Dự án bị "tố" giống nhau
Cuộc thi nghiên cứu khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông năm học 2024 - 2025 đã khép lại với 12 giải Nhất được trao.
Trong đó, dự án có tên "Hệ thống phân loại rác thông minh tích hợp trí tuệ nhân tạo và cảm biến âm thanh" của nhóm học sinh Vũ Ngọc Anh và Vũ Đình Đăng Hiển, Trường Trung học phổ thông Nguyễn Siêu, Hưng Yên là 1 trong 12 dự án đạt giải Nhất của cuộc thi năm nay. (1)
Tuy nhiên, sau khi giải thưởng được trao, có nhiều ý kiến cho rằng dự án này "quá giống" với một sản phẩm đã được một chuyên gia nước ngoài, là Samuel Alexander công bố trên cộng đồng Hackaday.io - một nền tảng trực tuyến quốc tế dành cho cộng đồng kỹ sư, nhà sáng tạo và những người đam mê công nghệ, nơi họ có thể chia sẻ các dự án kỹ thuật, sáng chế và nghiên cứu của mình.
Về việc này, ông Thái Văn Tài - Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông (Bộ Giáo dục và Đào tạo) trả lời báo chí cho biết, Bộ đã nắm được thông tin về sự việc trên.
"Đây là một cuộc thi mở nên việc kiểm tra sau cuộc thi cũng là một nhiệm vụ của ban tổ chức và chúng tôi đang thực hiện công việc này. Qua công tác kiểm tra, nếu phát hiện có vi phạm, Bộ Giáo dục và Đào tạo, ban tổ chức cuộc thi sẽ xử lý nghiêm theo quy chế cuộc thi và các quy định khác của ngành", vị lãnh đạo này nói. (2)
Trao đổi với báo chí ngày 25/3 về việc này, thầy Lê Thanh Tuấn - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Nguyễn Siêu cho biết, đã hội ý với Ban giám hiệu nhà trường về sự việc này. Đến cuối buổi chiều cùng ngày, nhà trường cũng đã trao đổi với giáo viên hướng dẫn nhóm hai em học sinh thực hiện đề tài. Vị hiệu trưởng này cũng nói rằng, thực hư sự việc cụ thể tới mức nào phải chờ cơ quan chức năng, ban tổ chức xem xét. (3)
Liên quan đến sự việc này, kỹ sư Samuel Alexander từ Indonesia cũng đã lên tiếng. Qua đó, khi chia sẻ với Báo Tuổi trẻ, ông Samuel nói: “Tôi nhận thấy một số hình ảnh và sơ đồ đã được lấy trực tiếp từ trang dự án của tôi. Và về mặt cốt lõi, dự án này được xây dựng dựa trên sản phẩm của tôi”.
Ông cũng cho biết toàn bộ dự án của mình được công khai trên nền tảng quốc tế Hackaday.io dưới dạng open-source, với đầy đủ mã nguồn, sơ đồ và thiết kế chi tiết.
Dù nhận thấy sự trùng lặp, ông Samuel khẳng định không có ý định tiến hành bất kỳ hành động pháp lý nào đối với nhóm học sinh. Thay vào đó, ông coi đây là “một cơ hội để học sinh học hỏi và trưởng thành”.
“Tôi không muốn các em phải chịu sự chỉ trích quá nặng nề. Ở lứa tuổi phổ thông, những thiếu sót như vậy có thể xảy ra do các em vẫn đang hoàn thiện nhận thức về liêm chính học thuật”, ông chia sẻ như vậy với báo chí. (4)
Đáng nói, liên quan đến dự án trong cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp quốc gia bị tố "đạo nhái" không chỉ năm nay mới xảy ra, ở những năm trước, lùm xùm xung quanh dự án tham dự cuộc thi này cũng ồn ào không kém.
