Đề thi môn Ngữ văn Kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 năm học 2025-2026 tại Thành phố Hồ Chí Minh được nhiều giáo viên bậc trung học cơ sở, trung học phổ thông kể cả giảng viên đại học dành nhiều sự khen ngợi.
Theo đó, nội dung đề thi như sau:
Nhiều giáo viên nhận xét, đề thi môn Ngữ văn năm nay có nhiều ưu điểm, là nét đặc sắc của Thành phố Hồ Chí Minh trong nhiều năm qua.
Thứ nhất, cấu trúc đề thi bám sát Chương trình giáo dục phổ thông 2018 môn Ngữ văn bậc trung học cơ sở. Các phạm vi kiến thức đáp ứng với các yêu cầu cần đạt của Chương trình Ngữ văn 9.
Cùng với đó, cấu trúc đề thi này bám sát đề minh hoạ môn Ngữ văn vào thời điểm cuối tháng 10 năm 2024 (đề môn Ngữ văn gồm hai phần: Đọc hiểu văn bản văn học và viết đoạn văn; Đọc hiểu văn bản nghị luận hoặc thông tin và viết bài văn).
Một số thí sinh dự thi tại một hội đồng thi ở Quận 6 chia sẻ, thí sinh không cảm thấy bỡ ngỡ với đề thi này vì thầy cô giáo đã luyện nhiều ở trên lớp. Có thí sinh ở hội đồng thi chuyên tự tin cho biết có thể đạt trên 8.0 điểm môn Ngữ văn.
Thứ hai, cấu trúc đề thi xuyên suốt một chủ đề: TRÊN HÀNH TRÌNH TRƯỞNG THÀNH. Cụ thể, Ngữ liệu phần I yêu cầu thí sinh đọc hiểu văn bản văn học và viết đoạn văn nghị văn nghị luận văn học từ ngữ liệu là bài thơ “Con nằm” của nhà thơ Tế Hanh.
Nhiều giáo viên dạy môn Ngữ văn tâm đắc với bài thơ này vì lời thơ trong trẻo, ngôn ngữ giàu tính thẩm mỹ, đong đầy cảm xúc và nội dung tác phẩm có tính giáo dục.
Nội dung chủ đạo của bài thơ là tình yêu thương sâu sắc, thiêng liêng mà cha mẹ dành cho con cái; là sự chở che, bao bọc và hạnh phúc ngập tràn khi có con bên cạnh.
Bài thơ là một bức tranh ấm áp, giàu cảm xúc về hạnh phúc gia đình giản dị nhưng bền chặt, nơi tình yêu thương của cha mẹ là nền tảng, là bến đỗ bình yên nhất cho cuộc đời con.
Phần II đọc hiểu văn bản nghị luận và viết bài văn nghị luận xã hội từ ngữ liệu "Bay xuyên những tầng mây" của tác giả Hà Nhân.
Các câu hỏi trong 2 phần I và II đều xoay quanh một chủ đề giúp thí sinh tư duy tổng thể, có sự liên kết và xâu chuỗi các vấn đề thay vì phải làm từng phần rời rạc. Điều này giúp các em rèn luyện khả năng lập luận chặt chẽ, mạch lạc.
Cùng với đó, đề thi được thiết kế xuyên suốt một chủ đề là dạng đề mở, thí sinh không bị gò bó trong quá trình làm bài, góp phần loại bỏ văn mẫu, tránh "học tủ", "học vẹt". Các em có nhiều "đất" để bộc lộ suy nghĩ, cảm xúc và quan điểm riêng, chứ không phải viết sáo rỗng hay hô khẩu hiệu.
Bên cạnh đó, chủ đề: TRÊN HÀNH TRÌNH TRƯỞNG THÀNH được đội ngũ ra đề thi chọn lọc kỹ càng, mang tính giáo dục cao và gần gũi với đời sống, tâm lý lứa tuổi học sinh (15 tuổi).
Chủ đề là một trong những vấn đề mà hầu hết học sinh lớp 9 đều đang trải qua và có nhiều trăn trở. Điều này giúp thí sinh dễ dàng tìm thấy sự đồng cảm từ ngữ liệu, câu hỏi. Từ đó các em dễ dàng liên hệ bản thân để làm bài thi chân thực, cảm xúc. Kéo theo, giám khảo cũng đỡ nhàm mô típ bài khi chấm hàng trăm bài thi.
Hơn nữa, khi đề thi chú trọng vào chủ đề, thí sinh sẽ giảm bớt áp lực phải học thuộc lòng những phạm vi kiến thức có liên quan. Thay vào đó, các em phải nắm vững các kỹ năng như phân tích, cảm thụ và nghị luận để vận dụng vào ngữ liệu xoay quanh chủ đề đã cho.
Ngoài ra, đề thi được thiết kế theo chủ đề có khả năng phân hóa cao. Những thí sinh có tư duy sâu sắc, lập luận chặt chẽ và khả năng diễn đạt tốt sẽ thể hiện ưu thế rõ rệt so với những bài viết hời hợt, thiếu chiều sâu. Điều này giúp các trường trung học phổ thông, nhất là những trường tốp trên lựa chọn được những học sinh có năng lực thực sự.
Đáng nói, cấu trúc, nội dung đề thi cũng là cơ sở để các nhà trường trung học cơ sở, trung học phổ thông thay đổi phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh theo Chương trình mới.
Hay nói cách khác việc dạy và học môn Ngữ văn phải gắn liền với hơi thở cuộc sống, khuyến khích học sinh biết tư duy phản biện, tránh việc giáo viên chỉ truyền đạt kiến thức sách vở một chiều còn học sinh thì thụ động.
Tuy vậy, không ít giáo viên bày tỏ sự băn khoăn, đó là câu 2 phần I yêu cầu: “Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích nội dung chủ đề và một số nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ "Con nằm" (Tế Hanh)”.
Bởi vì, theo lí thuyết, cấu trúc đoạn văn nói chung và đoạn văn 200 chữ nói riêng chỉ yêu cầu trình bày một nội dung/khía cạnh/luận điểm. Học sinh sử dụng lí lẽ, bằng chứng để làm rõ một nội dung/khía cạnh/luận điểm là đạt yêu cầu.
Trở lại với câu 2 phần I, theo như yêu cầu đề, thí sinh phải phân tích đồng thời cả hai luận điểm: 1) “nội dung chủ đề” và 2) “một số nét đặc sắc nghệ thuật” của bài thơ "Con nằm" thì mới đạt yêu cầu. Giả sử, thí sinh chỉ phân tích luận điểm thứ nhất thì các em sẽ mất 1/2 số điểm (1/2 điểm).
Rất có thể, căn cứ vào câu 2 phần II của đề thi này, không ít giáo viên sẽ dạy học sinh cách viết đoạn văn (200 chữ) giống như một bài văn thu nhỏ là chưa đúng với yêu cầu của Chương trình mới môn Ngữ văn.
Nhìn chung, theo nhiều giáo viên, đề thi tuyển sinh lớp 10 môn Ngữ văn ở Thành phố Hồ Chí Minh năm nay rất hay, có chiều sâu, mang tính giáo dục cao, có sự phân hóa tốt và phù hợp với Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.