Chiều 3/4/2025, trao đổi với báo chí, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Minh Sơn - Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, kỳ tuyển sinh đại học năm nay có hai điểm đổi mới quan trọng.
Thứ nhất, bỏ xét tuyển sớm, một điều chỉnh nhận được sự đồng thuận cao từ dư luận.
Thứ hai, áp dụng quy đổi điểm tương đương giữa các phương thức xét tuyển trong cùng một ngành hoặc chương trình đào tạo. Theo Thứ trưởng, chủ trương này đã được Bộ lấy ý kiến từ các cơ sở giáo dục đại học, đặc biệt là những người trực tiếp làm công tác tuyển sinh và các nhà khoa học. Qua đó, Bộ nhận được sự đồng thuận cao từ các trường về việc thực hiện quy đổi điểm theo nguyên tắc đảm bảo công bằng giữa các phương thức xét tuyển.
Quy đổi điểm trúng tuyển để đảm bảo công bằng
Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh, quy định về quy đổi điểm tương đương tại quy chế chính thức đã có sự điều chỉnh so với dự thảo xin ý kiến trước đó. Quy chế chính thức hiện nay được thiết kế đơn giản hơn nhưng vẫn đảm bảo nguyên tắc cốt lõi: nếu một ngành có nhiều phương thức xét tuyển, điểm chuẩn giữa các phương thức phải thể hiện sự tương đương về mức độ năng lực cốt lõi của thí sinh trúng tuyển.
“Đối với những ngành hoặc chương trình đào tạo chỉ sử dụng một phương thức tuyển sinh duy nhất (chẳng hạn chỉ dùng điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông, hoặc chỉ xét tuyển bằng kỳ thi đánh giá năng lực/đánh giá tư duy,...), thì các trường không cần thực hiện quy đổi. Tuy nhiên, nếu một ngành có từ 02 phương thức xét tuyển trở lên, các trường cần đặt ra câu hỏi: Vì sao điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông lấy chuẩn trúng tuyển là 25/30 điểm, nhưng kỳ thi đánh giá năng lực lại lấy 120/150 điểm, trong khi học bạ là 24/30 điểm?”, Thứ trưởng đặt vấn đề.
Lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định, khi một ngành có nhiều phương thức xét tuyển, việc quy đổi điểm trúng tuyển phải thể hiện được sự tương đương về năng lực của thí sinh. Đây chính là lý do Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra yêu cầu về quy đổi điểm trúng tuyển giữa các phương thức xét tuyển.
Giải quyết bất cập trong xác định điểm chuẩn
Theo Thứ trưởng, yêu cầu này xuất phát từ những bất cập trong tuyển sinh các năm trước. Mọi năm các trường chủ yếu xác định điểm chuẩn dựa vào chỉ tiêu, nhưng việc phân bổ chỉ tiêu giữa các phương thức xét tuyển không có căn cứ khoa học rõ ràng.
Thứ trưởng phân tích, trước đây, điểm chuẩn trúng tuyển thường bị quyết định bởi chỉ tiêu xét tuyển chứ không dựa trên sự tương đương về năng lực. Trong khi đó, đối với thí sinh, điều họ quan tâm chỉ là điểm chuẩn ngành này theo từng phương thức xét tuyển, chứ không phải quá trình các trường xác định điểm chuẩn như thế nào.
Theo Thứ trưởng, có hai cách xác định điểm chuẩn:
Thứ nhất, dựa vào chỉ tiêu, nghĩa là trường dành bao nhiêu chỉ tiêu cho mỗi phương thức thì điểm chuẩn sẽ do số lượng thí sinh và chỉ tiêu quyết định.
Thứ hai, dựa trên quy đổi tương đương, tức là xác định điểm chuẩn theo cách đảm bảo công bằng về năng lực giữa các thí sinh trúng tuyển từ các phương thức khác nhau.
Lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo nhận định, rõ ràng, phương pháp thứ hai khoa học và công bằng hơn nhiều so với cách xác định điểm chuẩn dựa trên phân bổ chỉ tiêu.
Cũng theo Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn, cách xác định điểm chuẩn dựa trên chỉ tiêu xét tuyển của các trường hiện nay còn nhiều bất cập.