Trước đó, sau khi được trao giải Nhất cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp quốc gia năm học 2020 - 2021, dự án có tên “Giường bệnh thông minh hỗ trợ cho người mất chức năng vận động tay chân sử dụng tại nhà” của nhóm học sinh Nguyễn Trần Đạt và Đinh Hoàng Nam, Trường Trung học phổ thông Hoa Lư A (Ninh Bình) được phát hiện "na ná giống" với dự án đoạt giải Nhì “Giường I.o.T hỗ trợ người mất khả năng vận động tay chân” của học sinh Ninh Bình dự thi ở năm trước. Điều đáng nói, cả hai dự án này đều từ Trường Trung học phổ thông Hoa Lư và do một giáo viên hướng dẫn.
Trước những nghi vấn của dư luận, lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Ninh Bình lý giải, hai dự án đều có tên liên quan đến “giường bệnh thông minh” nhưng bản chất khác nhau. Cụ thể, dự án “Giường I.o.T hỗ trợ người mất khả năng vận động tay chân” năm 2019 là hệ thống dành cho người chăm sóc bệnh nhân có thể điều khiển vận hành thuận lợi từ xa thông qua mạng internet.
Còn dự án năm nay “Giường bệnh thông minh hỗ trợ cho người mất chức năng vận động tay chân sử dụng tại nhà” là hệ thống tích hợp được các chức năng để giúp bệnh nhân tự hồi phục như tập tay, tập chân, tập trí nhớ và giải trí do chính bệnh nhân tự điều khiển thông qua giọng nói. (5)
Nhiều dự án được cho là quá sức học sinh phổ thông
Ngoài ra, nhiều dự án của cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp quốc gia còn vướng vào các tranh cãi về quy mô và tính thiết thực. Điều này đã làm dấy lên một số ý cho rằng nên bỏ cuộc thi này.
Cụ thể, trong năm học 2021 - 2022, Trường Trung học phổ thông chuyên Thái Nguyên (tỉnh Thái Nguyên) có 2 dự án đạt giải Nhất quốc gia, đó là: "Điều trị béo phì bằng cao chiết xanthone từ vỏ quả măng cụt (Garcinia mangostana L.) trên chuột nhắt trắng (Mus musculus)" và dự án "Phân lập, đánh giá khả năng nhắm đích tế bào gốc ung thư dạ dày của phân đoạn chứa hợp chất saponin và bào chế sản phẩm từ cây lá Khôi (Ardisia gigantifolia)" .
Việc ban tổ chức chấm giải Nhất với các dự án này đã gây ra bàn cãi về việc, chỉ bàn riêng lĩnh vực Sinh học tế bào phân tử, trong đó có nghiên cứu ung thư, các nhà khoa học đã chỉ ra rằng, ung thư đang là thách thức của nhân loại, còn học sinh chưa có kiến thức căn bản về y học, làm sao có thể nghiên cứu thành công? (6)
Cũng trong năm học 2020 - 2021, một số dự án khác đạt giải Nhất trong cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật cấp quốc gia cũng được cho là quá sức với học sinh.
Chẳng hạn như: Dự án tên "Thiết bị hỗ trợ phục hồi chức năng bàn tay cho bệnh nhân bị di chứng hậu đột quỵ" của học sinh Trường Trung học phổ thông chuyên Lê Hồng Phong, thành phố Hồ Chí Minh;
Hay là dự án có tên "Nghiên cứu phân lập các hợp chất ức chế tăng sinh tế bào cơ trơn động mạch chủ và hoạt hóa eNOS trên tế bào ECV304 từ một số bài làm thuốc thuộc chi Polygonum L. định hướng phòng và điều trị xơ vỡ động mạch" của học sinh Trường Trung học phổ thông Ngô Quyền và Trường Trung học phổ thông Nguyễn Trãi, thành phố Hải Phòng.
