Trong bối cảnh chuyển đổi số và sự bùng nổ của công nghệ, An toàn thông tin trở thành một trong những lĩnh vực quan trọng hàng đầu, đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ hệ thống dữ liệu và ngăn chặn các mối đe dọa an ninh mạng. Nhiều cơ sở đào tạo đại học đã nắm bắt cơ hội để mở ngành An toàn thông tin.
Cơ hội và thách thức trong “kỷ nguyên công nghệ”
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Đặng Trọng Hợp - Hiệu trưởng Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông, Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội chia sẻ: “Trí tuệ nhân tạo (AI) đang phát triển mạnh mẽ và được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Trong bối cảnh AI bùng nổ như hiện nay, ngành An toàn thông tin đứng trước cả cơ hội lẫn thách thức.
Trước hết, AI giúp cải thiện khả năng phát hiện và phản ứng với các mối đe dọa mạng nhờ các hệ thống giám sát thông minh, phân tích hành vi và phát hiện xâm nhập tự động, qua đó cảnh báo sớm về các nguy cơ tấn công.
Bên cạnh đó, AI còn hỗ trợ quản lý rủi ro bằng cách tạo ra các tình huống giả lập tấn công để kiểm thử bảo mật. Ngoài ra, sự phát triển của AI cũng mở ra nhiều hướng nghiên cứu và ứng dụng mới trong lĩnh vực bảo mật, như xác thực sinh trắc học thông minh và bảo vệ dữ liệu cá nhân.
Tuy nhiên, sự phát triển của AI cũng đặt ra nhiều thách thức lớn đối với ngành An toàn thông tin. Các công nghệ và kỹ thuật AI tiên tiến không chỉ hỗ trợ bảo mật mà còn bị tin tặc và tội phạm mạng lợi dụng để thực hiện các cuộc tấn công tinh vi hơn.
Chúng có thể xâm nhập vào hệ thống thông tin của các cơ quan, doanh nghiệp, cũng như thiết bị đầu cuối của người dùng nhằm đánh cắp dữ liệu nhạy cảm, thông tin khách hàng, từ đó thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.
Một trong những vấn đề nổi cộm gần đây là việc tội phạm mạng sử dụng deepfake – một công nghệ dựa trên AI – để tạo ra các video và âm thanh giả mạo với độ chân thực cao, phục vụ cho các cuộc gọi lừa đảo, đánh cắp thông tin cá nhân và tài sản của nạn nhân.
Ngoài ra, AI còn được sử dụng để tạo ra các website giả mạo, các đường link tấn công tinh vi hơn nhằm thực hiện các chiến dịch lừa đảo (phishing), khiến người dùng ngày càng khó phân biệt thật – giả.
Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ buộc các chuyên gia bảo mật phải liên tục cập nhật kiến thức và kỹ năng mới để theo kịp xu hướng, đảm bảo an toàn cho hệ thống thông tin”.
Chính vì lý do đó, việc đào tạo các nhân tài trong ngành An toàn thông tin là yêu cầu cấp thiết. Theo Tiến sĩ Đặng Trọng Hợp, đến với ngành học này, sinh viên được trang bị kiến thức, kỹ năng về công nghệ thông tin, khả năng thiết kế, cài đặt và quản trị hệ thống mạng, nguyên tắc tổ chức thông tin, chính sách và pháp luật của nhà nước cũng như yếu tố con người trong việc đảm bảo an toàn thông tin.
Sinh viên sẽ hiểu và làm chủ được những công nghệ bảo mật phổ biến về các kỹ thuật mã hóa, giải mã các thông điệp; nắm được cách xây dựng một hệ thống mạng an toàn; cách thức phòng chống các cuộc tấn công từ bên trong và cả bên ngoài hệ thống; tìm hiểu cơ chế hoạt động của Virus, Worms, phần mềm độc hại để từ đó phát hiện và phòng tránh; quan trọng không kém đó là xây dựng được những chuẩn chính sách An toàn thông tin để bảo vệ hệ thống….
Cùng bàn luận về chủ đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Xuân Dậu, Trưởng khoa An toàn thông tin, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông cho hay, Học viện bắt đầu đào tạo kỹ sư An toàn thông tin từ năm 2013 và là một trong các trường đầu tiên đào tạo ngành An toàn thông tin trình độ đại học.
“Qua 12 năm đào tạo, đã có hàng ngàn kỹ sư an toàn thông tin tốt nghiệp ra trường, cung cấp một lượng đáng kể nhân lực chất lượng cao cho ngành an toàn thông tin. Đặc biệt, từ năm 2022, Học viện đã thành lập Khoa An toàn thông tin nhằm mở rộng và nâng cao chất lượng đào tạo đại học ngành an toàn thông tin.
