Phát biểu tại phiên họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Giáo dục và đào tạo đến nay cần xem chương trình trí tuệ nhân tạo được đào tạo từ lớp nào, bắt đầu từ đâu và chương trình thế nào. Nếu không có việc này, không thể nói rằng đổi mới trong giáo dục và đào tạo. Chúng ta đang bình dân học vụ số, nhưng trí tuệ nhân tạo không còn bình dân nữa, phải đưa chương trình đào tạo thì chúng ta mới có đội ngũ”. [1]
Trước vấn đề này, một số thầy cô đã có những góp ý về việc đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào giảng dạy trong nhà trường, đồng thời đưa ra thêm các đề xuất nhằm thúc đẩy giáo dục và đào tạo trong lĩnh vực này.
Có thể nghiên cứu đưa AI trở thành môn học bắt buộc trong trường học
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Huỳnh Thanh Phú - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Bùi Thị Xuân (quận 1, thành phố Hồ Chí Minh) cho rằng, trong bối cảnh chuyển đổi số, ngành giáo dục giữ vai trò then chốt trong việc định hình trí tuệ nhân tạo cả về hai chiều tiếp nhận lẫn dẫn dắt.
“Nếu AI là công cụ thông minh đang dần thay đổi thế giới, thì giáo dục chính là “bàn tay” tạo nên cách con người khai thác, ứng xử và kiểm soát công cụ. Giáo dục không chỉ truyền đạt tri thức về AI, mà còn phải trang bị cho người học năng lực tư duy phản biện, đạo đức công nghệ và tinh thần nhân văn, những giá trị giúp con người làm chủ AI, thay vì bị công nghệ này chi phối.
Ở chiều ngược lại, AI cũng đang mở ra cơ hội cải cách sâu rộng cho giáo dục, từ cá nhân hóa việc học, hỗ trợ đánh giá năng lực đến phát hiện sớm khoảng cách tri thức. Tuy nhiên, để AI phục vụ đúng mục tiêu nhân bản của giáo dục, ngành giáo dục cần đi đầu trong việc xây dựng hành lang đạo đức, nâng cao năng lực số cho giáo viên và chủ động tạo môi trường học tập kết hợp công nghệ một cách khoa học.
Mặc dù AI không thể thay thế hoàn toàn giáo viên, nhưng sẽ là cánh tay nối dài nếu giáo viên biết định hướng đúng. Ngành giáo dục chính là nền móng để phát triển một thế hệ biết ứng dụng AI sáng tạo mà không đánh mất phẩm giá con người. Đây chính là điều cốt lõi để công nghệ phục vụ cho một tương lai bền vững và khai phóng”, thầy Phú cho hay.
Theo thầy Phú, AI là trợ thủ đắc lực cho giáo viên, học sinh và góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo ở bậc trung học cơ sở và trung học phổ thông giúp cá nhân hóa việc học, hỗ trợ học sinh phát triển theo năng lực riêng. Đồng thời, AI cũng giúp giáo viên đánh giá hiệu quả, giảm tải công việc hành chính và tăng thời gian giảng dạy. Cùng với đó, các công cụ mô phỏng, thực tế ảo từ AI cũng làm bài học sinh động, kích thích tư duy sáng tạo của học sinh.
Tuy nhiên, để sử dụng AI hiệu quả, cần đào tạo giáo viên sử dụng AI đúng cách và bảo đảm quyền riêng tư của học sinh. Đồng thời, AI cũng cần được cụ thể hóa theo từng bậc học.
Ở bậc trung học cơ sở, học sinh cần được tăng cường kỹ năng phân tích, tư duy thuật toán, làm quen với khái niệm học máy (machine learning) qua mô hình trực quan, đồng thời giáo dục học sinh về tác động xã hội, quyền riêng tư và trách nhiệm trong môi trường số.
Còn tại bậc trung học phổ thông, có thể nghiên cứu giảng dạy kiến thức nền tảng về AI (thuật toán, dữ liệu, mô hình học máy cơ bản), kỹ năng sử dụng công cụ AI một cách hiệu quả, và thực hành dự án AI ứng dụng trong học tập hoặc cộng đồng.
Cùng bàn về vấn đề này, thầy Ngô Thanh Xuân - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Chuyên Lào Cai (tỉnh Lào Cai) cho rằng, phát triển trí tuệ nhân tạo là một xu thế tất yếu toàn cầu, được ứng dụng rộng rãi trong mọi ngành nghề và lĩnh vực. Trong giáo dục, mặc dù không thể thay thế hoàn toàn giáo viên, nhưng AI lại đóng vai trò cực kỳ quan trọng, ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh. Do đó, trong bối cảnh chuyển đổi số, việc trang bị kiến thức về AI cho học sinh là điều then chốt, có ý nghĩa đặc biệt khi toàn cầu hóa và công dân số đang là những xu hướng trong giáo dục.
