Hiện nay, kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 được đánh giá là kỳ thi áp lực nhất, các phương án tuyển sinh vào lớp 10 bằng thi, xét tuyển,…phương án nào cũng bộc lộ một số hạn chế nhất định.
Một số băn khoăn về quy định về kỳ thi tuyển sinh lớp 10
Căn cứ khoản 1 Điều 13 Quy chế tuyển sinh quy chế tuyển sinh ban hành kèm Thông tư 30/2024/TT-BGDĐT, quy định về việc tổ chức thi tuyển vào lớp 10 như sau:
Số môn thi, bài thi gồm: Toán, Ngữ văn và 01 môn thi hoặc bài thi thứ ba do Sở Giáo dục và Đào tạo lựa chọn 01 trong 02 phương án sau:
Môn thi thứ ba được lựa chọn trong số các môn học có đánh giá bằng điểm số trong chương trình giáo dục phổ thông cấp trung học cơ sở, bảo đảm không chọn cùng một môn thi thứ ba quá 03 năm liên tiếp.
Bài thi thứ ba là bài thi tổ hợp của một số môn học được lựa chọn trong số các môn học có đánh giá bằng điểm số trong chương trình giáo dục phổ thông cấp trung học cơ sở.
Căn cứ Điều 9 Quy chế tuyển sinh quy chế tuyển sinh ban hành kèm Thông tư 30/2024/TT-BGDĐT, phương thức tuyển sinh vào lớp 10 năm học 2025- 2026 được quy định như sau:
1. Hằng năm tổ chức 01 (một) lần tuyển sinh trung học phổ thông.
2. Tuyển sinh trung học phổ thông được tổ chức theo 01 (một) trong 03 (ba) phương thức: xét tuyển, thi tuyển, kết hợp thi tuyển với xét tuyển.
a) Xét tuyển: căn cứ xét tuyển là kết quả rèn luyện và kết quả học tập các năm học theo chương trình giáo dục phổ thông cấp trung học cơ sở hoặc chương trình giáo dục thường xuyên cấp trung học cơ sở của đối tượng tuyển sinh, nếu lưu ban lớp nào thì lấy kết quả năm học lại của lớp đó.
b) Thi tuyển: thực hiện theo quy định tại Điều 13 Quy chế này.
c) Kết hợp thi tuyển với xét tuyển: thực hiện kết hợp theo quy định tại điểm a và điểm b của khoản này.
Đa số trước đây khi Thông tư 30/2024/TT-BGDĐT chưa có hiệu lực, đa số địa phương đều thi môn Toán, Ngữ Văn và môn Ngoại ngữ (đa số Tiếng Anh).
Kỳ tuyển sinh năm 2025 là năm đầu tiên triển khai quy định mới tại Thông tư 30, tuy vậy chỉ duy nhất có tỉnh Hà Giang là chọn môn thi thứ 3 là môn Lịch sử và Địa lý, còn đa số địa phương khác đều chọn môn thứ ba là môn Ngoại ngữ (Tiếng Anh).
Việc chọn môn Toán, Ngữ Văn hoặc môn Ngoại ngữ làm môn thi thứ ba đã diễn ra nhiều năm, dẫn đến tình trạng dễ học lệch, coi trọng môn chính, môn phụ, mất cân bằng khi học ở cấp trung học cơ sở. Nhiều học sinh giỏi các môn năng khiếu (Giáo dục thể chất, Âm nhạc, Mĩ thuật) hoặc các em có năng khiếu xã hội như Lịch sử, Địa lý, Giáo dục công dân thậm chí có năng lực môn Khoa học tự nhiên (Vật lý, Hóa học, Sinh học),…có khả năng trượt khi cạnh tranh vào lớp 10, khó đảm bảo công bằng.
Nếu xét tuyển thì dễ dẫn đến việc giáo viên trung học cơ sở nâng điểm để có tỷ lệ đạt cao, khó công bằng….cách triển khai nào cũng bộc lộ nhiều khó khăn, vướng mắc.
