Hiện nay, chính sách học bổng khuyến khích đối với người học được quy định chi tiết tại Khoản 1, Điều 85, Luật Giáo dục 2019.
Ngoài ra, tại Điểm b, Khoản 4, Điều 8, Nghị định 84/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Giáo dục nêu: “Đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học: Học bổng khuyến khích học tập được bố trí tối thiểu bằng 8% nguồn thu học phí đối với trường công lập và tối thiểu 2% nguồn thu học phí đối với trường tư thục”.
Thực tế cho thấy, việc chỉ dựa vào phần trăm nguồn thu học phí này để cấp học bổng khiến trường đại học gặp nhiều khó khăn, đặc biệt khi số lượng sinh viên xứng đáng được nhận học bổng ngày càng tăng.
Ngoài ra, trong các văn bản cũng chưa quy định bất kỳ chế độ ưu tiên cụ thể nào cho khối ngành khoa học cơ bản và STEM trong khi đây là những ngành thường có khối lượng kiến thức lớn, yêu cầu cao, cơ hội nhận học bổng cho sinh viên theo học những ngành này còn hạn chế, đặc biệt là nữ sinh – nhóm đối tượng vốn gặp nhiều khó khăn hơn trong việc tiếp cận các ngành học kỹ thuật, công nghệ.
Vì sao nhiều sinh viên đủ điều kiện nhưng chưa được nhận học bổng khuyến khích học tập?
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam về các chính sách học bổng hiện có, Thạc sĩ Trần Văn Chương - Trưởng phòng Công tác sinh viên, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên cho biết: Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên là trường đại học công lập trong hệ thống giáo dục quốc dân. Ngoài nguồn thu học phí, nhà trường còn nhiều loại nguồn thu khác như nguồn ngân sách nhà nước cấp cho chi thường xuyên, cho hoạt động không thường xuyên và chi đầu tư.
Bên cạnh đó là nguồn thu từ tài trợ, biếu tặng, các hoạt động dịch vụ ngắn hạn…Tất cả các nguồn thu đều được dùng cho hoạt động phục vụ đào tạo và quản lý như nguồn thu do ngân sách nhà nước cấp.
Về chính sách học bổng cho sinh viên, thầy Chương cho biết nhà trường cũng đã xây dựng nhiều học bổng ý nghĩa và thiết thực để khuyến khích tinh thần học tập của sinh viên. Việc triển khai và thực hiện tuân theo nội dung tại Điều 8, Nghị định 84/2020/NĐ-CP.
Tính đến thời điểm hiện tại, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên đã có rất nhiều loại học bổng, trong đó có loại dành cho sinh viên có điểm số cao, học bổng hỗ trợ cho sinh viên có học lực tốt nhưng có hoàn cảnh khó khăn.
Theo đó, quỹ học bổng khuyến khích học tập được trích tối thiểu 8% từ nguồn thu học phí chính quy, đối tượng xét là sinh viên có kết quả học tập, rèn luyện từ loại khá trở lên, không bị kỷ luật hay khiển trách trong kỳ xét cấp học bổng.
Đặc biệt, các quy định về học bổng (đối tượng, thủ tục cấp…) cũng được trường cụ thể hoá tại quyết định số 1743/QĐ-ĐHSPKTHY ngày 20/10/2020 của Hiệu trưởng ban hành quy định về quản lý và sử dụng học bổng đối với sinh viên Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên.
Với học bổng cho sinh viên tài năng, nhà trường áp dụng cho sinh viên thuộc các lớp tài năng theo quyết định của hiệu trưởng. Nguồn học bổng tài năng được trích từ nguồn thu hợp pháp của nhà trường.
Đối với học bổng tài trợ được xác định theo tiêu chí riêng của các nhà tài trợ, có thể áp dụng cho đối tượng sinh viên nghèo vượt khó, sinh viên có thành tích xuất sắc trong học tập, sinh viên đạt giải trong các cuộc thi…Nguồn học bổng này do các doanh nghiệp/tổ chức tài trợ thông qua nhà trường và trao đến sinh viên theo yêu cầu của đơn vị tài trợ.
