nghề tiềm năng trong tương lai.
Để giúp học sinh có cái nhìn khách quan nhất về ngành học phù hợp, có thể cho họ những trải nghiệm thực tế hơn về cơ hội phát triển sự nghiệp và thách thức có thể gặp.
Tìm hiểu về ngành, nghề học sinh sẽ chọn
Để chọn được nghề nghiệp phù hợp, cần tìm hiểu các thông tin cơ bản như nhu cầu tuyển dụng đối với ngành nghề đó, kỹ năng và phẩm chất cần có để theo nghề, mục tiêu và cơ hội phát triển nghề nghiệp.
Bên cạnh đó, đoạn văn cũng liệt kê một số câu hỏi giúp học sinh tìm hiểu thông tin ngành nghề sâu hơn, ví dụ như tên nghề, ngành liên quan, đơn vị đào tạo ngành này, đơn vị nhận học viên ngành này và các tố chất, kỹ năng phù hợp với nghề.
Xây dựng hồ sơ học tập đáp ứng yêu cầu của ngành học và trường đại học
Việc giúp học sinh lên kế hoạch học tập chi tiết để đạt kết quả tốt nhất và khuyến khích họ tham gia các hoạt động xã hội, ngoại khóa hoặc các cuộc thi tài năng để tích lũy thêm kinh nghiệm và kiến thức.
Ví dụ được đưa ra: nếu học sinh định hướng đến ngành Kiến trúc, họ nên cố gắng đạt thành tích cao trong các môn chính khóa cũng như dành thời gian để học vẽ, tham gia các cuộc thi vẽ tranh để có thêm kinh nghiệm thực tế và có nhiều cơ hội cạnh tranh hơn.
Học sinh cần tạo cho mình một hồ sơ học tập nổi bật, đáp ứng các tiêu chuẩn đầu vào của trường hoặc ngành nghề mà họ lựa chọn.
Tự trải nghiệm ngành nghề mình chọn
Việc cọ xát thực tế, tự thân trải nghiệm ngành nghề yêu thích bằng cách tham gia các buổi thực hành hướng nghiệp để có cái nhìn thực tế hơn về công việc và đánh giá mức độ phù hợp của bản thân với ngành nghề đã chọn.
Trường Vinschool thường xuyên tổ chức các chương trình định hướng nghề nghiệp, mời các chuyên gia trong lĩnh vực và kết nối với các doanh nghiệp để giúp học sinh mở mang góc nhìn và tư duy.
Ngoài ra, học sinh cũng có nhiều cơ hội tham gia câu lạc bộ ngoại khóa, các cuộc thi và các diễn đàn phù hợp với ngành học giúp phát triển bản thân và mở rộng hồ sơ để ứng tuyển vào các trường học trong và ngoài nước hoặc xin học bổng.
Các hoạt động này giúp học sinh tham gia trải nghiệm thực tế và gặp gỡ các chuyên gia trong ngành nghề, từ đó giúp họ có cái nhìn tổng quan và chính xác hơn về ngành nghề mình muốn theo học và đánh giá khả năng phù hợp của bản thân.
 |
Việc lựa chọn ngành học và trường đại học phù hợp rất quan trọng với học sinh trung học phổ thông (Ảnh: Nhà trường cung cấp) |
Chuẩn bị thêm phương án dự phòng khác
Việc có một phương án thứ 2 để phòng trường hợp không đạt được mong muốn với nguyện vọng chính.
Việc hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông không chỉ đơn giản là chọn ngành nghề mà còn phải cân nhắc kỹ càng và đề ra những phương án chủ động từ khi còn học tập ở trường học cho đến khi đạt được mục tiêu nghề nghiệp.
Ví dụ: nếu bạn chọn ngành công nghệ thông tin nhưng không đủ điểm đậu vào ngành này, bạn có thể chuyển xuống ngành Tự động hóa với mức điểm yêu cầu thấp hơn.
Những điều cần tránh khi định hướng nghề nghiệp
Việc chọn nghề nghiệp cần phải đánh giá và cân nhắc kỹ càng, bao gồm cả tiêu chí năng lực, tính cách và định hướng nghề nghiệp.
Không nên chỉ quan tâm đến địa vị xã hội hay thu nhập mà bỏ qua sự đam mê và phù hợp với bản thân.
Nên tìm hiểu kỹ về xu hướng và năng lực bản thân, không chọn nghề nghiệp theo trào lưu hay áp đặt của người khác.
Những sai lầm thường gặp khi chọn nghề nghiệp, bao gồm:
· Chọn nghề nghiệp dựa vào học lực, bỏ qua tiêu chí năng lực và tính cách.
· Không coi trọng vấn đề hướng nghiệp.
· Đặt quá nhiều tầm quan trọng vào địa vị xã hội khi chọn ngành nghề, ưu tiên chọn nghề có địa vị cao.
· Đánh giá thấp những ngành học khi ra trường có thu nhập thấp.
· Chọn nghề theo trào lưu, theo xu hướng và bề nổi, không tìm hiểu kỹ xu hướng và năng lực bản thân.
· Chọn nghề theo sự áp đặt, mong muốn của gia đình trong khi bản thân không có sự đam mê.
Định hướng nghề nghiệp và truyền thông của Trường Vinschool với học sinh
Tại trường Vinschool, từ năm lớp 10, học sinh và phụ huynh được cố vấn học tập hỗ trợ 1-1 để chọn ngành học và định hướng nghề nghiệp.
Năm lớp 11, học sinh có cơ hội trải nghiệm công việc thực tế tại các trường đại học và doanh nghiệp trong nước để hiểu rõ hơn về đặc điểm và yêu cầu của từng nghề.
Năm lớp 12, học sinh được khuyến khích tham quan các trường đại học để tìm hiểu trải nghiệm thực tế và chuẩn bị hồ sơ ứng tuyển đại học.
Ngoài ra, học sinh được tư vấn tham gia các hoạt động ngoại khóa chuyên sâu, hoạt động tình nguyện hoặc câu lạc bộ ngoại khóa và hoàn thành các bài thi chuẩn hóa như SAT, ACT, IELTS, các môn AP để sẵn sàng cho kế hoạch ứng tuyển đại học sớm.
Học sinh Vinschool được trau dồi vốn tiếng Anh vượt trội từ sớm nên đạt được nhiều chứng chỉ quốc tế IELTS với điểm trung bình 7.0, điều này giúp học sinh tiến nhanh hơn trong học tập.
Các hoạt động cố vấn nghề nghiệp tại Vinschool giúp học sinh chọn ngành học và định hướng nghề nghiệp phù hợp với năng lực và nguyện vọng của mình.
Ngoài các tiêu chí kể trên, học sinh cũng cần phải xem xét về vị trí địa lý của trường đại học, cũng như các tiện ích khác như khu ăn uống, khu vui chơi giải trí, và các hoạt động ngoại khóa để có thể đảm bảo một môi trường học tập và sống đáng sống.
Tuy nhiên, tác giả cũng nhấn mạnh rằng việc chọn ngành học và trường đại học không chỉ dựa trên các tiêu chí trên mà còn phải dựa trên tình hình kinh tế và xã hội hiện tại và tương lai của đất nước, cũng như thị trường lao động. Học sinh cần phải có cái nhìn tổng thể và cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đưa ra quyết định lựa chọn ngành học và trường đại học.