Theo thông tin từ The Insider, trong một cuộc điều tra, T-invariant (Tạp chí khoa học Nga và đồng thời là tổ chức hoạt động chống đạo văn) đã phanh phui một mạng lưới đạo văn quy mô lớn do Phó giáo sư Dmitry Bokov – công tác Đại học Y khoa Quốc gia First Moscow (Đại học Sechenov, Nga) điều hành.
Bắt đầu từ việc mua quyền đồng tác giả trên các bài báo đạo văn từ những nền tảng ở Nga, Latvia và Trung Đông, Bokov dần xây dựng mô hình kinh doanh riêng: bán suất đồng tác giả cho các học giả đến từ Iran, Iraq, Ấn Độ và nhiều quốc gia khác nhằm “thao túng” các chỉ số học thuật như h-index, giúp khách hàng cải thiện hồ sơ nghiên cứu.
Theo điều tra của T-invariant, chỉ trong 5 năm, Bokov đã công bố 260 bài báo, trong đó riêng năm 2022 có tới 100 bài, tính trung bình là khoảng 2 bài/tuần. Trong khi đó, nhà nghiên cứu y học nổi tiếng Dariush Mozaffarian chỉ xuất bản 104 bài báo trong 3 năm. Như vậy, số bài báo của Bokov còn vượt xa nhiều nhà khoa học danh tiếng, thậm chí tương đương với các nhà khoa học đoạt giải Nobel lĩnh vực vật lý.
Ban đầu, các nhà điều tra chỉ nghi ngờ rằng Dmitry Bokov đăng bài để nhận tài trợ từ trường đại học. Tuy nhiên, thực tế còn nghiêm trọng và rộng lớn hơn rất nhiều. Ông đã xây dựng một “sàn giao dịch đạo văn” toàn cầu.
Cụ thể, trong nhiều năm, Bokov đã mua quyền đồng tác giả trên các bài báo khoa học bị đạo văn qua các nền tảng như Mezhdunarodny Izdatel’ (Nga), Công ty Nhà Xuất Bản Khoa học Latvia và một sàn giao dịch (chưa rõ tên) có trụ sở tại Iran-Iraq. Những bài báo này sau đó được gửi tới các tạp chí phương Tây uy tín và được phê duyệt một cách kỳ lạ. Đại học Sechenov do đó cũng trở thành khách hàng hàng đầu của Nhà xuất bản Quốc tế, với nhiều nhà nghiên cứu viết hàng trăm bài báo có nội dung đạo văn và đồng tác giả giả mạo.
Các đồng tác giả trong những bài báo này thường là người đến từ Iran, Iraq, Ấn Độ, Pakistan và Trung Quốc, thậm chí nhiều người trong số họ còn không thực sự tham gia nghiên cứu. Điều này tạo ra "ảo giác" hợp tác quốc tế, giúp Bokov và đồng sự của mình nâng cao uy tín khoa học. Đặc biệt là mở rộng mạng lưới đạo văn ở khu vực Trung Đông.
Tuy nhiên, cuộc điều tra đã chỉ ra rằng, những bài báo của Bokov chứa nhiều trích dẫn không liên quan hoặc kém chất lượng. Nhiều bài báo sử dụng những cụm từ vô nghĩa này do phần mềm viết lại tự động (AI) đã hiểu sai ngữ cảnh. Đây là chiêu trò nhằm tăng các chỉ số học thuật. Năm 2022, đã có ít nhất 19 bài báo của ông bị các tạp chí thu hồi vì nghi ngờ đạo văn và thao túng trích dẫn.
Công cuộc phát hiện đạo văn vốn không hề dễ dàng bởi các công cụ chống đạo văn tiêu chuẩn không phát hiện ra vấn đề. Chính vì vậy, những nhà điều tra đã phải dùng sự so sánh thủ công cẩn thận giữa các văn bản mới nhận ra rằng chúng truyền đạt nội dung giống hệt nhau.
Mặt khác, cuộc điều tra còn phát hiện Phó Giáo sư Bokov hoạt động với hai vai trò song song.
Một là chuyên gia dược phẩm, dinh dưỡng người Nga, xuất bản bài báo cùng các đồng nghiệp ở Nga và một số nước châu Âu;
Hai là đồng tác giả thuê ngoài toàn cầu, xuất hiện trong các bài báo quốc tế với tác giả châu Á, Bắc Phi. Những bài báo này thường được xuất bản trong các tạp chí có ảnh hưởng lớn của châu Âu và Mỹ (Web of Science và Scopus, Q1–Q2). Tuy nhiên, những tạp chí này cũng nhanh chóng nghi ngờ và hạn chế các bài báo của Bokov sau một hoặc hai lần nộp. Đây là những bài báo có khả năng bị thu hồi cao nhất.
Theo các báo cáo của T-invariant, phần lớn công trình của ông lại nằm trong các tạp chí cấp thấp hoặc “tạp chí săn mồi” ở Ấn Độ. Khi “Bokov 1” xây dựng uy tín học thuật, “Bokov 2” tận dụng danh tiếng để mua bán vị trí đồng tác giả, thu hút các học giả Trung Đông và Nam Á mong muốn được xuất bản trên tạp chí phương Tây.
Khi phát hiện ra sự hai mặt này, các nhà điều tra kết luận rằng Bokov đã tự mình trở thành một sàn giao dịch. Ông ta đã có cơ sở hạ tầng, uy tín học thuật và sự ủng hộ từ ban lãnh đạo Đại học Sechenov. Sau khi “Bokov 1” xây dựng vốn học thuật thông qua các chỉ số, đồng tác giả quốc tế và các ấn phẩm được đánh giá ngang hàng, “Bokov 2” đã tận dụng danh tiếng đó để môi giới các vị trí tác giả. Qua việc làm này của mình, Bokov đã mở rộng ảnh hưởng của mình, mang lại cho Đại học Sechenov sự hiện diện lớn hơn trong giới học thuật toàn cầu, đồng thời định vị bản thân như một "gương mặt" của khoa học Nga trong các ấn phẩm hàng đầu.
Đại học Sechenov cũng được cho là hưởng lợi từ các bài báo này nhờ trợ cấp nhà nước và thưởng hiệu suất dựa trên số lượng công bố, trong khi Nhà xuất bản Quốc tế duy trì doanh thu ổn định.
Ngoài Bokov, một cộng sự của ông là Rafael Luque, tác giả hơn 700 bài báo khoa học cũng từng bị Đại học Córdoba (Tây Ban Nha) sa thải vì nhận tiền bất hợp pháp từ Ả Rập Xê Út và Nga. Rafael Luque bị chế giễu với tên gọi “ông hoàng xuất bản học thuật”.
Có thể nói rằng, cuộc điều tra này đã làm dấy lên câu hỏi về tính minh bạch và đạo đức trong giới học thuật toàn cầu, khi chỉ số và danh tiếng có thể bị thao túng bằng tiền và gian lận, với sự tiếp tay của cơ sở giáo dục và tạp chí thiếu kiểm duyệt. Từ đó, kêu gọi sự kiểm soát chặt chẽ hơn từ các tổ chức và tạp chí khoa học.
Nguồn tin: https://theins.ru/en/news/280722