“Trên thực tế, nhà trường luôn cố gắng tạo cơ hội học tập, rèn luyện bình đẳng đối với tất cả sinh viên trên mọi phương diện. Đối với các chính sách học bổng, trường hy vọng đây sẽ là một điều kiện khuyến khích các em học tập, rèn luyện để đạt được kết quả cao trong quá trình học tập.
Vì vậy hiện nay nhà trường vẫn đang cân đối và đảm bảo thực hiện tốt việc sử dụng nguồn thu học phí để cấp học bổng cho sinh viên sao cho phù hợp và không gây ra bất cập hay hạn chế nào", thầy Chương nhấn mạnh.
Tiến sĩ Nguyễn Thanh Bình, Trưởng Phòng Phòng Chính trị và Công tác sinh viên, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội chia sẻ, hiện nay, nhà trường đã xây dựng và triển khai nhiều loại học bổng nhằm khuyến khích và hỗ trợ sinh viên trong học tập.
Tới thời điểm hiện tại, trường có ba loại học bổng chính gồm: Học bổng khuyến khích học tập, học bổng hỗ trợ chi phí học tập và học bổng tài trợ từ các doanh nghiệp, tổ chức.
Học bổng khuyến khích học tập được cấp theo Luật Giáo dục, với nguồn quỹ tối thiểu 8% học phí hằng năm. Mục tiêu của học bổng này là nhằm giúp sinh viên đạt được sự cân bằng giữa học phí và hỗ trợ tài chính. Đặc biệt, việc xét học bổng được thực hiện công bằng, dựa trên kết quả học tập và rèn luyện của sinh viên.
“Những sinh viên có kết quả học tập và rèn luyện tốt đều xứng đáng nhận được học bổng khuyến khích học tập. Điều này đảm bảo tính công bằng và chính xác trong quá trình xét duyệt”, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Bình nhấn mạnh.
Ngoài học bổng khuyến khích học tập, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội còn cung cấp học bổng hỗ trợ chi phí học tập. Đây là nguồn học bổng được nhà trường cân đối từ các nguồn kinh phí hợp pháp để hỗ trợ những sinh viên cần thiết. Điều này giúp sinh viên tiếp tục học tập mà không phải lo lắng về vấn đề tài chính.
Bên cạnh đó, nhà trường còn có học bổng tài trợ từ các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân, trong đó có cả cựu sinh viên. Những học bổng này được cấp cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn nhưng có thành tích học tập tốt, đáp ứng các tiêu chí do nhà tài trợ đề ra.
Hằng năm, sinh viên của trường cũng nhận được học bổng trao đổi du học từ các tổ chức quốc tế và các trường đại học đối tác nước ngoài.
Cũng bàn về các nguồn học bổng của trường, Thạc sĩ Nguyễn Thị Thảo Trang, Trưởng phòng Công tác sinh viên, Trường Đại học Kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh, thông tin, nhà trường luôn nỗ lực không ngừng trong việc xét cấp các loại học bổng để tạo động lực cho sinh viên trong học tập, đồng thời hỗ trợ các em vượt qua những khó khăn về tài chính trong quá trình học.
Theo Thạc sĩ Nguyễn Thị Thảo Trang, hiện tại nhà trường đang triển khai hai loại học bổng chính: Học bổng khuyến khích học tập dành cho những sinh viên có thành tích học tập và rèn luyện tốt, và học bổng từ các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tài trợ.
Học bổng khuyến khích học tập được trích từ nguồn thu học phí của mỗi năm học, với tỷ lệ trích tối thiểu 8%. Tuy nhiên, nhằm hỗ trợ tối đa cho sinh viên, nhà trường đang bố trí mức trích cao hơn mức tối thiểu.