Theo thầy Xuân, việc đưa AI vào giảng dạy trong trường học sẽ mang lại nhiều lợi ích, thuận lợi cho cả giáo viên lẫn học sinh.
Cụ thể, AI có thể hỗ trợ giáo viên trong việc cá nhân hóa lộ trình học tập cho học sinh, cung cấp tài liệu đa dạng và tự động hóa các tác vụ hành chính, giúp giáo viên có thêm thời gian tập trung vào chuyên môn. Đối với học sinh, AI giúp các em tiếp cận kiến thức một cách linh hoạt, tương tác với nội dung học tập một cách chủ động và phát triển kỹ năng giải quyết vấn đề khi thế giới ngày một số hóa.
Minh họa rõ hơn về vấn đề này, thầy Xuân phân tích: “AI giúp giáo viên hiểu rõ năng lực của từng học sinh. Chẳng hạn, khi hai học sinh cùng đạt 10 điểm môn Toán trong cùng một đề thi, nhưng một em hoàn thành bài trong 15 phút còn em kia mất 30 phút, AI có thể phân tích và đánh giá được sự khác biệt về năng lực này. Điều này cực kỳ quan trọng trong việc cá thể hóa giáo dục.
Đặc biệt, AI cũng cho phép giáo viên biết được năng lực cụ thể của từng học sinh trong một lớp học. Nhờ đó, giáo viên có thể cung cấp một lộ trình học tập phù hợp. Ví dụ, nếu một học sinh đang ở mức 1 về khả năng toán học (trong thang điểm từ 1 đến 10), dưới sự hỗ trợ của AI, giáo viên sẽ cung cấp cho học sinh đó những bài tập và nội dung tương ứng với năng lực ở mức 1. Điều này đảm bảo rằng mỗi học sinh đều nhận được sự hỗ trợ phù hợp với trình độ của mình, giúp tối ưu, cá thể hóa quá trình học tập”, thầy Xuân bày tỏ.
Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Chuyên Lào Cai cũng kỳ vọng, AI sẽ trở thành một môn học hoặc nội dung giáo dục chính thống và bắt buộc trong trường học. Tuy nhiên, việc xây dựng một chuẩn kiến thức AI rõ ràng, đảm bảo tính khoa học là điều rất cần thiết trước khi đưa nội dung này vào giảng dạy cho học sinh.
Điều này đồng nghĩa với việc cần xác định cụ thể những nội dung, kiến thức mà học sinh cần có ở từng cấp độ từ tiểu học, trung học cơ sở đến trung học phổ thông cần biết về AI và cách thức ứng dụng. Từ đó, dựa trên những chuẩn kiến thức đã được phân cấp này, một chương trình giáo dục AI hợp lý và phù hợp với từng lứa tuổi mới có thể được xây dựng.
Còn theo ông Nguyễn Công Hiếu - Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Sa Đéc (Đồng Tháp), để triển khai việc đưa AI vào giảng dạy trong trường học đạt hiệu quả cao, cần cụ thể hóa nội dung phù hợp cho từng cấp học. Điều này đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng giữa nhiều yếu tố và điều kiện khác nhau về lứa tuổi, nội dung, kiến thức,... Với sự phát triển nhanh chóng của các công cụ và mô hình AI hiện nay, đây là hướng đi tất yếu và cần thiết để AI có thể phát huy tối đa lợi ích, đáp ứng đúng nhu cầu và trình độ của học sinh ở từng bậc học. Đồng thời, ngành giáo dục cũng có thể nghiên cứu đưa AI trở thành một môn học bắt buộc ở một cấp học cụ thể trong tương lai gần.
Ông Hiếu cũng cho biết thêm, Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Sa Đéc đã yêu cầu hiệu trưởng các trường học trên địa bàn thành phố nghiên cứu kỹ lưỡng và triển khai việc ứng dụng AI trong trường học.
Mặc dù Bộ Giáo dục và Đào tạo đã giới thiệu nhiều công cụ AI, nhưng việc quan trọng là phải chọn lọc những công cụ thực sự phù hợp và có khả năng hỗ trợ hiệu quả cho ngành giáo dục tại địa phương. Điều này đòi hỏi sự đánh giá cẩn trọng để lựa chọn đúng công cụ, tránh việc triển khai tràn lan mà không mang lại lợi ích thiết thực.