Mỗi xã/phường sau sáp nhập có trường trung học phổ thông hoặc trường liên cấp sẽ giải quyết bài toán khó về tuyển sinh vào lớp 10
Theo thống kê ở năm học 2023 - 2024, cả nước có 12.166 trường tiểu học, 10.753 trường trung học cơ sở, 2.981 trường trung học phổ thông. [1]
Theo cách bố trí các trường trung học phổ thông hiện nay thường tuyển sinh theo địa bàn, mỗi trường tuyển sinh trong địa bàn khoảng 3-4 xã/phường, theo chỉ tiêu cấp trên giao.
Theo tổng hợp từ hồ sơ Đề án của các địa phương, dự kiến sau sắp xếp, cả nước sẽ còn 3.321 đơn vị hành chính cấp xã (giảm từ 10.035 xã xuống còn 3.321 xã). [2]
Sau khi hoàn tất chương trình ở cấp trung học cơ sở, học sinh sẽ học tiếp trung học phổ thông (cơ sở giáo dục công lập hoặc ngoài công lập), định hướng nghề nghiệp học các trường nghề hoặc cũng có thể tham gia vào thị trường lao động.
Nếu các em có nhu cầu học lên cấp trung học phổ thông thì nhà nước sẽ tạo mọi điều kiện để các em được học.
Vì thế, người viết đề xuất trong thời gian tới sau khi thực hiện hoàn thành việc sáp nhập cấp xã/phường, bỏ cấp huyện thì mỗi xã/phường sau sáp nhập nên có trường trung học phổ thông và nên ưu tiên xây dựng trường liên cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông.
Hiện nay có khoảng gần 3.000 trường trung học phổ thông, nếu mỗi xã/phường sau sáp nhập có 1 trường trung học phổ thông thì có khoảng 3.321 trường trung học phổ thông hoặc trường liên cấp có cấp trung học phổ thông.
Tuy nhiên, việc này không phải xây dựng thêm các trường trung học phổ thông mà thực hiện việc xây dựng trường liên cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông.
Như vậy, sau khi đi vào ổn định, mỗi xã sẽ có trường trung học phổ thông hoặc trường liên cấp có cấp trung học phổ thông.
Việc tuyển sinh vào lớp 10 sẽ thực hiện tuyển sinh theo địa bàn xã/phường mới, sẽ vô cùng thuận lợi, đỡ áp lực, khi đó có thể thực hiện việc xét tuyển theo địa bàn không cần phải thi tuyển vất vả, áp lực như hiện nay.
Giảm áp lực thi tuyển vào lớp 10 dần dần cũng sẽ giảm bớt bệnh thành tích, giảm bớt dạy thêm học thêm không cần thiết.
Người viết cho rằng nên ưu tiên xây dựng trường liên cấp trung học cơ sở, trung học phổ thông thì 2 loại hình này có nhiều tương đồng, nhiều giáo viên có thể dạy cả 2 cấp hoặc hỗ trợ chuyên môn lẫn nhau giúp trường vận hành hiệu quả hơn, chất lượng chuyên môn cũng tốt hơn.
Thực hiện mỗi xã có 1 trường trung học phổ thông hoặc mỗi xã có trường liên cấp có cấp trung học phổ thông không chỉ góp phần làm giảm áp lực tuyển sinh lớp 10 mà còn góp phần tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế (do sáp nhập, thành lập trường liên cấp) mà còn góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://daibieunhandan.vn/nam-hoc-2023-2024-ca-nuoc-co-gan-26-000-truong-tieu-hoc-thcs-thpt-10344749.html
[2] https://laodong.vn/thoi-su/sau-sap-xep-ca-nuoc-se-con-3321-don-vi-hanh-chinh-cap-xa-1504014.ldo
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.