Cụ thể, lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra ví dụ: một ngành có 200 chỉ tiêu, phân bổ cho hai phương thức xét tuyển, mỗi phương thức 100 chỉ tiêu. Tuy nhiên, trong quá trình xét tuyển, luôn tồn tại tình trạng thí sinh ảo – không có trường nào chắc chắn tuyển đủ 100 thí sinh ngay từ đầu. Do đó, các trường thường nâng chỉ tiêu tuyển sinh tạm thời lên 150 và sau đó sử dụng quy trình lọc ảo để đưa số lượng trúng tuyển về khoảng 110-120 thí sinh (lo ngại còn tình trạng ảo khi thí sinh nhập học).
Vấn đề đặt ra là: nếu một trường tự ý điều chỉnh chỉ tiêu giữa các phương thức xét tuyển mà không có sự minh bạch, điều gì đảm bảo rằng việc này không bị lạm dụng?
Trường có thể nâng chỉ tiêu một phương thức và giảm chỉ tiêu phương thức còn lại, nhưng ai sẽ kiểm soát quá trình này?
Các trường nắm toàn bộ dữ liệu thí sinh, điều này có thể tạo ra kẽ hở dẫn đến nguy cơ tiêu cực trong tuyển sinh.
Trường có thể quyết định gọi nhập học 120 thí sinh theo phương thức này, 90 thí sinh theo phương thức kia, và sự chênh lệch này có thể không phản ánh chính xác chất lượng đầu vào của từng phương thức.
“Đây là một kẽ hở, tiềm ẩn nguy cơ tiêu cực và không đảm bảo sự công bằng trong tuyển sinh. Do đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo buộc phải đưa ra quy định chặt chẽ, không để các trường tự quyết điểm chuẩn theo từng phương thức xét tuyển mà không có căn cứ khoa học rõ ràng”, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh.
Cũng theo Thứ trưởng, quy chế tuyển sinh mới không bắt buộc các trường phải quy đổi tương đương cho tất cả các phương thức xét tuyển, mà chỉ áp dụng trong phạm vi cùng một ngành hoặc chương trình đào tạo có nhiều phương thức xét tuyển.
Thứ trưởng Sơn cũng cho biết, có ý kiến phản biện cho rằng không thể quy đổi giữa các kỳ thi có bản chất đánh giá khác nhau, ví dụ: Kỳ thi đánh giá năng lực/đánh giá tư duy (ACT, SAT, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí minh, Đại học Bách khoa Hà Nội…)/ có mục tiêu khác với kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông. Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông lại khác với kỳ thi năng khiếu.
“Bộ Giáo dục và Đào tạo đồng ý với quan điểm này. Nếu hai phương thức đánh giá năng lực có sự khác biệt quá lớn, không thể quy đổi theo cùng một tiêu chí. Tuy nhiên, nếu các phương thức xét tuyển đều được sử dụng để tuyển sinh vào cùng một ngành/chương trình đào tạo, thì chúng phải có chung một tiêu chí đánh giá năng lực cốt lõi. Đây là nguyên tắc để đảm bảo công bằng trong xét tuyển”, lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo nhấn mạnh.
Quy đổi điểm có ảnh hưởng đến quyền tự chủ tuyển sinh của các trường?
Trước lo ngại rằng quy đổi điểm có thể ảnh hưởng đến quyền tự chủ tuyển sinh của các cơ sở giáo dục đại học, Thứ trưởng khẳng định: Tự chủ không có nghĩa là tùy ý, mà phải đảm bảo nguyên tắc công bằng, minh bạch và có trách nhiệm giải trình. Mọi quyết định tuyển sinh đều phải tuân thủ quy định của Luật Giáo dục đại học, trong đó nguyên tắc độ tin cậy và công bằng là tối quan trọng.
Các trường vẫn có quyền quyết định phương thức xét tuyển, nhưng Bộ sẽ hướng dẫn việc quy đổi điểm để đảm bảo rằng các phương thức xét tuyển trong cùng một ngành có sự tương đồng về đánh giá năng lực thí sinh.
Thứ trưởng cho biết, ban đầu, Bộ chỉ yêu cầu các trường giải trình cách thức quy đổi điểm giữa các phương thức xét tuyển. Ví dụ: Tại sao điểm trúng tuyển ngành A theo điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông là 25 điểm, nhưng theo kỳ thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Hà Nội lại là 120/150 điểm?
Nhìn từ thực tế các năm trước cho thấy, khi Bộ yêu cầu các trường giải trình về cách phân bổ chỉ tiêu giữa các phương thức xét tuyển, phần lớn các trường không làm được.