Dù vậy, cô Trang trăn trở, vẫn còn nhiều trường hợp sinh viên đủ điều kiện nhưng không thể nhận học bổng do nguồn quỹ khuyến khích học tập có hạn. Nhà trường đã xem xét sử dụng nguồn học bổng tài trợ từ các doanh nghiệp để trao cho những sinh viên có thành tích học tập và rèn luyện tốt nhưng chưa được nhận học bổng khuyến khích học tập.
Trường Đại học Kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh cũng dành nhiều sự quan tâm đến sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Nhà trường ưu tiên cấp học bổng cho những sinh viên vượt khó, dù điểm học tập của họ chưa phải cao nhất.
Ngoài ra, để hỗ trợ những sinh viên trong hoàn cảnh khó khăn đặc biệt, trường đã thành lập “Quỹ hỗ trợ sinh viên UAH”. Quỹ này được sử dụng cho những trường hợp sinh viên mắc bệnh hiểm nghèo, gặp tai nạn, hoặc gia đình bị ảnh hưởng bởi thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh.
Thạc sĩ Nguyễn Thị Thảo Trang cho biết, hiện nay mức bố trí nguồn thu học phí để cấp học bổng đang ở mức tối thiểu theo quy định là 8%, nhưng con số này vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu hỗ trợ sinh viên một cách toàn diện.
Do đó, cô Trang mong muốn các Bộ, ngành liên quan, có thể xem xét tăng mức bố trí nguồn thu học phí để cấp học bổng khuyến khích học tập cho sinh viên lên 10%. Việc tăng tỷ lệ này sẽ giúp thêm nhiều sinh viên, có thành tích rèn luyện và học tập xuất sắc, có cơ hội tiếp cận học bổng.
Ưu tiên khối ngành khoa học cơ bản, STEM nhưng không “bỏ rơi” các ngành khác
Nói rõ hơn về học bổng hỗ trợ chi phí học tập, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Bình cho hay, học bổng này dành riêng cho các sinh viên tài năng thuộc các ngành khoa học cơ bản, sinh viên có hoàn cảnh khó khăn hoặc đạt điểm đầu vào xuất sắc.
“Trong bối cảnh hiện nay, khi các ngành khoa học cơ bản chưa nhận được sự quan tâm nhiều từ xã hội, việc tập trung vào chính sách học bổng để thu hút nhân tài trong các ngành STEM và khoa học cơ bản là cần thiết. Điều này sẽ đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực cao cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, thầy Bình cho hay.
Thầy Bình cũng bày tỏ mong muốn Nhà nước có thêm các chính sách, quy định ưu tiên cụ thể cho một số khối ngành như khoa học cơ bản, STEM, có thể áp dụng các chính sách hỗ trợ tương tự như chính sách dành cho sinh viên sư phạm. Ngoài ra, cần có chính sách khuyến khích các doanh nghiệp, tập thể, cá nhân…đầu tư tham gia hỗ trợ.
Trước ý kiến nên sử dụng quỹ học bổng một cách phù hợp, trọng tâm và tập trung, ưu tiên một số nhóm ngành như STEM, khoa học cơ bản…,Thạc sĩ Trần Văn Chương cho rằng bất kỳ một chương trình học bổng nào được đề ra cũng đều có mục tiêu riêng của nó.
Hơn hết, quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá cần sự tham gia đồng bộ của tất cả các nhóm ngành nên việc tập trung quỹ học bổng cho một số nhóm ngành nêu trên sẽ gây ra sự bất bình đẳng cho các nhóm ngành còn lại.
Do vậy, thầy Chương nêu quan điểm, với các nhóm ngành mới, có nhiều tiềm năng và đang là nhu cầu của xã hội, các cơ sở giáo dục đại học có thể sắp ưu tiên sắp xếp số lượng suất học bổng cho các nhóm ngành đó nhiều hơn. Tuy nhiên vẫn cần đảm bảo tỷ lệ chung của nhà trường.