Vừa qua, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội Trần Thế Cương bày tỏ mong muốn, Trường Trung học phổ thông chuyên Chu Văn An có thể nghiên cứu, đề xuất phương án thành lập trường trung học cơ sở chuyên trong nhà trường. [1]
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng, điều này đi ngược với quy định hiện hành; đồng thời, việc đặt học sinh trung học cơ sở vào môi trường chuyên quá sớm có thể gây áp lực học tập và ảnh hưởng đến sự phát triển tự nhiên của các em.
Luật Giáo dục chỉ có trường chuyên ở cấp trung học phổ thông, không nên có ngoại lệ
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Thức - Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa cho biết: “Căn cứ khoản 1 Điều 62 Luật Giáo dục 2019, “trường chuyên được thành lập ở cấp trung học phổ thông”, vì vậy không có cấp trung học cơ sở trong trường chuyên. Việc đề xuất thành lập trường trung học cơ sở chuyên trong trường trung học phổ thông là bất hợp lý.
Luật Giáo dục hiện hành chỉ có trường chuyên ở cấp trung học phổ thông, vì vậy cần tuân thủ pháp luật và thực hiện nhất quán, không nên có ngoại lệ”.
Đại biểu Quốc hội Trần Văn Thức cũng chỉ ra: “Nếu thành lập trường trung học cơ sở có thể khiến cho các em học sinh chịu áp lực do phải ôn luyện và chuẩn bị các điều kiện để thi cử từ quá sớm. Điều này đi ngược lại chương trình giáo dục phổ thông 2018, đó là phát triển toàn diện, giảm thiểu căng thẳng học tập, đồng thời phát triển cá nhân ở nhiều mặt như: kỹ năng sống, khả năng tư duy sáng tạo, phát triển về thể chất và tinh thần.
Theo tôi, giáo dục mầm non và tiểu học là bậc học có nhiệm vụ xây dựng và phát triển tình cảm, đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ và thể chất của trẻ em, nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn diện nhân cách con người. Giáo dục trung học cơ sở nhằm củng cố và phát triển kết quả của giáo dục tiểu học, đảm bảo học sinh được trang bị nền tảng học vấn phổ thông vững chắc, toàn diện và định hướng nghề nghiệp để chuẩn bị cho quá trình học trung học phổ thông, hoặc tham gia chương trình giáo dục nghề nghiệp hoặc tham gia vào cuộc sống lao động.
Ở bậc trung học phổ thông, chương trình giáo dục giúp học sinh phát triển về phẩm chất, năng lực, ý thức và nhân cách; khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với khả năng, sở thích, điều kiện gia đình, hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên đại học, học nghề hoặc tham gia lao động.
Vì vậy, việc xây dựng chương trình đào tạo và phân bổ nguồn lực cần đảm bảo phù hợp với từng cấp học và thực tế yêu cầu, đồng thời tuân thủ đúng quy định của pháp luật”.
Theo vị đại biểu, trong hệ thống giáo dục hiện nay, mục tiêu chính là tập trung đảm bảo chất lượng dạy học chính khóa cho học sinh ở mọi cấp học; đồng thời, hỗ trợ các em dựa trên điều kiện về hoàn cảnh gia đình, khả năng học tập. Đối với những học sinh gặp khó khăn trong học tập do nhiều yếu tố khách quan, nhà trường có thể tổ chức các chương trình bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ từ mức yếu lên trung bình, từ trung bình lên khá. Bên cạnh đó, với những học sinh có tố chất, cũng nên ưu tiên đào tạo chuyên sâu để phát huy tối đa năng lực.
Ngoài kiến thức về văn hóa, cần chú ý đến các hoạt động văn - thể - mỹ, những hoạt động này không chỉ giúp các em rèn luyện thể chất mà còn nâng cao tinh thần đồng đội, sáng tạo và kỹ năng giao tiếp, từ đó, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển cá nhân và học tập trong môi trường giáo dục hiện đại.
Cùng bàn về vấn đề trên, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Nhà giáo ưu tú Cao Cự Giác - Phó Trưởng khoa, Khoa Hóa học, Trường Đại học Vinh, Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên sách giáo khoa Khoa học tự nhiên (lớp 6,7,8,9) và sách giáo khoa Hoá học (lớp 10,11,12) thuộc bộ sách Chân trời sáng tạo của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng đề cập đến quy định tại Điều 62, Luật Giáo dục 2019: “Trường chuyên được thành lập ở cấp trung học phổ thông dành cho học sinh đạt kết quả xuất sắc trong học tập nhằm phát triển năng khiếu về một số môn học trên cơ sở bảo đảm giáo dục phổ thông toàn diện, tạo nguồn đào tạo nhân tài, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước”.
“Theo đó, việc áp dụng mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên là không đúng với quy định của Luật Giáo dục hiện hành. Giáo dục tiểu học, trung học cơ sở cần có sự công bằng, bình đẳng, không nên tạo ra sự khác biệt hay có cơ chế đặc thù. Nếu Hà Nội có cơ chế riêng để mở hệ trung học cơ sở trong trường chuyên, có thể dẫn đến việc các địa phương khác cũng xin cơ chế riêng, gây khó khăn cho các cấp quản lý.
Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã xác định giai đoạn giáo dục trung học cơ sở là giáo dục cơ bản nên yêu cầu phát triển toàn diện cho học sinh phải được thực hiện để đáp ứng mục tiêu giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo” - vị phó giáo sư bày tỏ.
