Thông tư số 01/2024/TT-BGDĐT ban hành Chuẩn cơ sở giáo dục đại học có hiệu lực thi hành kể từ ngày 22/03/2024 và bắt đầu được áp dụng từ năm 2025.
Trong đó, chuẩn cơ sở giáo dục đại học gồm 6 tiêu chuẩn, bao gồm: Tổ chức và quản trị; giảng viên; cơ sở vật chất; tài chính; tuyển sinh và đào tạo; nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.
Tuy nhiên đến thời điểm này, vẫn có không ít cơ sở đào tạo gặp khó trong việc đáp ứng đủ các điều kiện về cơ sở vật chất, nghiên cứu khoa học...
Đạt chuẩn CSGDĐH cần có lộ trình cụ thể
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Hưng - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Hùng Vương Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, Thông tư 01 không chỉ đặt ra những tiêu chí mới về chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học mà còn tạo động lực để các trường đổi mới theo hướng hiện đại hơn, gắn kết với thực tiễn.
Trong đó, Tiêu chí 2.3 của Tiêu chuẩn 2, Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT quy định về tỷ lệ giảng viên toàn thời gian có trình độ tiến sĩ như sau: "Tỷ lệ giảng viên toàn thời gian có trình độ tiến sĩ không thấp hơn 20% và từ năm 2030 không thấp hơn 30% đối với cơ sở giáo dục đại học không đào tạo tiến sĩ; không thấp hơn 5% và từ năm 2030 không thấp hơn 10% đối với các trường đào tạo ngành đặc thù không đào tạo tiến sĩ. Không thấp hơn 40% và từ năm 2030 không thấp hơn 50% đối với cơ sở giáo dục đại học có đào tạo tiến sĩ; không thấp hơn 10% và từ năm 2030 không thấp hơn 15% đối với các trường đào tạo ngành đặc thù có đào tạo tiến sĩ".
Thầy Hưng cho biết, hiện nay nhà trường đạt tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ khoảng 44-45% và dự kiến sẽ đạt 50% vào cuối năm nay. Mặc dù chưa triển khai chương trình đào tạo tiến sĩ, nhưng việc có một đội ngũ giảng viên trình độ cao sẽ tạo nền tảng vững chắc cho các kế hoạch phát triển trong tương lai.
Tiêu chí 6.2 của Tiêu chuẩn 6, Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT quy định về nghiên cứu và đổi mới sáng tạo như sau: "Số lượng công bố khoa học và công nghệ tính bình quân trên một giảng viên toàn thời gian không thấp hơn 0,3 bài/năm; riêng đối với cơ sở giáo dục đại học có đào tạo tiến sĩ không phải trường đào tạo ngành đặc thù không thấp hơn 0,6 bài/năm trong đó số bài có trong danh mục Web of Science hoặc Scopus (có tính trọng số theo lĩnh vực) không thấp hơn 0,3 bài/năm".
Về mặt nghiên cứu khoa học, thầy Hưng nhận định, Thông tư 01 đã đề ra những yêu cầu chặt chẽ về số lượng và chất lượng các bài báo khoa học. Do đó, nhà trường đã bắt đầu giao chỉ tiêu cụ thể cho từng khoa, từng giảng viên, đảm bảo mỗi cá nhân thầy cô, tập thể đều có trách nhiệm và kế hoạch thực hiện.
“Đối với một trường đại học có quy mô vừa và nhỏ, chúng tôi nhận thấy một số khó khăn nhất định. Một trong những thách thức lớn nhất là nguồn lực tài chính. Đối với một cơ sở giáo dục đại học có quy mô nhỏ, doanh thu không cao đồng nghĩa với việc ngân sách dành cho nghiên cứu khoa học và các dự án công nghệ còn hạn chế. Dù vậy, chúng tôi đã tìm cách khắc phục bằng việc tham gia đấu thầu các đề tài nghiên cứu cấp nhà nước và cấp bộ, trong đó có những đề tài trị giá từ 1-2 tỷ đồng. Đây là một bước tiến quan trọng giúp giảng viên có thêm nguồn lực để thực hiện nghiên cứu, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh của trường trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.
Tuy nhiên, nhà trường cũng có những lợi thế riêng. Bởi trường nhỏ nên tỷ lệ bài báo khoa học trên số lượng giảng viên cũng dễ đạt hơn. Đơn cử nếu có 200 giảng viên thì chỉ cần 20 bài báo là đạt 10%, trong khi trường lớn có 2000 giảng viên thì cần 200 bài báo để đạt mức tương tự”, thầy Hưng nêu quan điểm.
Bên cạnh việc đáp ứng các tiêu chí về giảng viên và nghiên cứu khoa học, về quỹ đất, nhà trường cơ bản đã đáp ứng theo Thông tư 01. Mặc dù còn tồn tại một số khó khăn, nhưng nhà trường đang nỗ lực tìm kiếm các giải pháp, bao gồm cả việc hợp tác với doanh nghiệp và các tổ chức bên ngoài để tận dụng nguồn lực xã hội hóa trong đầu tư phát triển cơ sở vật chất.
Ngoài ra, một trong những định hướng quan trọng của nhà trường là xây dựng mô hình đại học khởi nghiệp. Hiện nay, các tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục không chỉ dựa trên nghiên cứu mà còn xem xét tỷ lệ sinh viên có việc làm sau tốt nghiệp. Do đó, nhà trường đã đẩy mạnh hợp tác với các doanh nghiệp, thúc đẩy các chương trình thực tập, đồng thời điều chỉnh chương trình đào tạo để sinh viên có thể tiếp cận với thực tế ngay từ khi còn trên ghế nhà trường. Nhờ đó, sinh viên không chỉ có kiến thức mà còn có kinh nghiệm thực tiễn, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động.