Tháng 5 năm 2024, chương trình đào tạo đại học ngành An toàn thông tin của Học viện đã được cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn kiểm định chất lượng của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Từ tháng 8 năm 2024, Học viện đã triển khai việc cải tiến và phát triển cho 7 chương trình đào tạo đại học theo chuẩn quốc tế, trong đó có chương trình đào tạo đại học ngành An toàn thông tin.
Nhờ môi trường đào tạo chuyên sâu và thực tiễn, sinh viên ngành An toàn thông tin của Học viện đã đạt nhiều thành tích cao trong các cuộc thi an toàn thông tin trong nước và quốc tế. Kỹ sư tốt nghiệp từ Học viện được đánh giá cao bởi các doanh nghiệp hàng đầu như Công ty An ninh mạng Viettel, Tập đoàn VNPT, Tập đoàn FPT, MobiFone…
Đặc biệt, cựu sinh viên Lễ Hữu Quang Linh khóa 2014 ngành An toàn thông tin, đã được Microsoft vinh danh là một trong 100 chuyên gia bảo mật xuất sắc nhất thế giới vào năm 2020, minh chứng cho chất lượng đào tạo và năng lực vượt trội của sinh viên Học viện trong lĩnh vực an toàn thông tin” – thầy Dậu chia sẻ.
Chương trình đào tạo bám sát yêu cầu của doanh nghiệp
Theo Tiến sĩ Đặng Trọng Hợp, ngành An toàn thông tin tại Trường Công nghệ thông tin và Truyền thông, Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội sở hữu nhiều lợi thế trong đào tạo, đảm bảo sinh viên có nền tảng vững chắc và kỹ năng thực tiễn cao.
Hiệu trưởng cho biết: “Chương trình đào tạo được xây dựng theo định hướng kiểm định tiêu chuẩn ABET của Hoa Kỳ, thường xuyên cập nhật các xu hướng mới nhất và bám sát nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. Với mục tiêu đào tạo theo hướng khoa học ứng dụng, chương trình chú trọng vào thực hành chuyên sâu, giúp sinh viên có thể làm việc ngay sau khi tốt nghiệp.
Bên cạnh đó, đội ngũ giảng viên có nhiều kinh nghiệm trong giảng dạy, nghiên cứu và hợp tác với doanh nghiệp, đảm bảo sinh viên luôn được tiếp cận với những kiến thức mới nhất, sát với thực tế ngành nghề.
Cơ sở vật chất của nhà trường cũng là một điểm mạnh với hệ thống phòng thực hành, phòng thí nghiệm hiện đại, được trang bị các thiết bị và hệ thống mạng tiên tiến, phục vụ hiệu quả cho quá trình thực hành và nghiên cứu của sinh viên.
Ngoài ra, nhà trường duy trì mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước trong lĩnh vực an toàn thông tin, tạo điều kiện cho sinh viên tham gia thực tập, tuyển dụng cũng như tham gia vào các dự án thực tế, nâng cao trải nghiệm và kỹ năng làm việc ngay từ khi còn trên ghế nhà trường
Trong năm 2025, chương trình đào tạo ngành An toàn thông tin sẽ tiếp tục được cập nhật nhằm đáp ứng sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Một số điểm đổi mới đáng chú ý bao gồm việc bổ sung các học phần về trí tuệ nhân tạo (AI) trong an ninh mạng, giúp sinh viên nắm vững các ứng dụng AI để tăng cường bảo vệ hệ thống và nhận diện các mối đe dọa mới.
Đồng thời, chương trình sẽ tăng cường liên kết với doanh nghiệp, mở rộng các chương trình hợp tác và thực tập tại các công ty an ninh mạng hàng đầu, tạo điều kiện để sinh viên tham gia vào các dự án thực tế ngay trong quá trình học tập”.
Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Xuân Dậu, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông sở hữu nhiều lợi thế trong đào tạo ngành An toàn thông tin, nổi bật với đội ngũ giảng viên giàu kinh nghiệm, chuyên môn sâu, cùng hệ thống cơ sở vật chất và phòng thí nghiệm thực hành hiện đại.
Bên cạnh đó, Học viện và Khoa An toàn thông tin duy trì mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với các doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực an toàn thông tin, tạo điều kiện cho sinh viên được thực tập, làm việc và rèn luyện kỹ năng thực hành trong môi trường thực tế.
Ngoài ra, Học viện đã xây dựng các hệ thống thực hành trực tuyến, cung cấp hàng nghìn bài tập lập trình và thực hành an toàn thông tin, giúp sinh viên có thể tự học và luyện tập mọi lúc, mọi nơi.
