Mới đây, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã công bố kết quả khảo sát PISA Việt Nam năm 2022. Kết quả này được OECD công bố công khai từ bài khảo sát về toán, đọc hoặc khoa học của 6068 học sinh ở 178 trường, đại diện cho khoảng 939.500 học sinh 15 tuổi (ước tính khoảng 68% tổng dân số 15 tuổi) ở Việt Nam.
Việt Nam đứng thứ 2 trong khu vực ASEAN
Chương trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA) đánh giá kiến thức và kỹ năng của học sinh 15 tuổi về toán, đọc và khoa học. Các bài kiểm tra PISA khám phá khả năng học sinh có thể giải quyết các vấn đề phức tạp, tư duy phản biện và giao tiếp hiệu quả như thế nào.
Kết quả, học sinh Việt Nam đạt điểm gần với mức trung bình của OECD ở cả môn toán, môn đọc và khoa học. Đáng chú ý, Việt Nam xếp thứ 2 ở khu vực ASEAN chỉ sau Singapore.
Theo đó, điểm trung bình 3 môn của học sinh Việt Nam xếp thứ 34/81 quốc gia (xếp thứ tự các nước ASEAN như sau: Singapore: 1/81; Brunei: 42/81; Malaysia: 47/81; Thailand: 63/81; Indonesia: 69/81; Philippines: 77/81; Campuchia: 81/81).
Đối với môn Toán: Việt Nam xếp thứ 31/81 quốc gia (xếp thứ tự các nước ASEAN như sau: Singapore: 1/81; Brunei: 40/81, Malaysia; 40/81; Thailand: 58/81; Indonesia: 69/81; Philippines: 75/81; Campuchia: 81/81).
Môn Khoa học: học sinh Việt Nam xếp thứ 35/81 quốc gia.
Môn đọc: học sinh Việt Nam xếp thứ 34/81 quốc gia.
Các chỉ số cụ thể
Theo OECD, tại Việt Nam, 72% học sinh đạt trình độ toán ít nhất ở cấp độ 2 (trung bình OECD: 69%). Khoảng 5% học sinh ở Việt Nam có thành tích đứng đầu môn toán, nghĩa là các em đạt được cấp độ 5 hoặc 6 trong kỳ thi toán PISA (trung bình OECD: 9%). Chỉ có 16/81 quốc gia và nền kinh tế tham gia PISA 2022 có hơn 10% học sinh đạt trình độ thông thạo cấp độ 5 hoặc 6. Khoảng 13% học sinh có hoàn cảnh khó khăn ở Việt Nam đạt điểm cao trong môn toán (trung bình OECD: 10%).
Chỉ số PISA về tình trạng kinh tế, xã hội và văn hóa được tính toán sao cho tất cả học sinh tham gia kỳ thi PISA, bất kể họ sống ở quốc gia nào, đều có thể được xếp vào cùng một thang đo kinh tế xã hội. Điều này có nghĩa là có thể sử dụng chỉ số này để so sánh kết quả học tập của học sinh có hoàn cảnh kinh tế xã hội tương tự ở các quốc gia khác nhau. Kết quả Toán của Việt Nam đứng thứ tư theo cùng thang đo kinh tế - xã hội trong số các quốc gia tham gia PISA 2022.
Khoảng 77% học sinh ở Việt Nam đạt trình độ đọc 2 trở lên (trung bình OECD: 74%). 1% học sinh đạt thành tích cao, điểm 5 trở lên ở môn đọc (trung bình OECD: 7%).
Khoảng 79% học sinh ở Việt Nam đạt trình độ 2 trở lên ở môn khoa học (trung bình OECD: 76%). 2% học sinh đạt thành tích cao trong môn khoa học, nghĩa là các em thành thạo ở cấp độ 5 hoặc 6 (trung bình OECD: 7%).
OECD cũng cho biết, ở Việt Nam, nam sinh giỏi hơn nữ môn toán 10 điểm; nữ sinh vượt trội hơn nam sinh ở môn đọc 18 điểm. Trong môn đọc, trung bình, con gái đạt điểm cao hơn con trai ở tất cả trừ hai điểm. Các quốc gia và nền kinh tế tham gia PISA 2022 (79 trên 81). Tỷ lệ học sinh đạt điểm thấp ở nam (27%) và nữ (29%) ở môn toán là tương đương nhau; tuy nhiên, về môn đọc, tỷ lệ này cao hơn ở nam sinh (19% nữ và 27% nam đạt điểm dưới Cấp độ 2 về đọc). Khi nói đến những học sinh có thành tích xuất sắc nhất, tỷ lệ ở các em nam (7%) cao hơn so với các em nữ (4%) trong môn toán; tuy nhiên, về môn đọc, tỷ lệ này là tương tự giữa các em gái (1% em gái và 1% em trai đạt điểm 5 hoặc 6 ở môn đọc).
