Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện đang lấy ý kiến cho dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 84/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Giáo dục.
Một trong những nội dung sửa đổi, bổ sung đáng chú ý tại dự thảo là đưa ra 2 phương án về quy định về nguồn hình thành học bổng khuyến khích học tập đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học công lập (sửa đổi, bổ sung Điểm b, Khoản 4, Điều 8 Nghị định 84/2020/NĐ-CP). Cụ thể:
Phương án 1: Đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học, học bổng khuyến khích học tập được bố trí tối thiểu bằng 5% nguồn thu học phí (với trường công lập) và tối thiểu 2% nguồn thu học phí đối với trường tư thục.
Theo phương án này, dự thảo Nghị định không có sự phân biệt học sinh, sinh viên học chương trình chính quy với người học chương trình vừa làm vừa học, đào tạo từ xa.
Phương án 2: Đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học: Học bổng khuyến khích học tập được bố trí tối thiểu bằng 8% nguồn thu học phí hệ chính quy (với trường công lập) và tối thiểu 2% nguồn thu học phí đối với trường tư thục.
Dự thảo hiện đang nhận được nhiều sự quan tâm từ các cơ sở giáo dục đại học, hầu hết các ý kiến đều bày tỏ sự đồng tình và ủng hộ phương án 1 tại dự thảo.
Giảm áp lực cho các cơ sở đào tạo
Trao đổi với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Trung Nhân - Trưởng phòng Đào tạo Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng phương án 1 trong dự thảo là hợp lý. Với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học, học bổng khuyến khích học tập được bố trí tối thiểu bằng 5% nguồn thu học phí đối với trường công lập sẽ giảm bớt được áp lực và gánh nặng cho các cơ sở đào tạo bởi hiện nay, hầu hết nguồn thu của các trường chủ yếu đến từ học phí.
Với các trường chưa có nguồn thu dồi dào, nguồn thu có hạn và vẫn phụ thuộc chủ yếu vào học phí thì việc trích tối thiểu 8% từ nguồn thu học phí để cấp học bổng khuyến khích học tập có thể là một tỷ lệ khá cao.
Đặc biệt, nguồn thu học phí còn cần phải sử dụng vào các khoản chi khác như duy trì phòng thí nghiệm, trang thiết bị và vật tư phục vụ cho nghiên cứu khoa học.
Đối với Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh đã áp dụng quy định về học bổng theo Nghị định 84/2020/NĐ-CP. Do đã tự chủ từ lâu nên nguồn kinh phí cho học bổng khuyến khích chủ yếu đến từ ngân sách của trường. Việc xây dựng quy định học bổng được thực hiện một cách cân đối, trích khoảng 8% tổng nguồn thu.
Bên cạnh đó, ngoài học bổng khuyến khích học tập từ học phí, các trường còn có nguồn học bổng khác cho sinh viên như từ doanh nghiệp, cựu sinh viên… Đối với các sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, nhà trường cũng có học bổng để hỗ trợ các em thuộc diện này.
Cùng bàn về vấn đề này, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Xuân Thành, Trưởng phòng Phòng công tác sinh viên, Trường Đại học Mỏ - Địa chất cho biết, xét trên khía cạnh của các trường, phương án học bổng khuyến khích học tập được bố trí tối thiểu bằng 5% nguồn thu học phí đối với trường công lập và tối thiểu 2% nguồn thu học phí đối với trường tư thục sẽ tạo thuận lợi, giảm áp lực hơn cho các trường công lập.
Điều này cũng làm hài hòa bức tranh tổng thể của các cơ sở giáo dục đào tạo, tránh tình trạng quỹ học bổng khuyến khích học tập được trích bằng nguồn thu học phí quá nhiều.
Nguồn thu học phí cần chi trả cho nhiều mục đích khác nhau, như đầu tư cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, nhân lực, nguồn dự phòng phát triển chất lượng giáo dục, quản trị đại học, phát triển khoa học công nghệ, nghiên cứu khoa học… Do đó, nếu trích 8% nguồn học phí vào quỹ học bổng có thể khiến các nguồn lực đầu tư vào các lĩnh vực khác bị giảm xuống.