Những dự án này đã khiến cho dư luận đặt câu hỏi rằng liệu nó có tính thiết thực. Nếu là quá sức với học sinh và không thể triển khai trong thực tế thì ban tổ chức có nên chấm giải Nhất cho các dự án như vậy hay không? (7)
Tại Điều 4, Thông tư 06/2024/TT-BGDĐT về ban hành quy chế cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông đề cập đến yêu cầu của dự án thi như sau:
1. Bảo đảm tính trung thực trong nghiên cứu khoa học; không gian lận, sao chép trái phép, giả mạo; không sử dụng hoặc trình bày nội dung, kết quả nghiên cứu của người khác như là kết quả nghiên cứu của mình;
Điều 29 quy định hình thức xử lý vi phạm đối với thí sinh như sau:
a) Thí sinh có hành động gian lận trong quá trình nghiên cứu khoa học và tham gia Cuộc thi tùy mức độ vi phạm sẽ bị cảnh cáo trước toàn Cuộc thi, đình chỉ thi, hủy kết quả thi;
Về quy trình đăng ký, phê duyệt và lựa chọn dự án dự thi tại Điều 12 thông tư này nêu:
1. Đối với cơ sở giáo dục
a) Cơ sở giáo dục thông báo công khai mục tiêu, nội dung, yêu cầu, tiêu chí đánh giá dự án dự thi và hình thức tổ chức Cuộc thi để giáo viên, nhân viên phát hiện, hướng dẫn học sinh lựa chọn đề tài, xây dựng kế hoạch nghiên cứu;
b) Giáo viên, nhân viên đã hướng dẫn học sinh xây dựng kế hoạch nghiên cứu báo cáo với tổ chuyên môn để tổ chuyên môn báo cáo, đề nghị hiệu trưởng hoặc giám đốc (sau đây gọi chung là người đứng đầu) cơ sở giáo dục xem xét, phê duyệt;
c) Người đứng đầu cơ sở giáo dục phê duyệt kế hoạch nghiên cứu và người hướng dẫn nghiên cứu theo đề nghị của tổ chuyên môn; chỉ đạo tổ chuyên môn theo dõi, hỗ trợ quá trình nghiên cứu của học sinh theo kế hoạch nghiên cứu đã được phê duyệt;
d) Cơ sở giáo dục tổ chức đánh giá dự án của học sinh; lựa chọn dự án thuộc cơ sở giáo dục gửi đơn vị dự thi để được đánh giá, lựa chọn theo hướng dẫn của đơn vị dự thi. (8)
Tư liệu tham khảo:
(1) https://giaoduc.net.vn/12-giai-nhat-duoc-trao-tai-cuoc-thi-khkt-cap-quoc-gia-danh-cho-hs-trung-hoc-post250068.gd
(2) https://tuoitre.vn/du-an-giai-nhat-khoa-hoc-ky-thuat-quoc-gia-bi-to-giong-san-pham-nuoc-ngoai-bo-gd-dt-noi-gi-20250324213852389.htm
(3) https://tuoitre.vn/truong-noi-gi-ve-du-an-giai-nhat-khoa-hoc-ky-thuat-quoc-gia-bi-to-giong-san-pham-nuoc-ngoai-20250325174205104.htm
(4)https://tuoitre.vn/ky-su-indonesia-trong-vu-lum-xum-giai-nhat-khoa-hoc-ky-thuat-len-tieng-2025032509415073.htm?
(5) https://baophapluat.vn/lien-tiep-lum-xum-tai-cuoc-thi-khoa-hoc-ky-thuat-quoc-gia-post387853.html
(6) https://giaoduc.net.vn/ht-chuyen-thai-nguyen-noi-gi-ve-2-de-tai-khkt-duoc-cho-qua-suc-voi-hoc-sinh-post225469.gd
(7) https://dantri.com.vn/giao-duc/lum-xum-thi-khoa-hoc-ky-thuat-nghi-co-ban-tay-nguoi-lon-bo-gd-dt-noi-gi-20210330165943382.htm
(8) https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Thong-tu-06-2024-TT-BGDDT-Quy-che-Cuoc-thi-nghien-cuu-khoa-hoc-quoc-gia-hoc-sinh-trung-hoc-co-so-606878.aspx