Năm 2022, 85% học sinh Việt Nam cho biết các em dễ dàng kết bạn ở trường (trung bình OECD: 76%) và 82% cảm thấy mình thuộc về trường học (trung bình OECD: 75%). Trong khi đó, 14% cho biết cảm thấy cô đơn ở trường và 21% giống như người ngoài cuộc hoặc bị bỏ quên ở trường (trung bình OECD: 16% và 17%). So với năm 2018, cảm giác gắn bó với trường học của học sinh Việt Nam đã được cải thiện.
Tại Việt Nam, 77% học sinh cho biết, trong hầu hết các bài học toán, giáo viên thể hiện sự quan tâm đến việc học của từng học sinh (trung bình OECD: 63%), và 83% giáo viên giúp đỡ thêm khi học sinh cần (trung bình OECD: 70%). Năm 2012, tỷ lệ tương ứng là 76% và 82%.
11% học sinh Việt Nam cho biết cảm thấy không an toàn trên đường đến trường (trung bình OECD: 8%); 5% học sinh cho biết không cảm thấy an toàn trong lớp học ở trường (trung bình OECD: 7%); 16% học sinh cho biết không cảm thấy an toàn ở những nơi khác trong trường (ví dụ: hành lang, nhà ăn, phòng vệ sinh) (trung bình OECD: 10%).
62% học sinh ở Việt Nam theo học tại các trường có hiệu trưởng báo cáo rằng trong năm học trước, ít nhất một nửa số gia đình đã tự mình thảo luận về sự tiến bộ của con mình với giáo viên (và 67% là do giáo viên chủ động). Năm 2018, con số tương ứng là 73% (và 66%).
Trong quá trình học từ xa, 43% học sinh ở Việt Nam gặp khó khăn ít nhất một lần một tuần trong việc hiểu bài tập ở trường và 29% học sinh gặp khó khăn trong việc tìm người có thể giúp hướng dẫn làm bài tập ở trường (mức trung bình của OECD: 34% và 24%). 78% học sinh cho biết họ được hỗ trợ hàng ngày thông qua các lớp học trực tuyến trên chương trình truyền thông video. Chỉ 24% học sinh cho biết họ được ai đó trong trường hỏi hàng ngày về cảm giác của họ (trung bình OECD: 51% và 13%).
Khoảng 73% học sinh ở Việt Nam cảm thấy tự tin hoặc rất tự tin khi sử dụng chương trình giao tiếp qua video và 66% học sinh cảm thấy tự tin hoặc rất tự tin về động cơ thúc đẩy bản thân làm bài tập ở trường (mức trung bình của OECD: 77% và 58%).
Kết quả chung cho thấy chi tiêu cho giáo dục cao hơn có liên quan đến kết quả cao hơn ở môn toán PISA: Việt Nam chi tiêu cho mỗi học sinh từ 6 - 15 tuổi khoảng 13.800 USD trong khi các quốc gia/nền kinh tế OECD có chi tiêu ở mức 75.000 USD. Điểm trung bình môn toán của học sinh Việt Nam là 438 điểm - một trong những mức cao nhất dành cho học sinh có nền tảng kinh tế - xã hội tương tự.
Khi tham gia kỳ thi PISA năm 2022, 94% học sinh 15 tuổi ở Việt Nam đã đăng ký vào lớp 10. 97% học sinh cho biết đã theo học giáo dục mầm non từ một năm trở lên (trung bình OECD: 94%). Trung bình ở các nước OECD, học sinh đã theo học giáo dục mầm non từ một năm trở lên đạt điểm cao hơn ở môn toán ở tuổi 15 so với những học sinh chưa bao giờ theo học hoặc đã theo học dưới một năm, ngay cả sau khi tính toán các chỉ tiêu kinh tế - xã hội.
Từ kết quả khảo sát do OECD công bố trên đây, bằng cách so sánh kết quả trên phạm vi quốc tế, các nhà hoạch định chính sách và nhà giáo dục ở Việt Nam có thể học hỏi từ chính sách và thực tiễn của các nước khác. Kết quả khảo sát đồng thời cung cấp cách nhìn sâu sắc về việc hệ thống giáo dục đang chuẩn bị tốt như thế nào cho học sinh trước những thách thức trong cuộc sống thực và thành công trong tương lai.
Được biết, Việt Nam bắt đầu tham gia PISA lần đầu tiên vào năm 2012 đến nay đã đạt được khá nhiều thành tích quan trọng, đối sánh quốc tế, khu vực và cung cấp cấp dữ liệu phân tích giáo dục quốc gia.