“Mặc dù việc triển khai Thông tư 01 là một thách thức không nhỏ, nhưng với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, sự đồng lòng của đội ngũ giảng viên và chiến lược phát triển hợp lý, các trường đại học hoàn toàn có thể đáp ứng các tiêu chí đề ra. Từ kinh nghiệm thực tiễn, nhà trường nhận thấy việc giao chỉ tiêu cụ thể và có chính sách hỗ trợ giảng viên là rất quan trọng. Do đó, nhà trường đã tổ chức nhiều cuộc họp để rà soát quy chế, điều chỉnh KPI cho giảng viên, đồng thời đưa ra các chính sách khuyến khích nâng cao trình độ, tham gia nghiên cứu và công bố khoa học”, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Hùng Vương Thành phố Hồ Chí Minh cho hay.
Cùng bàn về vấn đề này, Thạc sĩ Dương Văn Bá - Phó trưởng phòng, phụ trách Phòng Đào tạo và Sau đại học của Trường Đại học Hòa Bình nhận định, Thông tư 01 đặt ra các tiêu chuẩn và quy định nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, tổ chức quản trị và cơ sở vật chất tại các trường đại học. Tuy nhiên, việc thực hiện thông tư này trong thực tế vẫn gặp một số khó khăn, đặc biệt là đối với các cơ sở giáo dục đang trong quá trình hoàn thiện và phát triển.
Theo thầy Bá, về cơ bản, nhà trường đã có những bước chuẩn bị và triển khai theo đúng lộ trình của Thông tư 01. Trong các năm học gần đây, trường đã đạt được một số kết quả đáng kể, đặc biệt là về đội ngũ giảng viên. Theo quy định của Thông tư 01, nhà trường đã đảm bảo đội ngũ giảng viên cơ hữu trong độ tuổi lao động đáp ứng được yêu cầu. Đồng thời, tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ cũng được nâng cao để phù hợp với tiêu chuẩn.
Về cơ sở vật chất, hiện nay nhà trường đã đáp ứng cơ bản các yêu cầu theo quy định, nhưng vẫn cần thêm thời gian để hoàn thiện toàn diện.
“Mới đây, nhà trường đang nhận được sự hỗ trợ từ tập đoàn để đầu tư và xây dựng một cơ sở mới tại Khu đô thị Bắc An Khánh (huyện Hoài Đức, Hà Nội). Dự án này đã được phê duyệt và đang trong giai đoạn chuẩn bị thủ tục để khởi công. Khi hoàn thành, cơ sở này sẽ giúp nhà trường đảm bảo diện tích xây dựng theo yêu cầu của Thông tư 01", thầy Bá bày tỏ.
Ngoài ra, với yêu cầu đối với cơ sở giáo dục đại học có đào tạo tiến sĩ không phải trường đào tạo ngành đặc thù không thấp hơn 0,6 bài/năm, nhà trường đã có những nỗ lực đáng kể để nâng cao chất lượng nghiên cứu, hướng tới đạt chuẩn cơ sở giáo dục đại học. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn gặp một số thách thức, đặc biệt là về nguồn lực tài chính và hỗ trợ từ các tổ chức nghiên cứu.
Cần cơ chế hỗ trợ tài chính, góp phần giúp các trường thực hiện NCKH hiệu quả
Theo Phó trưởng phòng, phụ trách Phòng Đào tạo và Sau đại học của Trường Đại học Hòa Bình, bên cạnh những khó khăn, Thông tư 01 cũng tạo ra cơ hội để các trường nâng cao vị thế của mình trong hệ thống giáo dục đại học. Việc thực hiện các tiêu chuẩn khắt khe sẽ giúp nâng cao chất lượng đào tạo, tạo môi trường học tập tốt hơn cho sinh viên và giảng viên.
Tuy nhiên, để đạt được các yêu cầu của Thông tư 01 một cách bền vững, nhà trường cần có chiến lược phát triển dài hạn, bao gồm việc quy hoạch lại cơ sở vật chất, nâng cao năng lực giảng viên và xây dựng các chương trình hợp tác với doanh nghiệp.
Ngoài ra, các quy định cần có tính linh hoạt cao hơn, phù hợp với đặc thù của từng trường. Bởi không phải tất cả các cơ sở giáo dục đều có cùng điều kiện về nguồn lực và đội ngũ giảng viên, do đó việc áp dụng một cách cứng nhắc có thể gây khó khăn, đặc biệt đối với trường nhỏ hoặc mới phát triển.
Bên cạnh đó, trường đại học cần có chính sách thu hút giảng viên trình độ cao, đặc biệt là tiến sĩ và các nhà khoa học, để đảm bảo chất lượng giảng dạy và nghiên cứu.
Trong thời gian tới, nhà trường sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp cụ thể nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn của Thông tư 01. Trước mắt, nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường là hoàn thiện cơ sở vật chất, tăng cường đội ngũ giảng viên và đẩy mạnh nghiên cứu khoa học. Đồng thời, nhà trường cũng sẽ tích cực tìm kiếm các nguồn lực tài chính từ xã hội hóa giáo dục, hợp tác với doanh nghiệp để đảm bảo nguồn lực phát triển bền vững.
“Tựu chung, quá trình thực hiện Thông tư 01 đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chiến lược hợp lý từ các cơ sở giáo dục đại học. Dù có một số thách thức nhất định, nhưng nếu có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, nhà trường và giảng viên, tôi cho rằng, việc triển khai Thông tư 01 sẽ mang lại những chuyển biến tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học ở Việt Nam”, thầy Bá bày tỏ.