Cũng theo thầy Thành, ngoài khoản học bổng trích từ học phí, Trường Đại học Mỏ - Địa chất cũng có quỹ khuyến học bao gồm các khoản tài trợ từ cựu sinh viên và các tập đoàn, tổ chức hợp tác với trường. Nhờ đó, mỗi năm trường có thể bổ sung thêm nguồn quỹ cho các suất học bổng.
Bên cạnh đó, nhà trường cũng dành sự quan tâm đặc biệt đến các sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Các doanh nghiệp cũng có những suất học bổng hỗ trợ cho các sinh viên có hoàn cảnh khó khăn.
Nhà trường luôn tận dụng các nguồn lực sẵn có, từ học phí trích lập học bổng, quỹ khuyến học đến sự tài trợ của các doanh nghiệp, nhằm tạo điều kiện tối đa cho sinh viên phát triển, đặc biệt là các sinh viên yếu thế.
Vì vậy, nên có sự điều tiết linh hoạt, đánh giá, lượng hóa chung trên bức tranh tổng thể của các cơ sở giáo dục đào tạo, từ đó trường sẽ có căn cứ, trích phần trăm học bổng từ học phí sao cho phù hợp với từng trường.
Cần xây dựng quy chế đảm bảo hài hòa giữa hệ chính quy với hệ vừa làm vừa học, đào tạo từ xa
Theo phương án 1, dự thảo Nghị định không có sự phân biệt học sinh, sinh viên học chương trình chính quy với người học chương trình vừa làm vừa học, đào tạo từ xa.
Bàn về vấn đề này, thầy Nhân chia sẻ, theo Nghị định 84, học bổng được bố trí dựa trên tỷ lệ phần trăm từ tổng nguồn thu học phí của sinh viên các hệ đào tạo (chính quy, từ xa, vừa làm vừa học) nhưng đối tượng thụ hưởng học bổng chỉ có sinh viên chính quy.
Vì thế, đề xuất sinh viên học hệ vừa làm vừa học, đào tạo từ xa cũng được xét, cấp học bổng như sinh viên chính quy cũng là một cách để thúc đẩy tinh thần học tập.
Tuy nhiên, nếu lấy quy chế xét tặng học bổng khuyến khích học tập với sinh viên chính quy để áp dụng cho sinh viên hệ đào tạo từ xa, vừa làm vừa học sẽ chưa thực chất bởi hoàn cảnh và tính chất học tập của hai hệ này khác nhau.
Thầy Nhân đề xuất, học bổng cho sinh viên hệ vừa học vừa làm, đào tạo từ xa có thể được cấp theo dạng miễn học phí đầu vào vì những người học hệ vừa học vừa làm đã đi làm, có điều kiện, ít bị gánh nặng về học phí.
Còn theo Tiến sĩ Thái Doãn Thanh - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công Thương Thành phố Hồ Chí Minh, đề xuất sinh viên học chương trình vừa làm vừa học, đào tạo từ xa sẽ được cấp học bổng khuyến khích học tập như sinh viên chính quy là phù hợp với thực tiễn.
Bản chất của học bổng khuyến khích học tập dựa từ nguồn học phí. Sinh viên hệ vừa làm vừa học và đào tạo từ xa cũng đóng góp học phí cũng nên được hưởng quyền lợi từ chính sách học bổng này.
Vì thế, cần bảo đảm quyền lợi và nghĩa vụ trong học tập đối với người học ở tất cả hệ đào tạo.
Còn theo thầy Thành, hiện nay, quy chế xét học bổng khuyến khích học tập được căn cứ theo kết quả học tập và kết quả rèn luyện.