Chương trình đào tạo đại học ngành An toàn thông tin được cải tiến và phát triển theo chuẩn quốc tế ASIIN – một trong các chuẩn kiểm định hàng đầu tại châu Âu cho khối ngành kỹ thuật. Việc cải tiến và phát triển toàn diện chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế ASIIN nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao hơn của thị trường lao động: người học tốt nghiệp phải đạt yêu cầu về khả năng hiểu, vận dụng kiến thức vào giải quyết các bài toán thực tế, kỹ năng thực hành chuyên sâu và kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm và đạo đức, trách nhiệm nghề nghiệp.
Dự kiến, Học viện sẽ hoàn thành việc cải tiến, phát triển chương trình đào tạo đại học ngành An toàn thông tin và đưa vào sử dụng từ khóa tuyển sinh năm 2025.
Hơn nữa, song song với việc cải tiến, phát triển chương trình đào tạo đại học ngành An toàn thông tin theo chuẩn quốc tế ASIIN cho hệ đại trà, Học viện đang xây dựng Đề án mở chương trình đào tạo đại học ngành An toàn thông tin hệ chất lượng cao.
So với hệ đại trà, sinh viên hệ chất lượng cao ngành An toàn thông tin có kỹ năng giao tiếp bằng tiếng Anh (đạt 6.0 IELTS khi tốt nghiệp) và thực hành tốt hơn nhờ được đào tạo toàn bộ phần cơ sở ngành và chuyên ngành bằng tiếng Anh, được thực hành với thời lượng tăng, thực tập, tham gia dự án sớm hơn ở doanh nghiệp.
Sinh viên tốt nghiệp hệ chất lượng cao ngành An toàn thông tin có đủ kiến thức và kỹ năng để dự thi các Chứng chỉ bảo mật của Microsoft, Chứng chỉ hacker mũ trắng (CEH), Chứng chỉ bảo mật CompTIA Security+ của CompTIA.
Nguyễn Phương Mai – sinh viên năm cuối ngành An toàn thông tin, Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông, hiện đang là trợ lý giảng dạy một số môn chuyên ngành cho thầy Hoàng Xuân Dậu bày tỏ, em lựa chọn ngành An toàn thông tin vì nhiều lý do.
Em có niềm đam mê đặc biệt với cách các hệ thống bảo mật vận hành, đặc biệt là phương thức tấn công của hacker và các biện pháp phòng thủ trước những mối đe dọa đó.
Bên cạnh đó, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số kéo theo các vấn đề về an toàn thông tin, khiến nhu cầu tuyển dụng chuyên gia bảo mật trong các tổ chức, doanh nghiệp ngày càng tăng, mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp hấp dẫn. Em cũng mong muốn rèn luyện tư duy logic, khả năng phân tích và thích ứng với những hình thức tấn công mạng ngày càng tinh vi.
“Trong quá trình học tập tại Học viện, em được đào tạo bài bản cả về kiến thức đại cương lẫn chuyên ngành. Các môn đại cương cung cấp nền tảng vững chắc để sinh viên có thể tiếp cận sâu hơn với các nội dung chuyên ngành.
Đặc biệt, các môn học chuyên ngành được thiết kế với nhiều buổi thực hành, giúp sinh viên rèn luyện những kỹ năng thiết yếu của một chuyên gia bảo mật. Em đã có cơ hội thực hành trên môi trường phòng lab tách biệt, rèn luyện kỹ năng rà quét, khai thác lỗ hổng, phân tích mã độc, mã hóa dữ liệu, bảo vệ an toàn cho ứng dụng web, cơ sở dữ liệu cũng như hệ thống mạng. Ngoài ra, em còn được đào tạo về đạo đức nghề nghiệp trong lĩnh vực An toàn thông tin.
Bên cạnh chương trình học chính khóa, Khoa An toàn thông tin còn tổ chức Cuộc thi CTF Sinh viên với An toàn thông tin hàng năm. Tham gia cuộc thi không chỉ giúp em tích lũy thêm nhiều kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn mà còn mang đến những trải nghiệm đáng nhớ sau những giờ học căng thẳng.
Về định hướng nghề nghiệp, em đang theo đuổi lĩnh vực Kiểm thử xâm nhập. Trong tương lai, em dự định tiếp tục học lên thạc sĩ để nghiên cứu chuyên sâu hơn, phát triển kỹ năng, tham gia vào các công trình nghiên cứu khoa học và hướng tới mục tiêu giảng dạy tại Khoa An toàn thông tin của Học viện” – Mai cho biết.