Cần đảm bảo điều kiện về giáo viên và cơ sở vật chất để đưa AI vào giảng dạy
Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Sa Đéc nhấn mạnh, trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, AI chính là một trong những công cụ then chốt để thực hiện thành công quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục.
Theo ông Hiếu, việc đưa AI vào giảng dạy trong trường học góp phần đáng kể vào việc nâng cao chất lượng giáo dục. Cụ thể, AI cung cấp các công cụ hỗ trợ mạnh mẽ giúp giáo viên đơn giản hóa việc trình bày những kiến thức phức tạp. Thay vì chỉ giảng giải lý thuyết, giáo viên có thể sử dụng AI để tạo ra các mô hình và mô phỏng trực quan, sống động, giúp biến những khái niệm trừu tượng, khó hình dung trở nên cụ thể, dễ hiểu hơn. Nhờ đó, học sinh sẽ nắm bắt kiến thức dễ dàng và hiệu quả hơn so với các phương pháp giảng dạy truyền thống.
Cùng với đó, khả năng tương tác với các mô phỏng do AI tạo ra không chỉ kích thích sự hứng thú học tập của học sinh, mà còn giúp các em ghi nhớ và áp dụng kiến thức một cách chủ động, sâu sắc hơn.
Ông Nguyễn Công Hiếu - Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo Thành phố Sa Đéc (tỉnh Đồng Tháp). Ảnh NVCC
Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Sa Đéc cho rằng, nếu đưa AI vào giảng dạy trong trường học, các trường cần đảm bảo hai yếu tố gồm cơ sở vật chất, trang thiết bị đầy đủ và việc đào tạo đội ngũ giáo viên có năng lực giảng dạy AI.
Trong đó, việc đảm bảo cơ sở vật chất và trang thiết bị đầy đủ để phục vụ giảng dạy như máy tính, kết nối internet ổn định, phần mềm AI phù hợp và các thiết bị hỗ trợ là nền tảng thiết yếu để giáo viên và học sinh có thể tiếp cận, thực hành và sử dụng các công cụ AI một cách hiệu quả trong quá trình dạy và học.
Ngoài ra, việc đào tạo đội ngũ giáo viên cốt cán có năng lực sử dụng AI cũng là yếu tố quan trọng, giúp giáo viên có kiến thức vững vàng về công nghệ thông tin cùng khả năng nghiên cứu, ứng dụng AI. Từ đó, những giáo viên cốt cán này sẽ đóng vai trò tiên phong, là hạt nhân để triển khai AI, lan tỏa kiến thức và kinh nghiệm cho các đồng nghiệp khác, từng bước nhân rộng việc ứng dụng AI trong giảng dạy cho học sinh tại trường học.
Còn theo Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Chuyên Lào Cai, thách thức trước mắt là sự thiếu hụt đội ngũ giáo viên có đủ năng lực và được tập huấn chuyên sâu để giảng dạy AI. Vì vậy, để đảm bảo việc đưa AI vào giảng dạy tại trường học đạt hiệu quả, đội ngũ giáo viên cần phải được đào tạo bài bản và có chứng nhận đạt chuẩn. Trong đó, có thể tận dụng đội ngũ giáo viên môn Tin học hiện có ở các trường, nhưng họ cần được tham gia những khóa tập huấn chuyên biệt và được công nhận đạt chuẩn bởi một đơn vị có thẩm quyền trước khi chính thức giảng dạy AI.
Trong khi đó, để triển khai ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong giáo dục đạt hiệu quả, theo thầy Huỳnh Thanh Phú cần lưu ý 3 yếu tố.
Thứ nhất, Nhà nước cần xây dựng chiến lược ứng dụng AI trong giáo dục một cách tổng thể, linh hoạt, gắn với mục tiêu phát triển năng lực số cho giáo viên, học sinh.
Thứ hai, đội ngũ giáo viên phải được bồi dưỡng nhận thức, kỹ năng sử dụng AI trong dạy học, thiết kế bài giảng cá nhân hóa, kiểm tra đánh giá thông minh, và quan trọng nhất cần giữ vai trò người dẫn dắt, không để AI lấn át giá trị sư phạm.
Thứ ba, cần đầu tư hạ tầng công nghệ đồng bộ, dữ liệu giáo dục được chuẩn hóa, bảo mật, tránh lệ thuộc vào nền tảng nước ngoài. Đồng thời, học sinh cần được giáo dục đạo đức số, biết chọn lọc và sử dụng AI có trách nhiệm. Chỉ khi AI đi cùng tri thức, đạo đức và chiến lược bền vững, giáo dục mới thực sự đổi mới một cách nhân văn, hiệu quả.
Tài liệu tham khảo:
[1]: https://www.youtube.com/watch?v=GGqqJkNNgt0