Năm nay, Bộ yêu cầu các trường giải trình rõ ràng về điểm chuẩn trúng tuyển giữa các phương thức xét tuyển trong cùng một ngành. Ví dụ, tại sao điểm chuẩn tổ hợp A00 và A01 có sự chênh lệch? Tại sao phương thức xét tuyển theo học bạ có mức điểm trúng tuyển thấp hơn hay cao hơn phương thức thi trung học phổ thông? Quy đổi điểm tương đương có đảm bảo đánh giá chính xác năng lực thí sinh không?
Tất cả những câu hỏi này phải được giải trình dựa trên căn cứ khoa học, chứ không thể dựa trên sự phân bổ chỉ tiêu theo ý chí chủ quan của từng trường.
Bên cạnh đó, Thứ trưởng cũng thừa nhận rằng không thể áp dụng một công thức quy đổi điểm chung cho tất cả các ngành và tất cả các trường.
Mỗi ngành đào tạo có tính đặc thù riêng, vì vậy Bộ không áp đặt một công thức cứng nhắc.
Hiện có hàng nghìn ngành, chương trình đào tạo khác nhau, do đó Bộ chỉ đưa ra một khung quy đổi điểm phổ biến, bao gồm các tiêu chí cơ bản như: Điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông, điểm học bạ, điểm kỳ thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy.
Trên cơ sở này, các trường có thể điều chỉnh mức quy đổi phù hợp với đặc thù của từng ngành và từng trường.
Làm thế nào để quy đổi điểm một cách khoa học?
Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho biết, có nhiều phương pháp quy đổi điểm, trong đó có hai phương pháp chính:
Thứ nhất, sử dụng phương pháp phân vị.
Cụ thể, từ nguồn dữ liệu các thí sinh tham gia nhiều phương thức xét tuyển khác nhau (thi tốt nghiệp trung học phổ thông, học bạ, đánh giá năng lực, đánh giá tư duy), trên cơ sở đó xác định điểm đạt top 1%, top 5%, top 10% trong từng kỳ thi để tiến hành quy đổi.
Ví dụ: Nếu top 1% của kỳ thi đánh giá năng lực Đại học Quốc gia Hà Nội đạt 130 điểm, và top 1% của kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông đạt 27 điểm, thì hai mức điểm này có thể được xem là tương đương.
Thứ hai, sử dụng phương pháp hồi quy tuyến tính.
Chia khoảng điểm, tìm tương quan giữa các mức điểm của từng phương thức xét tuyển.
Ví dụ: Nếu nhóm thí sinh có 25-30 điểm thi trung học phổ thông tương ứng với 100-130 điểm đánh giá năng lực (của Đại học Quốc gia Hà Nội), có thể sử dụng mô hình hồi quy tuyến tính để tìm công thức chuyển đổi.
Công thức quy đổi có dạng y = ax + b, trong đó x là điểm thi của một phương thức, y là điểm quy đổi sang phương thức khác.
Ngoài ra, còn nhiều phương pháp khác, nhưng nhìn chung, các trường đại học hoàn toàn có thể thực hiện được việc quy đổi này một cách khoa học.
Ngoài việc hướng dẫn quy đổi điểm dựa trên kết quả thi tuyển, Bộ Giáo dục và Đào tạo còn đề xuất một cách tiếp cận khoa học hơn: kiểm chứng lại mức quy đổi điểm bằng kết quả học tập của sinh viên.
Các trường có thể đánh giá kết quả học tập của sinh viên năm nhất, năm hai để kiểm tra xem các nhóm sinh viên trúng tuyển theo các phương thức khác nhau có sự tương quan về năng lực hay không.
Nếu một phương thức xét tuyển có điểm chuẩn thấp hơn nhưng sinh viên lại có kết quả học tập tốt hơn, hoặc ngược lại, điểm chuẩn cao hơn nhưng sinh viên học yếu hơn, điều này có thể chỉ ra sự chưa hợp lý trong cách quy đổi điểm.
Dựa trên những dữ liệu này, các trường có thể điều chỉnh mức quy đổi điểm để phù hợp hơn với thực tế.
Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh, mục tiêu chính của việc quy đổi là để đánh giá năng lực thí sinh một cách công bằng giữa các phương thức xét tuyển. Nếu các phương thức đánh giá năng lực khác nhau quá lớn, không thể quy đổi được, thì không nên sử dụng chúng để xét tuyển vào cùng một ngành.