“Tại Trường Đại học Mỏ - Địa chất, nhà trường áp dụng đúng quy chế đánh giá kết quả rèn luyện của người học theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Sinh viên cần tham gia các hoạt động như nghiên cứu khoa học, tham gia các hoạt động như hiến máu, hoạt động đoàn để được cộng điểm rèn luyện.
Nếu sinh viên chỉ đơn thuần là có kết quả học tập tốt, không tham gia bất cứ hoạt động nào thì điểm rèn luyện tối đa là 69 điểm, chưa đạt được đến mức 70 điểm để xét học bổng”, thầy Thành thông tin thêm.
Thầy Thành đề xuất, nếu học bổng không có sự phân biệt giữa sinh viên hệ chính quy với người học hệ vừa làm vừa học, đào tạo từ xa thì cần tổ chức cách đánh giá điểm rèn luyện một cách chính xác, phù hợp với thực tế.
Bởi quá trình học tập của các hệ này cũng được linh hoạt hơn, những người đi làm sẽ có điều kiện tài chính tốt hơn sinh viên chính quy.
Đồng thời việc xét học bổng cũng cần chặt chẽ hơn tránh trường hợp người học hệ vừa làm vừa học, đặc biệt là ở các cơ quan có điều kiện để tham gia nhiều vào các hoạt động xã hội họ có điểm rèn luyện vượt trội hơn. Điều này có thể dẫn đến việc lượng hóa điểm rèn luyện chưa đánh giá được một cách chính xác.
Vì tính chất và hoàn cảnh học tập khác nhau nên không thể áp dụng y nguyên quy chế xét tặng học bổng khuyến khích học tập với sinh viên chính quy để áp dụng cho sinh viên hệ đào tạo từ xa, vừa làm vừa học.
Do đó, cơ sở đào tạo cần đảm bảo hài hòa về mặt thực tế, cân đối, tránh mất cân bằng giữa ngân sách dành cấp học bổng cho hệ vừa làm vừa học, đào tạo từ xa với sinh viên chính quy. Đồng thời bảo đảm các tiêu chí, tiêu chuẩn rõ ràng, minh bạch, đúng người, đúng việc.
Theo dự thảo, Bộ Giáo dục và Đào tạo nêu lý do sửa Nghị định theo Phương án 1 như sau: Qua báo cáo sơ kết tình hình thực hiện Nghị định 84/2020/NĐ-CP và kết quả khảo sát cho thấy, đa số ý kiến của các cơ sở giáo dục đại học công lập cho rằng mức trích lập 8% nguồn thu học phí là cao, làm khó cho cơ sở giáo dục đại học công lập, nhất là các trường tự chủ mức độ 1.
Hiện nay, theo quy định tại Nghị định 109/2022/NĐ-CP về hoạt động khoa học và công nghệ trong cơ sở giáo dục đại học, hằng năm, cơ sở giáo dục đại học trích tối thiểu 5% từ nguồn thu học phí, cơ sở giáo dục đại học định hướng nghiên cứu trích tối thiểu 8% từ nguồn thu học phí cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Như vậy, tổng 13%-16% nguồn thu học phí chi cho học bổng khuyến khích học tập và hoạt động khoa học công nghệ của trường là tỉ lệ lớn, trong khi cơ sở giáo dục đại học chủ yếu chỉ có nguồn thu từ học phí.
Tiếp thu ý kiến của đối tượng chịu sự điều chỉnh của văn bản (các cơ sở giáo dục đại học), dự thảo điều chỉnh quy định: đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, cơ sở giáo dục đại học, học bổng khuyến khích học tập được bố trí tối thiểu bằng 5% nguồn thu học phí đối với trường công lập (giảm 3% so với quy định hiện hành tại Nghị định 84/2020/NĐ-CP). [1]
Tài liệu tham khảo:
[1]: https://baochinhphu.vn/de-xuat-quy-dinh-moi-ve-dieu-kien-cap-hoc-bong-cho-hoc-sinh-truong-chuyen-102241008154107704.htm