Tập trung vào sự phát triển toàn diện của trẻ
Cũng theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Cao Cự Giác, học sinh hệ trung học cơ sở vẫn đang trong giai đoạn phát triển về tâm sinh lý và khám phá năng lực của bản thân, chưa có những định hình rõ ràng về năng khiếu chuyên môn. Việc tổ chức các kỳ thi tuyển chọn vào lớp chuyên, trường chuyên từ sớm có thể tạo ra áp lực về học tập cũng như ảnh hưởng tới tâm lý, sức khỏe. Thậm chí, làm giảm đi sự hứng thú học tập tự nhiên của học sinh, đánh mất tuổi thơ hồn nhiên của lứa tuổi.
“Bên cạnh đó, việc ôn luyện để thi vào trường chuyên từ rất sớm sẽ ảnh hưởng đến tâm lý học sinh và tạo ra những tiêu cực trong giáo dục. Ví dụ, các em học sinh chọn chuyên môn Vật lý sẽ thường chỉ tập trung vào học môn học này, mà bỏ qua các môn khác như: Toán học, Hóa học, Ngữ văn, Giáo dục công dân… Việc “ngó lơ” những môn học liên quan và những môn xã hội sẽ gây mất cân đối trong chương trình học, giảm chất lượng học tập cũng như ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của học sinh. Như vậy, việc chạy đua vào lớp chuyên cũng dẫn đến tình trạng học lệch, gây ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ.
Mặt khác, nếu mở hệ trung học cơ sở trong trường chuyên, các bậc phụ huynh cũng cần phải đầu tư tài chính, thời gian để ôn luyện cho con em mình, tạo ra sự căng thẳng và mất bình đẳng trong giáo dục” - thầy Giác phân tích thêm.
Từ những phân tích trên, Phó Giáo sư Cao Cự Giác nhấn mạnh: “Vì vậy, ở hệ trung học cơ sở, nên khuyến khích học sinh tập trung vào sự phát triển toàn diện, việc định hướng chuyên sâu sẽ phù hợp ở các cấp học cao hơn.
Đối với những em có năng khiếu, thành tích học tập xuất sắc ở cấp trung học cơ sở, có thể tự tìm hiểu, bổ sung thêm kiến thức, kỹ năng để phát triển năng lực của bản thân. Sau khi hoàn thành chương trình trung học cơ sở, các em có thể tiếp tục theo học tại trường trung học phổ thông chuyên”.
Theo bà Tăng Thị Ngọc Mai - nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh, Đại biểu Quốc hội khóa XIV (đoàn Trà Vinh), việc đào tạo hệ trung học cơ sở trong trường chuyên không phải là việc làm cần thiết trong bối cảnh giáo dục hiện nay.
Cụ thể, bà phân tích: “Ở độ tuổi này, học sinh đang trong quá trình thay đổi về tâm sinh lý, nên cần để các em tham gia vào nhiều các hoạt động trải nghiệm hơn. Việc ôn luyện, thi cử vào trường chuyên, lớp chọn ngay từ sớm có thể gây lệch hướng trong quá trình hình thành nhân cách, phát triển tính cách. Bên cạnh đó, có thể dẫn đến một cuộc đua giữa các phụ huynh, gây ra nhiều tiêu cực trong giáo dục và tạo áp lực lớn cho cả giáo viên và học sinh.
Tôi cho rằng, trường trung học cơ sở hiện nay đang làm tốt vai trò của mình. Các em học sinh đang được học tập trong môi trường tốt, vừa có kiến thức văn hóa, vừa được phát triển toàn diện”.
Bà Tăng Thị Ngọc Mai - nguyên Phó Giám đốc Sở giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh, Đại biểu Quốc hội khóa XIV (đoàn Trà Vinh). Ảnh: NVCC.
Để nâng cao chất lượng giáo dục nhưng vẫn đảm bảo hài hòa, phù hợp với sự phát triển đúng độ tuổi, bà Tăng Thị Ngọc Mai có một số gợi ý: “Đầu tiên, cần tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ, đào tạo cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên có tâm huyết, kỹ năng và phương pháp giảng dạy bài bản. Chỉ khi đội ngũ giáo viên được trang bị đầy đủ kiến thức, năng lực, mới có thể hướng tới mục tiêu cải thiện chất lượng trong hệ thống giáo dục.
Thứ hai, các bậc phụ huynh cùng môi trường xã hội đóng vai trò then chốt trong sự phát triển của học sinh. Đặc biệt, trong thời đại khoa học công nghệ phát triển, môi trường xã hội không chỉ là thế giới thực mà bao gồm cả không gian mạng. Hiện nay, giáo dục đang “bỏ ngỏ” việc làm chủ công nghệ và rèn luyện kỹ năng quản lý, hướng dẫn trẻ sử dụng mạng xã hội một cách hiệu quả nhằm phục vụ cho việc học tập, giao lưu và trao đổi. Thay vì áp dụng mô hình trường trung học cơ sở trong trường chuyên, nên ưu tiên cải thiện công tác quản lý, giảng dạy cho học sinh, giúp các em phát triển toàn diện trong kỷ nguyên số.
Thứ ba, phụ huynh cần chú trọng đến vai trò của gia đình trong việc hình thành nhân cách của trẻ. Chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện của trẻ phụ thuộc vào sự phối hợp chặt chẽ từ nhiều phía: gia đình, trường học, cơ quan quản lý và cả cộng đồng… Chỉ khi triển khai đồng bộ những giải pháp trên, mới có thể xây dựng được nền giáo dục chất lượng và bền vững cho thế hệ trẻ”.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://dantri.com.vn/giao-duc/de-xuat-thanh-lap-truong-thcs-thuoc-thpt-chuyen-chu-van-an-20250213105229667.htm